پرسش: بین کلمات اثم، ذنب و جناح که همه به معنی گناه هستند چه تفاوتی هست؟

پاسخ:

«اثم» به معنای گناه، ضرر، خمر، قمار و کارهای حرام که انسان را از ثواب و کار خیر، باز می‌ دارد.(۱)

«ذنب»: (بر وزن فلس) به معنی گناه است؛ «ذنب» (بر وزن فرس) به معنی دم حیوان و غیره است و «ذنب» (بر وزن عقل) در اصل به معنی گرفتن دم حیوان و غیره است. هر فعلی که عاقبتش وخیم است، آن را ذنب گویند زیرا که جزای آن مانند دم حیوان در آخر است و لذاست که به گناه، تبعه گویند که جزایش در آخر و تابع آن است‏.(۲)

«جنح» به معنای بال است؛ و دو طرف شی‏ء را دو جناح آن گویند مثل دو جناح کشتی، دو جناح لشگر، دو جناح صحرا و دو جناح (جانب) انسان؛ و فعل «جنح» در آیه ۶۱ سوره انفال به معنای میل کردن است؛ گویند: «جَنَحَتِ السَّفِینَهُ» یعنی کشتی به یک طرف میل کرد؛ و گناهی که انسان را از حقّ مایل و کنار می‌ کند «جُنَاح» نامیده شده است.(۳)

لذا این سه واژه از نظر ریشه و لغت، در برخی وزن‌ها و استعمال ها، شباهت معنایی دارند.

در فرق بین «اثم» و «ذنب» آمده که در «اثم» نوعی کوتاهی و تقصیر و عمدی بودن هست؛ ... «اثم» آن زشتی ‌ای است که چیزی را به دنبال دارد؛ ولی در ذنب، آن زشتی برای خود فعل است و دنباله‌ ای ندارد. به خاطر همین درباره کودک، تعبیر ذنب به کار می ‌رود ولی تعبیر اثم و گناه برای او به کار نمی ‌‌رود.(۴)

 

پی نوشت ها:

۱. قرشی، قاموس قرآن، دارالکتب الاسلامیه، ج ‏۱، ص ۲۴.

۲. همان، ج ‏۳، ص ۲۴.

۳. همان، ج ‏۲، ص ۵۴.

۴. ر.ک: عسکری، الفروق فی اللغه، دار الافاق الجدیده ـ بیروت، ص ۲۲۷.