آداب تلاوت قرآن چیست؟

براى تلاوت قرآن، آداب خاصّى هست از جمله:

۱. در حال طهارت و با وضو به تلاوت قرآن بپردازید.
۲. در حالى كه مسواك كرده ‏اید قرآن را تلاوت كنید.
۳. با صوت زیبا تلاوت كنید.
۴. با جَهر متوسّط بخوانید؛ نه با صداى آهسته باشد و نه با صداى بسیار بلند.
۵. در حال تلاوت، با اَدَب و با طمأنینه و رو به قبله باشید؛ چه نشسته و چه ایستاده و اگر نشسته مى ‏خوانید، تكیه نكنید.
۶. از روى «مصحف» تلاوت كنید، كه نگاه در «مصحف» و تلاوت از روى آن آثار خاصّى دارد و در روایات روى این موضوع تأكید شده است.
در روایتى از رسول اكرم‏ صلى الله علیه وآله نقل شده است: «لیس شى‏ء أشدّ على الشّیطان من القرائة فى المحصف نظراً[۱] چیزى براى شیطان سخت‏تر و كوبنده ‏تر از تلاوت قرآن نیست، آن هم از روى مصحف و با نگاه كردن در آن».

۷. قبل از شروع بگویید: «أستعیذ باللَّه السّمیع العلیم من الشّیطان الرّجیم؛ یعنى به خداوند شنوا و دانا، از شیطان رانده شده پناه مى ‏برم» و یا بگویید: «أعوذ باللَّه السّمیع العلیم من الشّیطان الرّجیم» و بعد بگویید: «بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم». سپس تلاوت را شروع كنید، تا با عنایت خداى متعال از دخالت‏هاى شیطانى در نفس خود محفوظ بمانید.
قرآن مى ‏فرماید: «فَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیمِ إِنَّهُ لَیْسَ لَهُ سُلْطانٌ عَلَى الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَلى‏ رَبِّهِمْ یَتَوَكَّلُونَ؛[نحل، آیات ۹۸-۹۹] وقتى قرآن را تلاوت مى ‏كنى، پناه ببر به خداى متعال از شیطان مطرود. البته شیطان را بر آنانى كه ایمان آورده و به پروردگارشان توكل مى‏كنند، تسلّط و سیطره‏ اى نیست».

۸. ترتیل را مراعات كنید؛ آن چنان تند نخوانید كه حروف، كلمات، وقف‏ها و فاصله‏ ها به خوبى ادا نشود. همچنین فاصله زیاد و غیر صحیح در میان حروف و كلمات ندهید؛ به نحوى كه حروف و كلمات جدا از هم و غیر مرتبط باشد. در مجموع، باید حروف و كلمات را خوب، روشن و در عین حال، متّصل و مرتبط به هم ادا كنید و وقف‏ هاى آیات را هم مراعات نمایید و طورى بخوانید كه قلوب را به حركت آورد و دل‏ها را تكان دهد.
قرآن، خطاب به رسول اكرم‏ صلى الله علیه وآله مى ‏فرماید: «وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتیلاً؛[مزمل/۴] و قرآن را با ترتیل مناسب آن بخوان».

امام موسى بن جعفر از پدران بزرگوار خود نقل مى ‏كند: از رسول اكرم‏ صلى الله علیه وآله در خصوص آیه «وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتیلاً» سؤال شد و آن حضرت در توضیح و تفسیر آیه فرمود: «بیّنه تبیاناً و لاتنثره نثر الرّمل، و لا تهذّه هذا الشعر، قفو عند عجائبه، و حرّكوا به القلوب، و لا یكون همّ أحدكم آخر السّورة؛[۲] قرآن را روشن و واضح تلاوت كن و حروف و كلمات آن را جدا از هم و پراكنده مساز، مانند پراكنده ساختن دانه ‏هاى ریگ از یكدیگر، و آن را سریع و تند تلاوت نكن، همانند تند خواندن شعر. وقتى به عجایب قرآن مى ‏رسید، توقف كنید و به تدبّر و تأمّل بپردازید و با تلاوت آن دل‏ها را به حركت آورید و با شتاب و بى ‏تأمّل نخوانید؛ به نحوى كه بخواهید زود به آخر سوره برسید».

۹. به هنگام تلاوت قرآن، به چیز دیگرى فكر نكنید و متوجه آیات قرآن باشید.

۱۰. در آیات قرآن تدّبر كنید كه در این صورت، از انوار، هدایت‏ها، حقایق، معارف و دقایق و اسرار قرآن كریم، به اندازه خود بهره ‏مند خواهید شد.
تلاوتى كه در آن تدبّر نباشد، آن طور كه شایسته است، فایده‏اى نخواهد داشت. البته این بدان معنا نیست كه اگر كسى اهل تدبّر نباشد و یا معانى آیات را حتّى در حدّ ترجمه نداند، از تلاوت قرآن نتیجه ‏اى نخواهد برد! چنین كسى هم با مراعات قسمتى از آداب تلاوت، بهره خود را خواهد برد.

۱۱. حقّ آیات را مراعات كنید؛ به این معنا كه به هنگام تلاوت قرآن، وقتى از رحمت و بهشت یاد مى ‏شود، خود را از آن رحمت محروم نبینید و وقتى به آیات عذاب و آتش و سخط و غضب مى ‏رسید، بترسید و به خداى متعال پناه ببرید كه از اهل عذاب و آتش نباشید و مشمول سخط و غضب نگردید. وقتى به آیات تكبیر، تعظیم، تسبیح و تحمید مى‏ رسید، به تكبیر، تعظیم، تسبیح و تحمید حقّ بپردازید. هنگامى كه به آیات استغفار و طلب عفو و بخشش مى‏رسید، استغفار كنید و طلب عفو و مغفرت نمایید. آنجایى كه به ذكر صالحان مى ‏رسید، از خدا بخواهید شما را نیز از آنان و در جمع آنان قرار دهد و آن گاه كه به ذكر اهل طغیان و غفلت مى ‏رسید، از خدا بخواهید كه شما را از ورود به جمع آنان حفظ كند.
امام صادق‏ علیه السلام فرمود: «اذا مررت بآیة فیها ذكر الجنّة فاسأل اللَّه الجنّة، و اذا مررت بآیة فیها ذكر النّار فتعوّذ باللَّه من النّار؛[۳]  به هنگام تلاوت قرآن وقتى به آیه‏اى رسیدى كه در آن ذكر بهشت شده است، از خدا بهشت را بخواه، و وقتى به آیه‏ اى رسیدى كه در آن ذكر آتش به میان آمده است، به خدا پناه ببر از آتش».

[۱]. بحارالانوار، ج ۹۲، ص ۲۰۲.
[۲]. بحارالانوار، ج ۹۲، ص ۲۱۵.
[۳]. بحارالانوار، ج ۹۲، ص ۲۱۶.