شهر سوال ـ شناخت خدای متعال حداقلی دارد که بسیار واضح و روشن است و هیچ کس نمی تواند در آن سطح، ادعای نفهمیدن کند. و حداکثری دارد که فهم و درک هیچ مخلوقی بدان مرتبه نمی رسد. همانند اینکه در روز، هیچ کس نمی تواند منکر وجود خورشید باشد، اما از سویی نیز کسی توانایی نگاه کردن مستقیم به خورشید را ندارد.
عدل الهی
آیا خدا عده ای را از هدایت محروم و گمراه می کند؟
شهر سوال ـ البته باید توجه داشت که سخن فوق بدان معنا نیست که خداوند چیزی بعنوان ضلالت به او می دهد، چون ضلالت امری عدمی است. اضلال، یعنی خداوند لطف خود را از او می گیرد و او را به حال خود وا می گذارد. آنگاه این شخص با شهوت و خشم خود تنها می ماند و به هر سو که این دو بکشانند، پیش می رود و به آسانی به گناه روی می آورد.
چرا خدا ما را دچار مصیبت ها و سختی ها می کند؟
شهر سوال ـ فرض کنید دو نفر در جایی مشغول به فعالیت هستند، رئیس آن مرکز یکی را ده بار به ماموریت می فرستد، و دیگری را دو بار به ماموریت می فرستد. ایا شما با دیدن این تفاوت ، نتیجه می گیرید که بی عدالتی رخ داده است؟ یا اگر حقوق هر کدام متناسب با فعالیتشان باشد، می پذیرید که عدالت به صورت کامل اجرا شده است؟
اگر خداوند عادل است چرا بعضی از بنده هایش را ناقص الخلقه آفریده است؟
شهر سوال ـ رابطه علت و معلول داراى مكانیسم و ارگانیسم معین است و هر چیزی به هر چیزی منجر نمی شود. به تعبیر دیگر هر علت معینى معلول معینى دارد. مثلا از بالا رفتن کوه، ساعت تولید نمی شود و به دلیل آب نوشیدن، دیوار خانه رنگ نمی شود (اصل سنخیت علت و معلول).
چرا خداوند عده‌ای را ناقص الخلقه آفریده؟
شهر سوال ـ بسیاری از این گونه سوالات، به دلیل جهان بینی غلط است. اکثر انسان ها، به معاد و زندگی پس از مرگ باور ندارند. (اگر چه آن را بدانند) به همین دلیل، تصور می کنند که باید در این دنیا همه چیز بر وفق مرادشان باشد و هیچ چیز با آسایش آن ها منافات نداشته باشد. در حالی که با نگاه به زندگی پس از مرگ، این دنیا را صرفا محلی برای آزمایش و کوتاه مدت و گذرا می بینیم.
چرا فردی که لیاقت نداشته، از من جایگاه بهتری کسب کرده، آیا این نشانه بی عدالتی خدا نیست؟
شهر سوال ـ در دیدگاه کلان و گسترده، ما با نظامی در عالم مادی مواجه هستیم که انواع و اقسام تفاوت ها و تبعیض ها در آن دیده می شود. این تفاوت ها از جهتی برای نظام مادی ضروری است. مثلا اگر همه افراد هوش و علاقه یکسانی داشته باشند، بسیاری از شغل های مورد نیاز جامعه متروک خواهد ماند و جامعه با مشکل مواجه می شود. پس لازم است افراد از جهت زمینه ها با یکدیگر متفاوت باشند تا تمام نیازهای جامعه تامین شود. و این تفاوت ها در خلقت نظام مادی یک حسن و مزیت شمرده می شود.
علت اختلاف مردم از نظر نعمتهای ظاهری چیست؟
شهر سوال ـ قسمتی دیگر از تفاوتها، طبیعی و لازمه آفرینش انسان است، که با توجه به آن شرایط تلاش بندگان در محضر خداوند سنجیده می شود. مثلا زندگی اجتماعی انسان ایجاب می کند که استعدادها و توانایی های مختلفی در بین آن ها وجود داشته باشد تا در کنار هم قرار گرفتن این استعدادها، جامعه به رفع احتیاجات خود بپردازد. مثلا اگر همه استعداد پزشکی داشته باشند و بخواهند به دنبال این حرفه بروند، بسیاری از شئون مورد نیز نیاز جامعه بشری معطل می شود.
چرا عده ای زشت، عده ای زیبا آفریده شده اند؟ آیا این تبعیض نیست؟
شهر سوال ـ از طرف دیگر دلیلی وجود ندارد که خداوند بین آفریده ها تبعیض قائل شود یا ظلمی بر کسی روا دارد. چون تبعیض و ظلم یا ناشی از جهل است یا کمبود و نیاز و یا... در حالی که همه آفریده گان نسبت مساوی با خداوند داشته و همه آفریده او هستند و او از هر عیب و نقصی مبرا است.
آیا ناقص الخلقه بودن بعضى از انسانها، با عدالت خداوند منافات ندارد؟
شهر سوال ـ اراده حكیمانه ی خداوند كه تحقق هر پدیده ای را معلول علت خاصی قرار داده، موجب قوام زندگی موجودات و از جمله انسان است. اگر اصل علّیت بر جهان هستی حكمفرما نبود، هیچ كاری نمیتوانستیم انجام دهیم و هیچ تصمیمی برای انجام كاری نمیتوانستیم بگیریم. در آن صورت، پدید آمدن هر چیزی از هر امر نامربوطی ممكن و محتمل بود. به تعبیر معروف، اگر قانون علیت نبود، سنگ روی سنگ نمی ایستاد
زنازاده و رحمت و عدالت خداوند
شهر سوال ـ البته اثبات اختیار به این معنا نیست که هیچ کشش و نیرویی انسان را در انتخاب تحت تاثیر نگذارد. بلکه انسان از محیط پیرامون خود و شرایط ژنتیکی تاثیر می پذیرد. و نکته لطیف اینجاست که از دل همین جبرهای گوناگون، اختیار متولد می شود. یعنی انسان برای تصمیم گیری درباره یک مساله دعوت های مختلفی از دورن و بیرون خود دارد.
