آیا ارتباط و دیدار حضرت مهدی در دوران غیبت کبری ممکن است؟

در مورد ارتباط و دیدار حضرت امام زمان(ع) در دوران غیبت كبری دو نظر وجود دارد:

۱ـ عدم امكان ارتباط:
گروهی معتقدند در زمان غیبت كبری امكان ارتباط حضوری و تشرّف به محضر حضرت وجود ندارد، و كسی را كه ادعای دیدار كند، باید تكذیب كرد. مهم ترین و معتبرترین دلیل این گروه بر نفی رؤیت و مشاهدة امام عصر(ع) توقیعی است كه شش روز پیش از مرگ علی بن محمد سمری، آخرین سفیر خاص امام زمان(ع) از ناحیه حضرت صادر شده است. برابر این توقیع مدّعی مشاهده، دروغگو است و ادعای وی قابل پذیرش نیست. متن نوشته حضرت چنین است: "به زودی از شیعیان من خواهند آمد كسانی كه ادعای مشاهده و دیدن مرا بكنند. آگاه باشید هر كسی قبل از خروج سفیانی و صیحة آسمانی، ادعا كند كه مرا دیده است، دروغگوی افترا زننده است".[۱]

۲ـ امكان ارتباط:
گروهى از علماى بزرگ شیعه همانند سید مرتضى، شیخ طوسى و سید بن طاووس بر این باورند كه مى ‏توان در غیبت كبرى به دیدار امام زمان(ع) نایل گشت و این را یكى از فواید وجود امام زمان(ع) در زمان غیبت دانسته ‏اند. برخى مسئله‏اى طرح كرده ‏اند كه وقتى امام معصوم(ع) غایب است، بود و نبود ایشان چه بهره ‏اى براى شیعیان دارد. سیّد مرتضى در پاسخ بر آن است كه یكى از بهره‏ ها، امكان ملاقات با آن امام همام(ع) است. بنابر نظر او، دلیلى بر ردّ امكان ملاقات در دست نیست. شیخ طوسى معتقد است كه دلیلى در میان نیست كه امام (ع) بر همه دوستداران خویش پنهان است و جایز است كه ایشان بر بیش‏تر آنان ظاهر گردد. اگر امام(ع) بر كسى ظاهر نمى ‏گردد، به دلیل كوتاهى ‏هاى خود او است.[۲]

تایید این نظر از برخی روایات به دست می آید ، از جمله این روایت که امام صادق(ع) فرمود: "صاحب این امر (امام زمان) به ناگزیز غیبتی دارد، و در دوران غیبت از مردم كناره میگیرد، و نیكو منزلی است مدینة طیبه و با سی نفر وحشتی نیست".[۳]
این حدیث دلالت دارد كه حضرت بیشتر در مدینه و اطراف مدینه است و سی تن از خواص با حضرت همراهند كه اگر یكی بمیرد، دیگری به جای او می نشیند. حال اگر كسی این نظر را بپذیرد، چاره ای جز توجیه توقیع مذكور نیست.

موافقان نظریه امكان ارتباط می گویند: مراد توقیع شریف كه می فرماید:« مدعی دیدار دروغگو است»، شخصی می باشد كه ادعای تشرف و نیابت از طرف حضرت را نماید. نه كسی كه صرفاً توفیق تشرف یابد. نیز كسانی كه توفیق تشرف یابند، ادعای تشرف نمی كنند، بلكه دیگران از اوضاع و احوال به این مسئله پی می برند. بنابراین، اصل دیدن امكان دارد، اما نقل آن جایز نیست یا اگر نقل شد، آن را باید تكذیب كرد، شاید برای این كه هر كس نیاید و ادعای دیدار با امام زمان(ع) و ارتباط با او را نكند.
و ممكن است مراد از توقیع مذكور نفی ادعای اختیاری بودن مشاهده و ارتباط باشد؛ یعنی اگر كسی مشاهده و ارتباط را به اختیار خود ادعا كند، به این صورت كه هر وقت بخواهد خدمت امام(ع) شرفیاب می‏شود، یا ارتباط پیدا می‏كند، كذّاب و مُفتری است و این ادعا از احدی در غیبت كبری پذیرفته نیست.

یا اینكه چنین كسی كه این سمت را به راستی داشته باشد، پیدا نخواهد شد؛ و اگر هم كسی آن را دارا باشد، از دیگران مكتوم می‏دارد، و به كسی اظهار و افشا نمی‏نماید. علاوه بر این، پیرامون این توقیع، توضیحات دیگری نیز علمای اعلام داده‏اند و دركتابهائی مثل «جنة المأوی» مرحوم محدث نوری نقل شده است.
اجمالاً با این توقیع، در آن همه حكایات و وقایع مشهور و متواتر نمی‏توان خدشه نمود، و بر حسب سند نیز، ترجیح با این حكایات است.
اگر شما به كتابهائی مثل نجم الثاقب رجوع نماید، می بینیبد كه در این حكایات، وقایعی است كه هرگز شخص عاقل در صحت آنها نمی‏تواند شك كند.

همچنین دیدار امام در ادعیه و زیارات درخواست شده است مثلا در دعاى عهد از امام صادق(ع) آمده است: «اللَّهُمَّ ارِنِى الطَّلْعَةَ الرَّشِیدَة والْغُرّةَ الحَمیدَةَ واكْحُلْ ناظِرى‏ بَنْظَرةٍ مِنّى‏ الَیْهِ.»[۴]

مقصود این دعاها تنها درخواست دیدار آن حضرت در عصر ظهور نیست و ایام غیبت آن حضرت را نیز در بر مى‏گیرد. حتّى یكى از وظایف منتظران راستین شوق و دعا براى دیدار امام(ع) است.[۵]

بنابراین، هم شرفیابی اشخاص به حضور آن حضرت ثابت است و هم كذب و بطلان ادعای كسانی كه در غیبت كبری ادعای سفارت و نیابت خاصّه و وساطت بین آن حضرت و مردم را می‏نمایند، معلوم است.

[۱]. بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۱۵۱ و ۵۳ و ص ۳۱۸.

[۲]. الغیبة، شیخ طوسى/ ۶۸؛ چشم به راه مهدى، ۷۳ و ۷۴.
[۳]. اصول كافی، ج ۱، ص ۳۴۰، حدیث ۱۸.

[۴]. مفاتیح الجنان، ۸۴۲.
[۵]. مكیال المكارم، ۲/ ۳۷۴.