چرا خدا شیطان را آفریده است؟

شیطان یکی از مخلوقات الهی است که دارای قوه اختیار است و می تواند مسیر خویش را انتخاب کند. و دلیل مهمی که می تواند نشان دهد، اصل ذات شیطان خباثت و پلیدی نبوده، این است که او سالیان سال، به گونه ای رفتار کرد که همنشین ملائک بوده است. پس آنچه خدا خلق کرد، ذاتا موجودی پلید نبود. بلکه موجودی بود که می توانست به اراده خود، خوب یا بد باشد.  که او راه پلیدی و تمرد از دستورات الهی را برگزید.

اما اگر پرسیده شود که چرا خدا موجودی آفریده که دارای اراده است، جواب این نیز روشن است. اصل وجود اراده، سکوی پرش به کمالات است. موجودی که بدون اراده به سمت خوبی ها می رود، هرگز به کرامت و شرافتی که موجود دیگر با اراده خود خوبی را انتخاب کرده، نمی رسد.  با این بیان  روشن می شود که اصل خلقت چنین موجوداتی، دارای حسن و نیکی است و هر بدی و زشتی ای که در آنها دیده می شود، امری عارضی و تبعی است.
ولی درک کامل تر از زیبایی خلقت شیطان زمانی حاصل می شود که تاثیر او در کمالات انسانی را ببینیم. مزاحمت ها و مشکل تراشی های شیطان بر سر راه انسان مانند این است که ورزشکاری برای تقویت بازوهای خود به آنها وزنه بسته و سپس با تکان دادن آنها، سبب قوت بازوان خویش شود. قطعا بدون وزنه راحت تر می توان دست را حرکت داد اما بدون وزنه بازوان تقویت نمی شوند.

البته عده ای در این نوع نگاه آنچنان افراط کرده اند که شیطان را سگ دربارن حریم الهی خوانده اند که اجازه ندهد هر بی سر و پایی به درگاه الهی وارد شود. و در این کار شیطان را بنده بزرگ خدا دانسته اند. در حالی که طبق ظاهر آیات قرآن، سرکشی و تمرد شیطان در مقابل خدای متعال بسیار واضح است. که به عنوان نمونه به بخشی از آیات سوره حجر اشاره می کنیم:

«قَالَ يَإِبْلِيسُ مَا لَكَ أَلَّا تَكُونَ مَعَ السَّاجِدِينَ * قالَ لَمْ أَكُنْ لِأَسْجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقْتَهُ مِنْ صَلْصالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ * قَالَ فَاخْرُجْ مِنهْا فَإِنَّكَ رَجِيمٌ * وَ إِنَّ عَلَيْكَ اللَّعْنَةَ إِلىَ‏ يَوْمِ الدِّينِ[حجر/۳۲-۳۵] (خداوند) فرمود: «اى ابليس! چرا با سجده كنندگان نيستى؟!» گفت: «من هرگز براى بشرى كه او را از گل خشكيده‏اى كه از گل بدبويى گرفته شده است آفريده‏اى، سجده نخواهم كرد!» فرمود: «از صف آنها [فرشتگان‏] بيرون رو، كه رانده‏شده‏اى (از درگاه ما!). و لعنت (و دورى از رحمت حق) تا روز قيامت بر تو خواهد بود!»

پس باید توجه کرد که اگر چه شیطان در نظام احسن الهی، جایگاه لازمی دارد. و در نگاه کلان وجود او نیکوست، اما در نگاه جزئی، شکی در بدی و خباثت او نیست. همان گونه که مستراح در منزل لازم و مفید است. اما نمی توان مستراح را مکانی خوب جهت خواب و مطالعه و ... دانست.