اموری که در شب قدر مقدر می شوند،

پرسش:

آیا اموری که در شب قدر مقدر می شوند، قابل تغییر هستند؟ پس فرق شب قدر با باقی ایام برای چیست؟

پاسخ:

شب قدر، شب رقم خوردن مقدرات انسان برای یک سال است،  امیر المؤمنین علیه السّلام فرمودند: در سالى یك بار شب قدر است، و در این شب امور یك سال و حوادث و جریانات آن تقدیر میگردد.[۱]
 
و در این شب تمام امور انسان برای سال آینده مشخص می شود. علامه طباطبایی می فرمایند:« شب قدر شب اندازه ‏گیرى است، خداى تعالى در آن شب حوادث یك سال را یعنى از آن شب تا شب قدر سال آینده را تقدیر مى‏كند، زندگى، مرگ، رزق، سعادت، شقاوت و چیزهایى دیگر از این قبیل را مقدر مى ‏سازد»[۲]
 
با این حال، ممکن است قبل از رخ دادن اتفاقی، در تقدیر انسان، تغییراتی ایجاد شود و امر به گونه دیگری رقم بخورد. علامه طباطبایی در این باره می فرمایند: «هیچ منافاتى ندارد كه در شب قدر مقدر بشود ولى در ظرف تحققش طورى دیگر محقق شود، چون كیفیت موجود شدن مقدر، امرى است، و دگرگونى در تقدیر، امرى دیگر است، هم چنان كه هیچ منافاتى ندارد كه حوادث در لوح محفوظ معین شده باشد، ولى مشیت الهى آن را تغییر دهد. »[۳]
 
و این مطلب در حدیثی از امام رضا (ع) نیز بیان شده است. و اندیشه غیر قابل تغییر بودن قدرها، تفکری یهودی خوانده شده است و علیرغم آن به تقدیر امور در شب قدر نیز اشاره شده است:
 
امام رضا (ع) فرمود كه خبر داد مرا پدرم از پدرانش علیهم السلام كه رسول خدا (ص) فرمود كه خداى عز و جل به سوى پیغمبرى از پیغمبرانش وحى فرمود كه فلان پادشاه را خبر ده كه من تا فلان وقت او را می میرانم پس آن پیغمبر به نزد پادشاه آمد و او را خبر داد و پادشاه بر روى تخت خویش نشسته بود پس آن پادشاه خدا را خواند و دعاء كرد تا از تخت فرو افتاد و گفت كه اى پروردگار من مرا مهلت ده تا طفلم بزرگ شود و كار خود را بگذارم و آنچه باید بكنم پس خداى عز و جل بسوى آن پیغمبر وحى فرمود كه بیا به نزد فلان پادشاه و او را اعلام كن كه من در اجلش زمان دادم و آن را پس انداختم و پانزده سال در عمرش افزودم آن پیغمبر عرض كرد كه اى پروردگار من تو میدانى كه من هرگز دروغ نگفته‏ام خداى عز و جل به سوى او وحى فرمود كه جز این نیست كه تو بنده فرمان داده‏شده ای (یعنی سخن قبلی تو دروغ نبود و پیغامی بود که باید می رساندی) پس این مطلب را به او برسان و خدا سؤال نمیشود از آنچه میكند.
 
بعد از آن حضرت رضا (ع) بجانب سلیمان (که با او در حال گفتگو بود) ملتفت شد و فرمود تو را چنان مى ‏پندارم كه در این باب مانند یهود شده ای . سلیمان گفت پناه میبرم به خدا از اینكه به یهود مانند شوم و یهود چه گفته ‏اند حضرت فرمود كه گفته‏ اند كه یَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ ... سلیمان گفت آیا مرا خبر نمى‏دهى از سوره إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ كه در چه چیزى فرود آورده شده امام رضا (ع) فرمود كه خداى عز و جل آنچه را كه از اول سال تا آخر سال می باشد از زندگى یا مردن یا خوبى یا بدى یا روزى در شب قدر تقدیر میكند.[۴]

اما در پاسخ به فرق شب قدر با سایر ایام، باید توجه داشته باشیم که امور همان گونه که در شب قدر مقدر می شوند، جاری می شوند، مگر اینکه عامل خاصی (مانند دعا و صدقه و ...) رخ دهد. یعنی فرقی مانند فرق روال طبیعی، با امور استثنائی، بین شب قدر و سایر ایام وجود دارد. و این خود فرق بزرگی است.

درخواست تقدیر نیکو در شب قدر، مانند این است که بنایی را از ابتدا نیکو و مستحکم بسازیم. و تغییر دادن آن تقدیرات، مانند این است که ساختمانی متزلزل را با اقداماتی ایمن سازی کنیم.

[۱]. إعلام الورى بأعلام الهدى، ص ۳۹۰.
[۲]. ترجمه تفسیر المیزان، ج‏۲۰، ص: ۵۶۱.
[۳]. ترجمه تفسیر المیزان، ج‏۲۰، ص: ۵۶۳.
[۴]. التوحید للصدوق، ص: ۴۴۴.