آداب توبه

توبه ندامت و پشيماني واقعي از گناهان گذشته است و اين ندامت , ندامت قلبي است , ولي اظهار آن به اين نحوه است : استغفراللّه ربى و أتوب اليه .تكرار اين لفظ همراه با ندامت قلبي بسيار مطلوب است . البته توبه‌ واقعي آن است كه علاوه بر اعتراف به جهل و ندامت و تنفّر قلبي، با عمل نيكو و صالح ، كاستي ها يي را كه دارد ، جبران كند.

توبه واقعی در حقیقت، تغییر فکر و اندیشه است. یعنی انسان عمیقا به این باور برسد که گناه و نافرمانی خداوند، چیزی جز آلودگی و پستی به دنبال ندارد و اگر متابع نفس ماست، به این دلیل است که نفسمان هنوز تزکیه نشده و ماهیت گناه را درک نمی کند.

گناهاني را كه از انسان سر مي زند ، از دو حالت يا دو دسته‌ زيرخارج نيست : يك دسته حق الله است، مثل ترك نماز و روزه، راه جبرانش اين است كه قضاي آن را به جا آوريد. دسته دوم حق الناس است. جبران حق الناس آن است كه رضايت قلبي صاحبان حق را به هر صورتي شد، به دست آوريد. اگر مالي را از مردم تصرّف كرده يا ضايع نموده يا ضربه‌اي بر بدن آنان وارد كرده‌ايد كه ديه يا قصاص دارد، بايد يا رضايت آنان را جلب كنيد و يا مال و ديه را به آنان بدهيد.

در اینکه خداوند غفار الذنوب است شکی نیست. طبق وعده صریحی که در قران داده شده، خداوند همه گناهان را می بخشد. «بگو اى بندگانم كه زياده بر خويشتن ستم روا داشته‏ ايد، از رحمت الهى نوميد مباشيد، چرا كه خداوند همه گناهان را مى‏ بخشد، كه او آمرزگار مهربان است‏.»