اگر بخشی از جامعه در فقر به سر می برند نتیجه اعمال ناشایست خود انسان هاست: «ظَهَرَ الفَسادُ فِی البَرِّ والبَحرِ بِما کَسَبَت اَیدِی النّاسِ لِیُذیقَهُم بَعضَ الَّذی عَمِلوا لَعَلَّهُم یَرجِعون؛ (۲) فساد، در خشکی و دریا به خاطر کارهایی که مردم انجام داده اند آشکار شده است، خدا می خواهد نتیجه بعضی از اعمالشان را به آنها بچشاند شاید (به سوی حق) بازگردند.»
انسان شناسی
آیا عقیده به قضا و قدر انسان را از فعالیت و کوشش بازنمیدارد؟
قدر و تقدیر نسبت به انسان این طور است که خداوند مقرر و اندازه گیری کرده که بشر افعال و کارهای خود را از روی اختیار انجام دهد، نه این که تقدیر، او را به انجام یک طرف مجبور سازد. پس تقدیر به معانی مجبور ساختن نیست. انسان به هر سو که رو آورد، قضا و قدر او است که با دست خود آن را انتخاب میکند.
منظور از اینکه می گویند انسان از باقیمانده گل اهل بیت آفریده شده است چیست؟
منظور از احادیث با این مضمون این است که شیعیان، از جنس اهل بیت هستند. یعنی با رفتار خود، خود را با اهل بیت هم سنخ می کنند. البته احادیث طینت بحث زیادی بر انگیخته و عده ای گمان کرده اند که معنی حدیث، جبر افراد است در حالیکه اختیار انسان قابل انکار نیست و اگر هم امتیازی از طرف خداودن برای کسی در نظر گرفته شود، بر اساس علم پیشین به انتخاب و تصمیم خود او بوده است.
معیار حلال زادگی چیست؟ و آیا کسی که حرام زاده باشد به جهنم می رود؟
حرام‌زاده بودن موجب سلب اختیار انسان نشده و علّت تامّه ارتکاب گناه و دوری از محبت و دوستی اهل بیت عصمت و طهارت(ع) نمی‌شود؛ لذا فرزند زنا نیز مثل دیگر افراد بشر مختار بوده و سرنوشت خود را در دست اختیار خود دارد؛ و می‌تواند با اعتقاد حق و انجام اعمال نیک و پسندیده این نقص روحی و معنوی خود را برطرف کرده و از مؤمنان و محبّان ائمه اطهار(ع) شود.
فرشتگان از کجا می دانستند انسان در زمین فساد و خونریزی می کند که در جواب خداوند گفتند: آیا كسى را مى آفرینى كه در آنجا فساد کند و خون ها بریزد؟
احتمال اول که بعضي ها گفته اند آن است که خداوند قبلًا آينده انسان را به طور اجمال براى فرشتگان بيان فرموده بود و با دور نمايي که از آينده انسان توسط خداوند بيان شده بوده، فرشتگان به فساد و خونريزي انسان ها در زمين آگاهي پيدا کرده بودند.
آيا این شیطان است که باعث گناه می شود یا خود انسان نیز تمایل به گناه دارد؟ واگر اصلا شیطان نبود آیا انسان گناه نمی کرد؟
شیطان عامل بیرونی دعوت به گناه است و در درون انسان نیز هوای نفس و تمایلات شهوانی قرار دارد. اگر عامل درونی نباشد، عامل بیرونی هیچ کاری نمی تواند بکند. این گناه خودمان است که راه را برای شیطان باز می کند و شیطان صرفا یک دعوت کننده است که با اصرار در گناه او را بر خود مسلط می کنیم.
آیا حوادث تلخ یا شیرین که در زندگی پیش می آید، به اراده و خواست خداست؟
در حوادث تلخ و شیرین، پیش از آن که نقش خداوند را در آن بررسی کنیم، باید به نقش خدا در آن توجه کنیم، زیرا نقش خداوند فقط این است که از وجود حوادث آگاه است و بر اساس سنت‌هایی که مقرر نموده، شامل حال انسان‌ها می‌شود، در حالی که در بسیاری از این حوادث، نقش بشر انکار ناپذیر است.
آیا به دنیا آمدن فردی در کشور مسلمان و فرد دیگری در کشور غیرمسلمان، جبر در انتخاب دین و آیین او نیست؟
سهم آدمی از مقدرات الهی این است که خداوند اراده و اختیار را برای آدمیان مقدر کرده است ؛یعنی خداوند در قضا و قدر عینی خود چنین مقدر کرده که انسان ها با اراده و اختیار خود عمل کنند و هیچ گونه جبری به آنها در نحوه عملکردشان وجود نداشته باشد. از این روی حکیم صدرالمتألهین تصریح کرده:« آدمی در مختار بودنش مجبور است ؛یعنی برای او از سوی خداوند مقدر شده که با اراده و اختیار عمل کند. پس اختیار انسان اختیاری نیست بلکه انسان در مختار بودنش مجبور است و نمی‌تواند مختار و با اراده نباشد».
چرا خداوند یزید را خلق کرد که چنین جنایاتی مرتکب شود؟
از نظر اسلام و فلاسفه اسلامی انسان در تمامی کارهایی که از او سر می زند، مختار و آزاد است . در عین حال تقدیر الهی است که او را به هر سو می کشد، و این دو هم تضاد و منافات ندارند؛ زیرا مختار بودن انسان جزء تقدیرات و قضا و قدر الهی است . پس بر اساس تقدیر باید اختیار داشته باشد.
آیا ازدواج و همسر انسان طبق قسمت است یا اینکه خودمان انتخاب می کنیم؟
فرقی نمی کند که خودمان انتخاب کرده ایم یا شخص دیگر یا آنکه دلیل آن را نمی دانیم، به هر حال معنای دقیق تقدیر الهی همه این ها را در بر می گیرد و بر خلاف تصور عوام، تصمیم ما با تقدیر الهی با یکدیگر تعارض ندارند.
