شهر سوال ـ عوامل متعددی سبب می شود که دعای انسان به اجابت نرسد. این عوامل ممکن است مرتبط با موضوعی که آن را می خواهیم، یا نوع دعا کردن ما، یا نوع عملکرد ما باشد. بنابراین باید عوامل عدم استجابت دعا را بشناسیم تا اگر قابل رفع هستند، آنها را رفع نماییم. و اگر از مسائلی است که قابل رفع نیست (مثل عدم استجابت دعا به خاطر مصلحت نبودن) نظر به حکمت الهی داشته و او را شکر گوییم. با این نگاه عوامل مانع استجابت دعا را بیان می کنیم:
اخلاق و عرفان
عبادت چیست؟
شهر سوال ـ عبادت بر معنایی آمیخته از «اطاعت » و «فروتنی » دلالت می کند. و عملی است که فرمانبری از معبودی را در پی دارد. (رک: «اساس البلاغه »، «لسان العرب » و «تاج العروس ») اما باید در نظر داشت که هر اطاعتی، عبادت نیست، موارد بسیاری از اطاعت است که عبات شمرده نمی شود. به عنوان مثال، انسان از کارفرمای خویش، اطاعت می کند، اما او را عبادت نمی کند. و رمز مساله در این جاست که اطاعت از کارفرما و نظیر آن، اطاعت بدون قید و شرطی نیست.
حکم کسی که نماز نمی خواند، چیست؟
شهر سوال ـ از حضرت صادق (ع) سؤال شد كه چرا زانى كافر نیست ولى كسى كه نماز نمى گذارد كافر مى باشد، امام (ع) فرمود: چون زناكار براى شهوت این كار را مى كند ولى آن كس كه نماز را ترك مى كند براى این است كه به آن اهمیت نمى دهد. زناكار براى لذت دنبال زنى را مى گیرد و از او كامجوئى مى كند، ولى آن كس كه نماز را ترك كرده و آن را انجام نمى دهد قصدش لذت نیست بلكه فقط نظرش بى اهمیت شمردن آن مى باشد و هر گاه كسى نظرش استخفاف باشد كافر مى گردد.[۲]
در مقابل افرادی که غیبت می کنند، چه کنیم؟
شهر سوال ـ غیبت عبارت است از ذکر عیب و ایراد حقیقی افرادی که به منزله عضوی از اعضای خانواده ما هستند و ما باید با درک صحیح از رابطه خود با آنها، نسبت به آبروی آنها، احساس مسئولیت کنیم. به همین خاطر حتی مطالبی که صحیح هستند نیز نباید مطرح شود. (اگر مطالبی که مطرح می شوند، غیر واقعی باشد، تهمت نامیده می شود)
از کجا بدانیم خداوند، گناهان ما را بخشیده است؟
شهر سوال ـ خدای متعال راه اصلاح را به سوی انسان بازگذاشته، تا اگر به مسیر نابودی خویش رفته، بتواند آن را اصلاح کند و سعادت ابدی خویش را نجات دهد.
خودشناسی در دین چه جایگاهی دارد؟
شهر سوال ـ ادیان آسمانی، پیشوایان دینی و علمای اخلاق، تأكید زیادی به خودشناسی و لزوم پرداختن به خویش دارند، که اصرار و توصیه آن ها ارشاد به یك حقیقت فطری و عقلی است. مرحوم آمدی در كتاب شریف غررالحكم و دررالكلم، در این زمینه،نزدیک به سی روایت را با مضامین گوناگون از مولای متّقیان علی(ع)، جمع آوری نموده است. معروف ترین روایت در این زمینه، از پیامبر گرامی(ص) می باشد كه خودشناسی را راه خداشناسی معرّفی فرمودند: «من عرف نفسه فقد عرف ربّه؛ هر كس نفس خویش را شناخت، خدای خویش را شناخت».[۱]
برای تهذیب نفس چه باید بکنیم؟
شهر سوال ـ همان گونه كه در پرورش اندام، از نرمش و فعالیتهای ساده و اندك آغاز میشود و به تدریج به ورزشهای سنگینتر وارد میشوند، در تربیت روح نیز باید از اندك شروع كرد و به تدریج به مراحل بالاتر رسید.
چگونه به نماز اول وقت مقید شویم؟
شهر سوال ـ پی جویی برای جواب این سوال، خود قدم شروع مناسبی است. چرا که نشان دهنده تمایل برای انجام این کار، و درک مقداری از نیکی آن است. هر چند که درک کاملی از فضیلت این عمل نیست. چرا که در صورت فهم کامل از جایگاه نماز اول وقت، انسان بدون هیچ گونه تردیدی با عزم راسخ به آن مبادت می کند و هیچ مشکلی را بر سر راه خود نمی پذیرد.
شرایط توبه چیست؟
شهر سوال ـ غالباً انسان ها گرفتار لغزش هایی می شوند و اگر در توبه بسته بود، رستگاری برای كسی میسر نمی شد، از این رو خدای حكیم و رحیم توبه را دوای دردهای معنوی و علاج امراض قلبی و پاك كننده انواع آلودگی ها قرار داده است، تا انسان پس از گرفتاری به گناه، به بركت توبه پاك شده و اهل نجات گردد. خوش بخت كسی است كه از این باب رحمت قدردانی كرده و از آن استفاده كند.
چرا از خدا بترسیم؟
شهر سوال ـ با این معنا روشن می شود که ترس انسان از خدا مثل ترس انسان از پادشاه مذکور در مثال است. که در واقع ترس از ثمره عمل خود انسان است. از همین رو امیرالمومنین (ع) می فرمایند: هیچ یک از شما ترس نداشته باشد مگر از گناه خویش[۲]
