در روز قیامت بغیر از انسان، چه موجودات دیگری ظاهر خواهند شد؟

دایره موجوداتی که در روز انسان حضور دارند، بسیار گسترده تر از انسان است.

الف)جنیان در این روز حضور دارند همانگونه كه در آيه ۱۲۸ سوره انعام آمده:
وَ یَوْمَ یَحْشُرُهُمْ جَمیعاً یا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَكْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ؛ و روزى كه همگان را گرد آورد و گوید: اى گروه جنیان، شما بسیارى از آدمیان را پیرو خویش ساختید.

ب)فرشتگان الهی به طور بسیار گسترده ای در روز قیامت حضور دارند.:

لا یَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَكْبَرُ وَ تَتَلَقَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ هذا یَوْمُكُمُ الَّذی كُنْتُمْ تُوعَدُونَ؛[۱] وحشت بزرگ قیامت غمگینشان نكند و فرشتگان به استقبالشان آیند كه این روزى است كه به شما وعده مى‌‏دادند.

یَوْمَ یَرَوْنَ الْمَلائِكَةَ لا بُشْرى‏ یَوْمَئِذٍ لِلْمُجْرِمینَ وَ یَقُولُونَ حِجْراً مَحْجُوراً؛[۲] روزى كه فرشتگان را ببینند آن روز گنه‏كاران را نویدى نیست و دور باد گویند.

وَ تَرَى الْمَلائِكَةَ حَافِّینَ مِنْ حَوْلِ الْعَرْشِ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ قُضِیَ بَیْنَهُمْ بِالْحَقِّ وَ قیلَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ؛[۳] و فرشتگان را (در آن روز حلقه‌‏وار) احاطه‌ ‏كنندگان عرش (مقر سلطنتى حق و مركز صدور فرمان‏هاى او) مى‌‏بینى كه همراه ستایش پروردگارشان تسبیح و تقدیس مى‌‏كنند، و میان آنها (همه اهل محشر) به حق داورى شود، (و پس از پایان حوادث قیامت) گفته شود: همه ستایش و سپاس از آن خداست كه پروردگار جهانیان است.

ج) تمام موجوداتی که در زندگی انسان، به گونه ای شاهد اعمال انسان بوده اند و در روز قیامت اقامه شهادت خواهند کرد. این قسم بسیار گسترده است و زمین و شب و روز و ... همه را شامل می شود:

وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‏ عَلَى اللَّهِ كَذِباً أُولئِكَ یُعْرَضُونَ عَلى‏ رَبِّهِمْ وَ یَقُولُ الْأَشْهادُ هؤُلاءِ الَّذینَ كَذَبُوا عَلى‏ رَبِّهِمْ أَلا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمینَ؛[۴] اینان را به پروردگارشان عرضه خواهند داشت و شاهدان گواهى خواهند داد كه اینانند كه بر پروردگارشان دروغ مى‌‏بسته‌‏اند. هان، لعنت خدا بر ستمكاران باد.

از امام صادق(عليه السلام) روايت شده است: هیچ روزى نباشد كه بر فرزند آدم درآید جز اینكه آن روز بدو گوید: اى پسر آدم من روز نوینى هستم و من بر تو گواهم، پس در من حرف خوب بزن، و كار خیر بكن تا در روز قیامت برایت گواهى دهم زیرا پس از این هرگز مرا نخواهى دید.[۵]

[۱]. انبياء آيه ۱۰۳.
[۲]. فرقان آيه ۲۲.
[۳]. زمر آيه ۷۵.
[۴]. هود آيه ۱۸.
[۵]. الكافی، ج‏۲، ص۵۲۳.