شهر سوال ـ به تصریح آیات و روایات ، حقیقت ملکوتی همه ی انسانها خدا را می شناسد. چون حقیقت ملکوتی اشیاء ذاتاً عالم به خدا بوده و ربوبیّت حق تعالی را نسبت به خود با تمام وجود ادراک می کند. و عالمی که این علم به وجود آمده، به عالم ذر نامیده شده است. چون در آن عالم انسان ها به صورت ذراتی پراکنده، بر ربوبیت خدای تعالی شهادت داده اند:
انسان شناسی
آیا ما از نسل قابیل هستیم؟
شهر سوال ـ و ظاهرا تصور اینکه ما از نسل قابیل هستیم، از این جا به وجود آمده که گمان شده، فرزندان آدم، تنها هابیل و قابیل بوده اند که هابیل کشته شده، و در نتیجه نسل قابیل باقی مانده است.
فلسفه شرور، بلایا و مصیبتها و درد و رنج و سختى چيست؟
شهر سوال ـ به هر تقدیر، با توجه به غایت آفرینش انسان و لزوم ((اختیار)) براى نیل به این غایت، انسان موجودى مختار آفریده شده است و براساس اصل عمومى علیت، پاره اى ازاعمال اختیارى او (که از سوء اختیارش ناشی مى شود) منشا بروز بلایا و مصیبتهایى مى گردد، اما مجموعه این امر، به ویژه با نظر به برخى فواید و آثار مثبت بلایاى مزبور، از چارچوب حکمت الهى خارج نیست. با توجه به اصول یاد شده، اینک به برخى فواید و نتایج مثبت شرور در حیات انسان نظر می کنیم که، با حکمت خداوند ناسازگار نیست و در هر مورد، نمونه اى نیز از آیات قرآن خواهیم آورد. پیش از آن، تذکر دو نکته سودمند است :
چرا عدهاي در دنيا در خوشي هستند و عدهاي در سختي؟
شهر سوال ـ از نظر مذهب شیعه که قائل به اختیار است و جبر و تفویض را محال می داند انسان ـــ تا آنجایی که مربوط به اراده و اختیار او می شود ـــ حاکم بر وضع آینده خود است. وضع آینده یک انسان شبیه یک ورقه امتحانی است و نمره ای که به آن داده می شود تعیین کننده سعادت یا شقاوت اوست. در این ورقه امتحانی هیچ جوابی نگاشته نشده است و تنها چیز موجود در آن سؤالات و توضیحاتی در مورد سؤالات است بخشی از این سؤالات را خدا طراحی کرده است واز دست ما خارج است؛ این سؤالات بر دو گونه اند برخی تکوینی هستند و برخی تشریعی.
دلیل بیماری های مادرزادی ما در این دنیا چیست؟
شهر سوال ـ و به فرض که مقصر بودن والدین نیز صد در صد و حتمی باشد نیز نباید فراموش کنیم که همین نیز یک صحنه امتحان الهی است. تا احترام به والدین از جانب ما سنجیده شود. که آیا لطف اکثری والدین را می بینیم یا تقصیر و کوتاهی اندک آن ها را (نسبت به محبت و لطف اکثری)
چرا زندگی اجبار است؟ شاید كسي دوست نداشته باشد زندگي كند؟
شهر سوال ـ حضرت على (ع) به شخصی که درباره مشیت، سخن می گفت، فرمود: اى بنده خدا، خدا تو را از براى آنچه خود خواسته آفرید یا از براى آنچه تو میخواهى آن مرد عرض كرد كه از براى آنچه خود خواسته حضرت فرمود كی تو را بیمار میكند هر وقت كه خود خواسته باشد یا هر وقت كه تو خواسته باشى عرض كرد كه هر وقت كه خود خواسته باشد فرمود كی تو را شفاء میدهد در هر وقت كه خود خواهد یا هر وقت كه تو خواهى عرض كرد كه هر وقت كه خود میخواهد.
دستور عقل را بپذیریم یا تابع احساسات باشیم؟
شهر سوال ـ انسان دارای نداهای متفاوتی از درون خویش است. و این مساله هیچ نیازی به دلیل ندارد. چون هر کسی با علم حضوری آن را از درون خویش می یابد. این نداهای درونی در بعضی موارد ممکن است با یکدیگر متعارض بوده و هر کدام انسان را به جهتی متفاوت دعوت کنند. از سویی گرایش ها و احساسات انسان را دعوت به انجام فعلی می کنند و از سویی نیز عقل دستوری به انسان می دهد.
فلسفه آفرینش انسان چیست؟
شهر سوال ـ خداوند فیاض و بخشنده مطلق است؛ یعنی هر آن چه كه قابلیت موجود شدن را داشته باشد، از طرف خدای منّان به آن وجود عنایت می شود، زیرا هیچ گونه بخلی برای ذات اقدس احدیت تصور ندارد، بلكه فیاضیتش اقتضا می كند به چیزی كه قابلیت اخذ نعمت وجود دارد، وجود ببخشد. قرآن می فرماید: "وَ رَبُّكَ الْغَنىُِّ ذُو الرَّحْمَه؛[۵] پروردگارت بی نیاز و صاحب رحمت است". و ۱۱۴ مرتبه می فرماید : " بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ؛ به نام خداوند بخشنده بخشایشگر".
چرا خداوند ما را آفرید؟
شهر سوال ـ ممکن است چندین هدف مختلف در طول یکدیگر قرار بگیرند. به عنوان مثال دانش آموزی در درس خود تلاش می کند تا معدل خوبی کسب کند. کسب معدل خوب هدف اوست. و این هدف منافاتی با این ندارد که هدفش قبولی در دانشگاه برجسته ای باشد، و قبولی در دانشگاه نیز منافاتی با این ندارد که بگوید: هدفم به دست آوردن یک شغل خوب است و ... همه و همه هدف یک نفر از یک کار است.
اگر شیطان بر انسان سجده می کرد و از امر خداوند سرپیچی نمی کرد آنگاه سرنوشت ما چگونه بود؟
شهر سوال ـ عالم خلقت با همه وسعتی كه دارد, تمامی اجزائش با هم مرتبط اند و همانند زنجیری هستند كه حلقه هایش به هم پیوسته است، پس خلقت شیطان طبیعتا درون این سیستم، حتمی است و نمی توان آن را حذف کرد. و همچنین شیطنت ابلیس نیز، با توجه به ذات متکبر او، حتمی بوده است.