ظاهر آیه از این جهت که در سیاق آیات توصیف کننده قیامت قرار دارد بیانگر این است که حیوانات وحشی هم در روز قیامت مانند انسانها محشور خواهند شد اما این که پس از محشور شدن چه وضعی خواهند داشت و سرانجام کارشان چه خواهد شد در کلام خدای تعالی و روایات معتبر چیزی نیامده است.
حشر حیوانات و سایر موجودات
نفخ صور چیست؟ و آیا بین صور اول و دوم فاصله است؟
دو نفخه صور اتفاق می افتد، نفخۀ اول، زمانی است که عمر دنیا تمام شده و به وسیلۀ آن تمام موجودات زندۀ از بین می روند. در نفخۀ بعد که به نفخۀ حیات مشهور است، همۀ زنده می شوند. هر دو نفخه به طور ناگهانی اتفاق می افتد و فاصلۀ بین دو نفخه نیز، معلوم نیست.
آیا حیوانات در قیامت محشور می شوند؟
شهر سوال ـ «وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِی الْأَرْضِ وَ لا طائِرٍ یَطیرُ بِجَناحَیْهِ إِلاَّ أُمَمٌ أَمْثالُكُمْ ما فَرَّطْنا فِی الْكِتابِ مِنْ شَیْءٍ ثُمَّ إِلى رَبِّهِمْ یُحْشَرُونَ[انعام/۳۸] هیچ جنبنده اى در زمین، و هیچ پرنده اى كه با دو بال خود پرواز مى كند، نیست مگر اینكه امتهایى همانند شما هستند. ما هیچ چیز را در این كتاب، فرو گذار نكردیم سپس همگى به سوى پروردگارشان محشور مى گردند.»
آیا در روز قیامت فقط به حساب انسان ها رسیدگی میشود؟
شهر سوال ـ آنچه روشن است اینکه جنیان نیز در روز قیامت، در حسابرسی با انسان مشترک هستند. چون جن ها نیز مانند انسان مخاطب دستورات دینی هستند و تکلیف الهی به دوششان است. بنابراین پاداش و عقاب برای آنها مساله ای کاملا طبیعی است:
در روز قیامت بغیر از انسان، چه موجودات دیگری ظاهر خواهند شد؟
شهر سوال ـ وَ یَوْمَ یَحْشُرُهُمْ جَمیعاً یا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَكْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ؛ و روزى كه همگان را گرد آورد و گوید: اى گروه جنیان، شما بسیارى از آدمیان را پیرو خویش ساختید.
آیا در روز قیامت غیر از انسان، موجودات دیگری نیز حضور دارند؟
شهر سوال ـ تمام موجوداتی که در زندگی انسان، به گونه ای شاهد اعمال انسان بوده اند و در روز قیامت اقامه شهادت خواهند کرد. این قسم بسیار گسترده است و زمین و شب و روز و ... همه را شامل می شود:
«وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى عَلَى اللَّهِ كَذِباً أُولئِكَ یُعْرَضُونَ عَلى رَبِّهِمْ وَ یَقُولُ الْأَشْهادُ هؤُلاءِ الَّذینَ كَذَبُوا عَلى رَبِّهِمْ أَلا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمینَ؛[هود/۱۸] اینان را به پروردگارشان عرضه خواهند داشت و شاهدان گواهى خواهند داد كه اینانند كه بر پروردگارشان دروغ مى بسته اند. هان، لعنت خدا بر ستمكاران باد.»
آیا در روز قیامت فقط به حساب انسان ها رسیدگی میشود؟
شهر سوال ـ آنچه روشن است اینکه جنیان نیز در روز قیامت، در حسابرسی با انسان مشترک هستند. چون جن ها نیز مانند انسان مخاطب دستورات دینی هستند و تکلیف الهی به دوششان است. بنابر این پاداش و عقاب برای آنها مساله ای کاملا طبیعی است:
«وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونِ؛[ذاریات/۵۶] جن و انس را جز براى پرستش خود نیافریده ام.»