شهر سوال ـ اکثریّت عرفا و فلاسفه اسلامی بر این اعتقادند که عالم خلقت قدیم زمانی است. یعنی زمانی نبوده که عالم نبوده باشد. چون از وجود علّت تامّه، وجود معلول آن نیز لازم می آید. یعنی محال است علّت تامّه موجود باشد ولی معلول آن موجود نباشد؛ و الّا لازم می آید که علّت تامّه در همان حال که علّت تامّه است، علّت تامّه نباشد؛ و این اجتماع نقیضین است؛ و اجتماع نقیضین ذاتاً محال است. بنابراین، اگر خدا علّت تامّه عالم است؛ و خدا همواره بوده و خواهد بود؛ پس عالم نیز همواره بوده و خواهد بود. لکن همواره معلول خدا و قائم به او بوده و خواهد بود.
خداشناسی
خداوند یکباره از کجا آمده است؟
شهر سوال ـ خداوند همیشه بوده و همیشه خواهد بود. به اصطلاح خداوند موجودى ازلى و ابدى است. خدا از جایى نیامده، و علتى او را به وجود نیاورده، بلکه او بى نیاز از علت است و وجود عین ذات او است، نه این که چیز دیگرى به او هستى داده باشد. و اصولاً چنین سؤالى در مورد خداوند صحیح نیست؛
چرا خداوند عده‌ای را ناقص الخلقه آفریده؟
شهر سوال ـ بسیاری از این گونه سوالات، به دلیل جهان بینی غلط است. اکثر انسان ها، به معاد و زندگی پس از مرگ باور ندارند. (اگر چه آن را بدانند) به همین دلیل، تصور می کنند که باید در این دنیا همه چیز بر وفق مرادشان باشد و هیچ چیز با آسایش آن ها منافات نداشته باشد. در حالی که با نگاه به زندگی پس از مرگ، این دنیا را صرفا محلی برای آزمایش و کوتاه مدت و گذرا می بینیم.
ایا خداوند می تواند خدایی مانند خود بیافریند؟
شهر سوال ـ خدای متعال موجودی است که هیچ نقص و نیازی ندارد تا فرض شود که موجود دیگری، نقص و نیاز او را برطرف کند. پس اگر موجودی که شما فرض کرده اید، بخواهد مثل خدا باشد، نباید مخلوق باشد. در حالی که شما می خواهید هم مخلوق باشد و هم بی نیاز! و این یعنی تناقض، که هرگز امکان ندارد.
آیا خدا می‌تواند سنگی بیافریند که خود قادر بر برداشتن آن نباشد؟
شهر سوال ـ در جواب ساده به این سوال می توان گفت: بله خدا می تواند اما نمی تواند! و اگر این جواب برایتان پذیرفتنی نبود، و به آن اعتراض کردید، روشن است که شما تناقض را نمی پذیرید. یعنی نمی تواند قبول کنید یک چیز در همان زمان که شدنی است، نشدنی باشد. و در این جا باید گفت که سوال شما نیز از همین سنخ است. و به دنبال وجود تناقض می گردد.
اگر خدا داخل زمان نیست، پس چگونه آسمان و زمین را در شش روز آفریده است؟
شهر سوال ـ ذات خدای متعال، با افعال و صفات فعلی او یکسان نیست. و در مباحث خداشناسی، همیشه بحث صفات ذاتی از صفات فعلی را جدا می سازند. اگر چه افعال الهی می تواند، نشانه هایی برای شناخت ذات باشد، اما معنای آیه و نشانه بودن، عینیت و یک چیز بودن فعل و ذات نیست.
چرا فردی که لیاقت نداشته، از من جایگاه بهتری کسب کرده، آیا این نشانه بی عدالتی خدا نیست؟
شهر سوال ـ در دیدگاه کلان و گسترده، ما با نظامی در عالم مادی مواجه هستیم که انواع و اقسام تفاوت ها و تبعیض ها در آن دیده می شود. این تفاوت ها از جهتی برای نظام مادی ضروری است. مثلا اگر همه افراد هوش و علاقه یکسانی داشته باشند، بسیاری از شغل های مورد نیاز جامعه متروک خواهد ماند و جامعه با مشکل مواجه می شود. پس لازم است افراد از جهت زمینه ها با یکدیگر متفاوت باشند تا تمام نیازهای جامعه تامین شود. و این تفاوت ها در خلقت نظام مادی یک حسن و مزیت شمرده می شود.
هر كاری خداوند متعال انجام میدهد خوب است ؟ یا خوب آن است كه خدا انجام میدهد ؟
شهر سوال ـ این مساله در مباحث کلامی سابقه بسیاری دارد. و بحث از آن منحصر به اسلام نیز نیست. بلکه مثلا در مسیحیت نیز مباحث بسیاری در این باره وجود دارد. و معمولا نیز در بحث ها دو گروه به وجود آمده است. یک گروه برای اینکه خدای تعالی را به گمان خود محدود نکنند، مدعی شده اند که خوب همان است که خدا انجام می دهد. یعنی ما فهم مستقلی از خوب و بد نداریم.
خداوند قبل از این كه زمان را بیافریند چه میكرد؟
شهر سوال ـ البته توجه به حقیقت زمان، می تواند ما را به وجه صحیحی از سوال برساند. اگر به این دقت کنیم که زمان چیزی جز تغییر تدریجی نیست، سوال به این شکل خود را نشان می دهد که قبل از خلق عالم ماده، که دارای تغییرات تدریجی است، خداوند چه می کرده است؟
آیا چیزی به اسم خدا وجود دارد؟
شهر سوال ـ جهان طبیعت سراسر حرکت است و سکون ، امری نسبی است.ــ این قضیّه هم در فلسفه ثابت شده هم در علم فیزیک نوین ـــ ۲. هر حرکتی ، محتاج محرّک(حرکت دهنده) است. ۳. خود آن محرّک نیز یا دارای حرکت است یا دارای حرکت نیست. ۴. اگر دارای حرکت نیست مطلوب ما ثابت است ؛ امّا اگر حرکت دارد باز خود ، محتاج محرّک است. ۵. باز محرّک او یا فاقد حرکت است یا واجد حرکت.
