چگونه از تند خویی دور شوم؟

برای تقویت حلم و بردباری باید طبق برنامه‏ای جدی به تقویت اراده خود بكوشید و همواره سعی كنید برخود مسلط باشید، در این رابطه راه های مختلفی وجود دارد ولی مهم آن است كه در کسب آن كاملا جدی باشید و آنچه پیشنهاد می‏شود را بدون كمترین كاستی به اجرا گذارید:

۱- كاملا به خود مطمئن باشید كه می‏توانید روحیه خود را تغییر دهید ولی برای نتیجه گیری عجول نباشید، بلكه با خود فكر كنید باید حداقل یكسال بر روی رفتارهای خود كار كنید و اگر چنین نمودید حتما پس از آن دگرگونی رفتاری خواهید شد.

۲- از حساسیت بیش از حد در هر زمینه بپرهیزید.

۳- همواره در هر مساله‏ ای ابتدا از دیگران انتظار بدترین برخورد را داشته باشید و خود را برای تحمل آن آماده كنید. این مساله باعث می‏شود برخوردهای بهتر از مورد انتظار در شما ایجاد خوشنودی نماید. در حالی كه اگر همیشه انتظار برخورد خوب داشته باشید چه بسا نتیجه عكس خواهید گرفت.

۴- با خود شرط كنید كه هیچ گاه و در هیچ شرایطی برخورد تند نداشته باشید و اگر ناگهان از شما برخورد تندی سر زد خود را جریمه كنید؛ مثلا تصمیم بگیرید - یا در صورت امكان نذر كنید - كه مثلا اگر بر سر كسی فریاد زدید فلان مبلغ صدقه بدهید، یا شب نماز شب بخوانید، و یا یك روز روزه بگیرید. كارآیی این روش، بسیار بالا است و بسیاری از علمای بزرگ بدینسان تمرین عملی و خودسازی نموده ‏اند.

۵- از تفریحات سالم و تقویت كننده اراده؛ مانند كوهنوردی، شنا، دو و پیاده‏روی و گردش در طبیعت و... نیز استفاده كنید.

۶- در تصمیم‏ گیری‏ها حتی ‏الامكان با افراد عاقل و پخته مشورت نمایید و از اقدامات عجولانه و مطالعه نشده بپرهیزید.

۷- بیشتر با افراد خوش خلق و غیر عصبی معاشرت كنید.

۸- از موقعیت‏های كه زمینه تندخویی در آن فراوان است اجتناب كنید و در موقعیت‏هایی حضور یابید كه رفتار پرخاشگرانه در آن جا دیده نمی‏شود و از موقعیت‏های كه شما را به تندی نمودن دعوت می‏كند دور شوید.

۹- قبل از هر عملی در مورد پیامد آن تفكّر و اندیشه كنید و آنگاه اقدام نمائید و با تمرین این راهكار و بكارگیری آن در مورد تمام رفتارها، اندك اندك كنترل خویش را بر تمام رفتارها توسعه بخشید.

۱۰- به برخی رفتارها و حالاتی كه از افراد سر زد. و شما را به عصبانیت دعوت می‏كند توجه نكنید مثلاً اگر كسی با حرف ناروا شما را بر می‏آشوبد از شنیدن و گوش سپردن به سخنان وی اجتناب كنید و حتی گوش ندهید یا محیط را ترك كنید و دیگر به گفته‏ های او دقت و توجه نكرده و آنها را در ذهن خود مرور نكنید نسبت به دیگر اعمال فیزیكی و رفتارهای پرخاشگرانه و تحریك كننده نیز همین طور واكنش نشان دهید و راه بی‏ توجهی و تغافل را پیش گیرید.

۱۱-  سطح شناخت خود را با مطالعه و تفكر از زشتی، ناپسند بودن، غیرقابل جبران بودن اعمال پرخاشگرانه بالا ببرید. مثلاً روایات، آیات و داستان‏هایی را كه در مورد این نوع رفتارها و آثار آن‏ها نوشته شده مطالعه كنید و بعد در مورد آنها فكر كنید. حتی در برخی موارد به آثار رفتار تندی كه خود مرتكب آن شده ‏اید توجه و آن عمل و زشتی آن را در ذهن خود مرور و بزرگ معرفی كنید بگونه ‏ای كه به یك حالت خود هشداری از درون دست یابید و آثار فردی و اجتماعی و پیامدهای حیثیتی آن عمل زشت را لحظه به لحظه در ذهن خود مرور و قبح آن را برای خود بزرگ جلوه دهید تا از درون از آن عمل متنفّر شوید.

۱۲- به هنگام بروز عصبانیت و تندخوئی سریع، حالات خود را تغییر دهید مثلاً اگر ایستاده ‏اید بنشینید و اگر نشسته ‏اید دراز بكشید و صورت خود را با آب سرد بشوید و یك لیوان آب خنك بیآشامید و خود را از موقعیت دور سازید.

۱۳- از خواندن قرآن به مقدار زیاد و در نوبت‏ها متعدد در طول ۲۴ ساعت هرگز غفلت نورزید که قرآن تأثیر عظیم در رسیدن به حالت سكینه و آرامش درونی دارد. همین طور عبادت‏های خود مانند نماز  اول وقت را با حضور قلب كامل بجا آورید كه تأثیر بزرگی در رسیدن به اطمینان خاطر دارد و آدمی را از درون به سكوی آرامش می‏سپارد.

۱۴-  بعد از استحمام و به هنگام خروج از حمام دو پای خود را تا قوزك با آب سرد بشویید.

۱۵-  دیگر رفتارهای عادی و روزمره خود را نیز با تسلط كامل بر رفتار و بدون شتابزدگی انجام دهید و آنها را آرام آرام تعقیب كنید تا نرم‏خویی و پرحوصلگی بر تمام رفتارهای شما حاكمیت پیدا كند.

۱۶-  شرح موارد فوق را در جدولی بنویسید و موارد انجام و یا تخلف از آن را یادداشت كنید و همواره سعی كنید موارد تخلف را كاهش داده و بیشتر از پیش خود را به انجام آنها مقید سازید و حتی قبل از بروز آن موقعیت‏ها و به صورت مستمر راهكارهای فوق را سرلوحه اعمال خود قرار دهید و از آن به بعد باید میزان موارد پرخاشگری شما كاهش یابد و آنها را نیز یادداشت كنید و كم كم از میزان آن‏ها در طول روز، هفته و... بكاهید و خود تنبیهی را بكار بگیرید.

در پایان مطالعه ‏ی كتاب معراج السعاده، مقام سوم، بحث مربوط به غضب و حلم را توصیه می‏كنیم.