شهر سوال ـ
آزادی و اختیار
آیا سرنوشت ما از قبل تعیین شده و ما مثل یک بازیگری هستیم که باید نقش مان را بازی کنیم؟
مسائل را از قسمت ساده آن شروع کنیم. و به اندازه توان تجزیه و تحلیل خود پیش رویم. و اگر جایی با ناتوانی در هضم مساله مواجه می شویم، قسمت های روشن و بدیهی آن را انکار نکنیم.
چرا مرتد اعدام می شود؟
شهر سوال ـ اكراه و اجبار وقتى مورد حاجت قرار مىگیرد كه قوى و ما فوق (البته به شرط اینكه حكیم و عاقل باشد) بخواهد ضعیف را تربیت كند مقصد مهمى در نظر داشته باشد و نتواند فلسفه آن را به زیر دست خود بفهماند که در این جا، ناگزیر متوسل به اكراه مى‌شود، و یا به زیردست دستور مى‌دهد كه كوركورانه از او تقلید كند و ... .
با توجه به این که خداوند توبه پذیر است، چگونه امام خمینی می گوید: اگر سلمان رشدی توبه هم کند باز بر هر مسلمانی واجب است او را بکشد؟
بر اساس آموزه های اسلامی شخص مرتد فطری اگر واقعاً پشیمان شده و توبه کرده باشد، خداوند توبه او را می پذیرد، اگرچه در ظاهر، حاکم شرع توبه او را نمی پذیرد و حکم را در مورد او اجرا می کند.
اینکه در قرآن آمده: خدا هرکسی را بخواهد هدایت می کند، به چه معناست؟
هدایت یا گمراه کردن و اضلال خدای متعال تنها در حق کسانی معنا دارد، که خودشان هدایت یا گمراهی را انتخاب کرده اند. که توجه به کلماتی نظیر فاسق، ظالم و... نشان می دهد خود شخص، خود را به گمراهی کشانده است.
آیا عقیده به قضا و قدر انسان را از فعالیت و کوشش بازنمیدارد؟
قدر و تقدیر نسبت به انسان این طور است که خداوند مقرر و اندازه گیری کرده که بشر افعال و کارهای خود را از روی اختیار انجام دهد، نه این که تقدیر، او را به انجام یک طرف مجبور سازد. پس تقدیر به معانی مجبور ساختن نیست. انسان به هر سو که رو آورد، قضا و قدر او است که با دست خود آن را انتخاب میکند.
آیا به دنیا آمدن فردی در کشور مسلمان و فرد دیگری در کشور غیرمسلمان، جبر در انتخاب دین و آیین او نیست؟
سهم آدمی از مقدرات الهی این است که خداوند اراده و اختیار را برای آدمیان مقدر کرده است ؛یعنی خداوند در قضا و قدر عینی خود چنین مقدر کرده که انسان ها با اراده و اختیار خود عمل کنند و هیچ گونه جبری به آنها در نحوه عملکردشان وجود نداشته باشد. از این روی حکیم صدرالمتألهین تصریح کرده:« آدمی در مختار بودنش مجبور است ؛یعنی برای او از سوی خداوند مقدر شده که با اراده و اختیار عمل کند. پس اختیار انسان اختیاری نیست بلکه انسان در مختار بودنش مجبور است و نمی‌تواند مختار و با اراده نباشد».
چرا خداوند یزید را خلق کرد که چنین جنایاتی مرتکب شود؟
از نظر اسلام و فلاسفه اسلامی انسان در تمامی کارهایی که از او سر می زند، مختار و آزاد است . در عین حال تقدیر الهی است که او را به هر سو می کشد، و این دو هم تضاد و منافات ندارند؛ زیرا مختار بودن انسان جزء تقدیرات و قضا و قدر الهی است . پس بر اساس تقدیر باید اختیار داشته باشد.
آیا ازدواج و همسر انسان طبق قسمت است یا اینکه خودمان انتخاب می کنیم؟
فرقی نمی کند که خودمان انتخاب کرده ایم یا شخص دیگر یا آنکه دلیل آن را نمی دانیم، به هر حال معنای دقیق تقدیر الهی همه این ها را در بر می گیرد و بر خلاف تصور عوام، تصمیم ما با تقدیر الهی با یکدیگر تعارض ندارند.
آیا خدا فقط کارهای کلی عالم را انجام می دهد؟ اگر خیر پس کارهای شر را چگونه توجیه کنیم؟
ارتباط خدا با فعل بشر، یک ارتباط طولی و همزمان با ارتباط فاعل مخلوق است که نافی مسئولیت بشر نیست و به دلیل تفاوت موجود در نوع تعلق فعل به خدا و بشر، زشتی های فعل به بشر مربوط است. در عین اینکه مطابق توحید فاعلی، آن کار فعل خدا نیز هست.
