نعمت های بهشتی و عذاب های جهنمی بر چه اساسی شامل حال افراد می شود؟

از آیات و روایات اسلامی بر می آید که انسان ها بر سه دسته اند:
۱- عده ای از انسان ها از اولیا و مقربان الهی هستند که از ابتدا وارد بالاترین مراتب بهشت می شوند.
۲- عده ای اهل کفر و عناد هستند که از ابتدا وارد دوزخ شده و در آن جاودانه خواهند بود.
این دو گروه از انسان­ها کمترین عده را تشکیل می دهند.
۳- گروه سوم که بیشتر انسان ها در این قسمت قرار دارند به نام متوسطین شناخته می شوند.
اینان کسانی هستند که هم دارای عمل خیر و شایسته اند و هم گناهان و معاصی ازآنان سر زده است.
اینان به جهت طبیعت انسانی که هم گرایش به خیر و هم گرایش به بدی و شهوات است، از بیشترین درصد برخوردار هستند.
این گروه از انسان ها، پس از تحمل عذاب و سختی، یا با شفاعت اولیای الهی، عاقبت اهل بهشت خواهند بود و در آن جاودانه اند.

ویژگی های بهشت و جهنم در قرآن:
خداوند بهشت و جهنم را در قرآن به طور کامل و روشن بیان کرده، ولی مزایا و خصوصیات نعمت های بهشت، هم چنین آلام ودردهای دوزخ در عالم آخرت برای انسان هایی که اکنون در قید حیاتند و در این جهان زندگی می کنند، درک ناشدنی و غیر قابل توصیف است، زیرا شناختی که مردم دنیا از ملایمات و ناملایمات دارند، در حدود نعمت ها و نقمت هایی است که در ایام عمر خود با آن ها رو برو شده و لمس کرده، یا از زبان دیگران شنیده و تصوّر نموده اند.
اما چگونگی نعمت و عذاب الهی و کیفیت و کمیّت لذایذ و آلام آن قابل قیاس با دیده ها و شنیده های این جهان نیست و نمی توان آن ها را معیار شناخت ملایمات و ناملایمات قرار داد.

نارسایی درک و کوتاهی اندیشه مردم درباره بهشت و دوزخ با تعبیرهای مختلفی در کتاب و سنت، خاطر نشان گردیده که به آن اشاره می کنیم:

قرآن شریف درباره بهشت می گوید:
"هیچ کس نمی داند در مقابل اعمال خیری که پاکان و نیکان در این جهان انجام می دهند، چه نعمت هایی که مایه روشنی چشم است، در جهان غیب برای آنان فراهم شده است".(۱)
در تفاسیر شیعی و سنی ذیل این آیه حدیثی از رسول گرامی اسلام(ص) بدین مضمون نقل شده:
"خداوند فرموده: برای پاداش بندگان شایسته و درستکارم، نعمت هایی آماده کرده ام که نه چشمی آن ها را دیده و نه گوش شنیده و نه بر قلب بشری خطور کرده است".(۲)
این گونه نعمت ها اگر وصف آن بیان نشده، برای آن است که انسان ها نمی توانند در دنیا آن را درک نمایند، مثلاً خداوند می فرماید: "در بهشت هر آنچه که انسان بخواهد و اراده کند، فراهم است".(۳)
شاید ندانیم آن جا چه اراده خواهیم کرد و چه چیزهایی می خواهیم اما همه چیز به محض اراده، تحقق می یابد.

در آیه دیگر در وصف بهشت می گوید:
" در آن جا هیچ سخن بیهوده و بی معنا و فاسد نمی شنوند".(۴) یعنی آن چه که با طبع انسانی سازگار است و انسان در دل آرزوی آن دارد و هیچ گاه در دنیا محقق و فراهم نمی شود.
از طرف دیگر لذت ها و خوبی ها و نیکی ها و همه چیز که در بهشت برای انسان فراهم است، به صورت خالص و بی هیچ رنج و عیب و کاستی وجود دارد. همه چیز به صورت کامل، بدون هیچ نقص وجود دارد، اما هیچ چیزی در دنیا، این گونه نیست.
اگر لذت باشد، همراه با درد و غم و رنج و سختی است؛ تازه پس از مدتی انسان از آن دلزده و سیر می شود، در حالی که در بهشت هیچ گاه چنین نمی شود.
هیچ چیز جنبه تکرار ندارد. همه چیز برای انسان نو و تازه است، حتی نعمت های مادی که در قرآن اشاره شده است.
به عبارت دیگر هر چیزی که انسان در دنیا آرزو دارد و می خواهد و به آن دست نخواهد یافت، در بهشت فراهم است، حتی چیزهایی که به ذهن و اندیشه انسان ها خطور نمی کند اما با خواسته های درونی انسان ها هماهنگ است. بنابراین زندگی دنیوی و اخروی اصلاً قابل مقایسه با هم نیست.
در مورد جهنم نیز، آتش های دنیا بدن را می سوزاند، ولی آتش دوزخ به دل نیز سرایت می کند و جسم و جان را یکجا می سوزاند.

قرآن شریف درباره حیات جاودان بهشتیان فرموده است:
"بهشیان طعم مرگ را نمی چشند و پس از مرگی که در پایان عمر دیده اند، مرگی نخواهد داشت.(۵)
نه تنها مرگ در عالم آخرت نیست، بلکه پاره ای از دگرگونی های ناشی از تقابل و ناهمگونی که در دنیا دیده می گردد، در آخرت مشاهده نمی شود، از آن جمله درباره آسایش و رفاه اهل بهشت در زمینه گرما و سرما آمده است:
"بهشتیان در عالم آخرت از تضاد گرما و سرما که دو عامل ناراحت کننده است، مصونند و در آن جا نه آفتاب را می بینند و نه زمهریر".(۶)
در این زمینه آیات و احادیث فراوانی مطرح است که در برخی از موارد به جزئیات بهشت و جهنم و عذاب و نعمت های آن نیز اشاره شده است.

پی نوشت ها:
۱. سجده (۳۲) آیة ۱۷.
۲. تفسیر مجمع البیان، ح ۷ و ۸، ص ۳۳۱؛ تفسیر درالمنثور، ج ۵، ص ۲۷۶.
۳. زخرف (۴۳) آیة ۷۱.
۴. مریم (۱۹) آیة ۶۲.
۵. سورة (۴۴) دخان آیة ۵۶.
۶. انسان (۷۶) آیة ۱۳.