منظور از آفرینش آسمان و زمین در شش روز چیست؟

درباره خلقت در شش روز باید دقت کنیم که قطعا منظور از این روز، فاصله طلوع آفتاب تا غروب آن نیست. چون خورشید خود قسمتی از این مخلوق (آسمان و زمین) است. پس زمانی که خورشید وجود نداشته، طبیعتا روز نمی تواند به معنای فاصله طلوع تا غروب باشد. پس اگر چه مـعـمـولا ایـن لـفـظ در هـمان معناى روز كه ضد شب است به كار مى رود و در قرآن نیز در این معنى زیاد به كار رفته است ولى گاهى همین لفظ به معناى دوران استعمال مى شود، بطورى كه اگر چیزى دورانهاى مختلفى داشته باشد، به هر دورانى یوم اطلاق مى گردد. مثل:
«كُلُوا مِنْ ثَمَرِهِ إِذا أَثْمَرَ وَ آتُوا حَقَّهُ یَوْمَ حَصادِهِ؛[انعام/۱۴۱] از میوه آن، به هنگامى كه به ثمر مى ‏نشیند، بخورید! و حقّ آن را به هنگام درو، بپردازید.»
«یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ؛[ابراهیم/۴۸] در آن روز (زمان) كه این زمین به زمین دیگر، و آسمانها (به آسمانهاى دیگرى) مبدل مى ‏شود.»

یا حدیث امیر المومنین (ع) که می فرمایند: «الدَّهْرَ یَوْمَانِ یَوْمٌ لَكَ وَ یَوْمٌ عَلَیْكَ؛[۱] روزگار دو روز است: روزى به سود، و روزى به زیان تو»

بنابراین  مقصود از شش یوم كه زمین و آسمان در آن آفریده شده است، شش دوران است كـه بر زمین و آسمانها گذشته تا به صورت فعلى درآمده است؛ یعنى، این وضع فعلى در زمین و اجـرام آسـمانى نتیجه یك سلسله تحولات پى در پى است كه درآنها پدید آمده و در نتیجه پس از طى این مراحل، به صورت فعلى درآمده اند، حال ممكن است مدت یك دوران، ده میلیون سال یا ده میلیارد سال بوده باشد.
و درباره گذشتن شش دوران برای خلقت زمین و آسمان باید توجه کرد: مخلوقات خدا دو نوع هستند. یک نوع از عالم امر هستند که در خلق آنها تدریج و زمان وجود ندارد و به محض اراده الهی ایجاد می شوند:
«إِذا قَضى‏ أَمْراً فَإِنَّما یَقُولُ لَهُ كُنْ فَیَكُونُ؛[بقره/۱۱۷] هنگامى كه فرمان وجود چیزى را صادر كند، تنها مى ‏گوید: «موجود باش!» و آن، فورى موجود مى ‏شود»
و نوع دوم به آن عالم خلق می گویند که شامل موجودات مادی می شود. و زمان و تدریج جز جدا نشدنی آن هاست. و حذف تدریج در این نوع مخلوقات غیر ممکن است. مثل اینکه بخواهیم رنگ سفید، سفید نباشد. مثال تدریج در عالم مادی مثل اینکه برای تولد نوه شخصی، حتما باید ابتدا خود شخص متولد شود و سپس نوه او متولد شود و الا رابطه نوه بودن بی معنا می شود.

[۱]. نامه ۷۲ نهج البلاغه.