راز خلقت و هدف از آفرینش انسان چیست؟

با عرض سلام و پذیرش نصیحت شما برای تلاش بیشتر
باید توجه کرد که بسیاری از اندیشه ها، نیاز به مبانی پیشینی دارند. و نمی توان بدون توجه به مبانی خاص به آنها پاسخ داد. و طبیعی است که اگر کسی مبانی ما را قبول نداشته باشد، فروعات و نتایج آن را قبول نکند. یا به فرمایش شما تاثیری نپذیرد.
برای قانع کردن چنین کسانی باید با آنها بر سر مبانی گفتگو کرد. و پس از بنا نمودن مبانی، به مسائل فرعی تر پرداخت. که ما نیز در این سایت، به مباحث مبنایی توجه داشته ایم.

سلام
نمود نشانه نیاز نیست. فرض کنید حوضی پر از آب شده است و آب از اطراف او سرازیر شده است. و این آب درختان اطراف را سیراب می کند. آیا این حوض به سیراب کردن آن درختان نیاز دارد؟
خدای متعال منبع لا یزال کمالات است و کمالاتش بروز و ظهور می یابد.

با عرض سلام
کسی که به خدا اعتقادی ندارد، قطعا بدیهی ترین احکام عقلی را انکار می کند!
فرض کنید کسی بگوید یخچال هایی که امروزه در خانه استفاده می کنیم، در اثر سر خوردن سنگی از بالای کوه به پایین درست شده اند! کسانی که خدای غیر مادی را قبول ندارند، منطق شان در همین حد است.
اما درباره تناقضات، منظور شما از تناقض رفتاری چیست؟ و نکته بعد اینکه دنیا را چگونه می بینید که از آن تناقض می فهمید؟ حقیقت آن است که اگر نظام عالم را یک جا ببینید، از نظم و حکمت و اتقان صنع آن متحیر می شوید. اگر اهل برنامه های مستند طبیعت و حیوانات باشید، می بینید که هر جا خلل و اشکالی به وجود آمده، در اثر دخالت های انسان بوده است. و چرخه طبیعت در شکل اولی، بهترین وضعیت را داشته است. و همان نزاع های طبیعی، خود عاملی برای استمرار و جریان صحیح مسیر عالم طبیعی است.
و درباره موجودهایی که قابل وجود هستند و خلق نشده اند،منظورتان چیست؟ آیا نوع جدیدی را می گویید یا دنبال فرد جدید هستید؟ منظور از آنکه هر موجودی که قابلیت داشته خلق شده، افراد مفروض و موهوم آن نیستند. و اکنون شما هر جنسی از مخلوقات را که بگویید موجود است.

سلام
اگر منظورتان از یک نفر دیگر؛ یک انسان دیگر است باید دقت کنید که ما درباره نوع سخن می گوییم. و خدا نوع انسان را خلق کرده و در میان آنها انواع و اقسام غیر قابل احصائی وجود دارد.

سلام
به نظر می رسد مساله اصلی این است که ما تنها موارد مانوس خود را ممکن می دانیم و آنچه ندیده ایم را حتی با دلیل عقلی نمی پذیریم. و الا واضح است که وقتی می گوییم خدا نیازی ندارد، نباید به دنبال این بگردیم که خدا چه نیازی دارد که فیض برساند!
چون حتی خدا به این فیض رساندن نیز نیاز ندارد.

سلام
زیبایی وقتی درک می شود که درست محاسبه کرده باشید. شما که تمام هستی را منحصر به همین عالم مادی کرده اید و همه وجود انسان را در همین چند صباح دنیا می بینید، طبیعی است که ظلم و ستم و نظایر آن برایتان غیر قابل هضم باشد.
در حالی که اگر درست نگاه کنیم، حتی همین ظلم نیز زیبایی را نشان می دهد. چون توانایی انتخاب کردن و قوه اختیار را نشان می دهد. و طبیعتا برای آن کسی هم که تحت ستم واقع شده، جای تدارک آن ظلم باقی مانده است.
در واقع مثل این است که از زندگی کرم ابریشم فقط آن مرحله ای را ببینیم که به دو خود آن قدر می تند، تا مدفون شود. در حالی که پس از این مرحله، مرحله ای دیگر آغاز می شود.

سلام
اینکه بخواهیم چرایی خلقت را از خالق آن جویا شویم، چه اشکالی دارد؟ خصوصا با توجه به آنکه خودتان به محدودیت ما اشاره کرده اید.
و بحث علمی و چگونگی خلقت چه ربطی به چرایی خلقت دارد؟ چون این دو کاملا با هم متفاوت هستند. یک وقت می گویید فلان نجار این میز را برای چه چیز ساخته و یک وقت می گویید فلان نجار این میز را چگونه ساخته است. این دو سوالهای متفاوتی هستند.
و طبیعتا با توجه به اینکه هستی بسیار بزرگتر از آن است که ما به آن احاطه داشته باشیم، نمی توانیم خودمان درک کنیم که چرا خلق شده، مگر آنکه از خالقش مساله را جویا شویم.

سلام
اینکه دور شدن؛ نزدیک شدن را نتیجه دهد، یک تناقض گویی است. دور شدن یعنی همان دور شدن!
درک خدای متعال که منشا تمام نورانیت هاست، دلی پاک می خواهد که گناه آن را آلوده کرده و مانع درک می شود. پس وسعت خدای متعال ربطی ندارد به اینکه گناه ما سبب دوری از اوست.
باقی مطالب شما نیز چندان واضح نیست. مثلا شما چگونه مغزتان را فرمت می کنید؟ همه چیزهای خوب و درست را از آن بیرون می ریزید؟ چرا؟ برای اینکه بعدا شاید بتوانید چیزهای خوب را دوباره در آن بریزید؟

سلام
۱-ما می خواهیم میزی بسازیم تا چوب های رها شده در گوشه حیات را ارزشمند کرده و از آن استفاده کنیم. به نظر شما فرق این مثال با تبدیل کردن خاک به انسان چیست؟
۲-به نظر می رسد که بین جعل بسیط و جعل مرکب دچار خلط شده اید.
۳- آنچه به انسان داده شده، پس گرفته نمی شود. ولی خود شخص ممکن است آن را تباه کند و به نظر می رسد از فاکتور اختیار در انسان غفلت کرده اید. و حرف شما مانند این است که بگوییم ممکن نیست سرمایه ای به شخصی بدهیم و بعد به خاطر نابود کردن آن سرمایه شخص را مواخذه کنیم.

سلام و سپاس از توجه شما
درباره بخش اول پرسش تان، اولا قبل از آدم انسان هایی دیگر خلق شده بودند. و این مطلب در روایات بیان شده است. (در كتاب توحید، ج ۱، ص ۲۷۷ از امام صادق(ع) روایتی آورده كه در ضمن آن به راوی فرموده: «شاید شما گمان می‏كنید كه خدای عزّ وجلّ غیر از شما هیچ بشر دیگری را نیافریده است. نه، چنین نیست؛ بلكه هزار هزار آدم آفریده كه شما از نسل آخرین آنها هستید.»)
ثانیا جدای از عالم مادی نیز مخلوقاتی وجود دارند.
ثالثا به اصطلاح فنی علاوه بر فاعلیت فاعل، قابلیت قابل نیز باید تام باشد. یعنی متولد شدن پسر بدون تولد پدر نمی تواند معنا داشته باشد. پس دریافت فیض الهی از جانب انسان نیاز به شرایطی دارد که انسان بتواند این فیض را دریافت کند.

اما درباره بخش دوم سوال شما: مجموعه عالم مادی را باید یکجا مد نظر قرار داد. مثل آنکه شما نمی توانید موز را بدون پوستش خریداری کنید و یا باید موز را با پوست بخرید یا آنکه از خریدش منصرف شوید.
عالم مادی یعنی مجموعه ای که همین شرها و نقص ها در آن وجود داشته باشد. اگر بنا بود شرها وجود نداشته باشد، دیگر انسان، انسان نمی بود. و خدا باید به تعداد فرشته ها می افزود نه آنکه موجود متفاوتی خلق کند.

سلام
ظاهرا فرضیه انفجار بزرگ، به اصل شکل گیری کره زمین مربوط است و مرتبط به سالهای بسیار دور (چندین میلیارد سال پیش) است. پس نمی توان گفت قبل انفجار بزرگ کسان دیگری در زمین زندگی می کردند. همچنان که ما قبل از این زندگی وجود نداشتیم. و این اولین زندگی ماست. اما اینکه هدف آفرینش موجودات قبلی چه بوده، می توانیم بگوییم فیض الهی بوده است که همیشه جاری بوده است.

سلام مراجعه بفرمایید:
http://rasekhoon.net/article/show/117407/

سلام
اگر مایلید آن لاین گفتگو کنید به این آدرس مراجعه کنید: http://www.javab.ir/09640/
همچنین می توانید با مراجعه به تالارهای گفتگو نظیر اسک دین و اسک قرآن سوالات خود را مطرح کنید.

سلام
بعد از این مطلب در قرآن به بحث علم اسماء اشاره شده است.
فَلَمَّا أَنْبَأَهُمْ بِأَسْمائِهِمْ قالَ أَ لَمْ أَقُلْ لَكُمْ إِنِّي أَعْلَمُ غَيْبَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ (۳۳ بقره) هنگامى كه آنان را آگاه كرد، خداوند فرمود: «آيا به شما نگفتم كه من، غيب آسمانها و زمين را ميدانم.
البته منظور از اسماء در این جا مانند اسم هایی که ما به کار می بریم نیست و الا فرشتگان با شنیدن آن اسماء به آن آگاه می شدند و در این صورت دیگر آدم برتری ای برای کسب مقام خلافت الهی نداشته است. بلکه منظور از اسماء " موجودات زنده و عاقلى كه خدا بر ملائكه عرضه كرد، موجوداتى عالى و محفوظ نزد خدا بودند، كه در پس حجاب‏هاى غيب محجوب بودند" ( ترجمه الميزان، ج‏۱، ص: ۱۸۲)
که مطابق بعضی از روایات حقیقت اولیای الهی (پیامبران و ائمه علیهم السلام) هستند. (البرهان في تفسير القرآن، ج‏۱، ص: ۱۶۴)

سلام
متقاعد نشدن اگر به دلیل اشکالی منطقی باشد، قابل گفتگو و حل کردن است. اما اگر به دلیل عدم تمایل قلبی باشد، باید کم کم و با تغییر رفتار آن را ایجاد کرد.

سلام
ما که بهره دیگری از فکر و اندیشه گرفته ایم و توانسته ایم این سوال را جواب دهیم. البته اگر بفرمایید کجای مطلب برایتان مبهم است، شاید بتوان ساده تر توضیح داد.
هر چند اگر خودتان مایل به کشف حقیقت در این مساله نیستید، باید بگویم که این مساله از اصول دین نیست و لازم نیست همگان آن را درک کنند.

سلام
در مثالی که زده اید، هیچ اختیاری وجود ندارد. و اشکال شما در همین جاست که اختیار خود را نمی بینید.
به هر حال خدا به جای ما انتخاب نمی کند. بلکه ما را طوری آفریده که واقعا خودمان انتخاب می کنیم. و علم ربطی به انتخاب شما ندارد. فرض کنیم شما با بررسی دقیق می فهمید که این آتشفشان دو ساعت دیگر فوران می کند، آیا چون شما به فوران عالمید، پس فوران کار شماست؟

سلام
در سایت مطالب دیگری درباره هدف خلقت وجود دارد که با جستجو در سایت می توانید آنها را بیابید که احتمالا از آنها بهره مند شوید. اما در یک کلام خلاصه، هدف رساندن انسان به سعادت است که با الهی شدن انسان و دور شدن از حیوانیات محقق می شود.

سلام
لطفا به این لینک مراجعه بفرمایید:
http://www.soalcity.ir/node/2031

سلام
کمال، الهی شدن و کسب کمالات الهی است. مثل بخشنده بودن، عالم بودن و ...
و مشکل این جاست که انسان دارای فهم و شعور را با موتوری مقایسه کرده اید که فهم و شعوری ندارد. در واقع آنچه لازمه فهم است در مصنوعات انسان نیست ولی در مخلوق خدا هست.

سلام
اشکال شما مبنی بر این است که صالح بودن و بهشتی شدن بسیار سخت و جهنمی شدن، بسیار سهل است. حال آنکه امر بالعکس است. وقتی خوبی ده برابر می شود. و در مقابل بدی فقط یک بدی ثبت می شود، انسان باید بسیار بر جهنمی شدن، اصرار داشته باشد، تا جهنمی شود.
خصوصا زمانی که خدا بهترین بندگانش را مامور کرده، به هزار طریق ما را به راه راست هدایت کنند و در درون ما هم میل به نیکی و خیر قرار داده تا به سمت آنها جذب شویم.
و اینکه پس از امتحان، بین بد و خوب فرقی نگذارد، خلاف عدالت است. خصوصا در حالی که عذاب چیزی جز همان حقیقت اعمال نیست.

سلام
اما به نظر می رسد، خدا پاسخ این سوال را داده است!

سلام . جدا این اختلافی که بین مفسرین در رابطه با تفسیر آیه مد نظر شما ست لازم به ذکر هست که این که انسان هبوط به زمین کرد و این که بعد از آن ترک اولی که حضرت ادم مرتکب شد و ... ( با صرف نظر از اختلاف د ر تفسیر آیه )خداوند زمنیه های هدایت را برای همه فراهم نموده با ارسال پیامبران و کتب آسمانی که کاملترین آنها قرآن هست . لذا نمیتوان این نکته را بهان ه کرد که همه بدبختی ما از شیطان است و ... بلکه خداوند متعال زمنیه های هدایت را تا سرحد کمال فراهم نموده به نحوی که اتمام حجت بر همگان شده است .

سلام
افرینش خدا با انسان کامل شروع شده، پس از همان اول هدف برآورده شده

باسلام وتشکر .
_ در باره سوال تان باید به چند نکته دقت نماید :
اوّل: بر اساس آیات و روایات در زمینه حکمت و فلسفه آفرینش انسان گفته مى شود که آدمى براى آزمایش خلق شده است. او به این جهان آمده که در صحنه‏هاى مختلف زندگى دنیوى و بر سر دو راهى‏ها با اختیار خود خوبى و زیبایى را انتخاب کند و از زشتى و پلیدى دورى نماید تا نتیجه آزمایش را در سراى دیگر مشاهده کند. در سراى دیگر نیکوکاران که از عرصه‏هاى آزمون سرافراز بیرون آمده‏اند در نعمت‏هاى بهشتى اند و بدکاران در جهنم و عذاب الهى به سر مى برند. پس در حقیقت انسان به دنیا آمده است که آزمایش شود و نتیجه آزمون را ببیند.
دوم: انسان در دنیا براى عبادت خلق شده، یعنى آمده است که عمرى عبادت خدا کند و پس از آن به سوى معشوق و معبود حقیقى سفر کند.
سوم: انسان براى پیمودن سیر تکامل خویش پا به این جهان گذارده است. او آمده است که پله‏هاى ترقى و کمال را یک به یک طى کند و خود را به کمال نهایى برساند.
روشن است که راه اوّل و دوم یعنى آزمایش و عبادت بازگشت به راه سوم خواهد بود، یعنى مى توان گفت انسان پس از آن که از امتحان سربلند بیرون آمد و عمرى را به عبادت و بندگى خدا گذراند، کمال پیدا مى کند و پله‏هاى ترقى را پشت سر مى گذارد.
در قرآن کریم به فلسفه آفرینش انسان اشاره شده است. در حقیقت سه جوابى که در پاسخ گفته شد، برگرفته از مضامین آیات بود. در سوره ص مى خوانیم: «ما خلقنا السّماء و الارض و ما بینهما باطلاً ذلک ظن الّذین کفروا؛ ما آسمان و زمین و آنچه را میان آن‏ها است بیهوده نیافریدیم واین گمان (که جهان را بیهوده و بى هدف آفریده‏ایم) گمان انسان‏هاى کافر است».(۱)
این آیه صراحتاً اعلام مى کند، خلقت جهان که انسان جزئى از آن است بى هدف نیست. در سوره ملک مى خوانیم: «الّذى خلق الموت و الحیاة لیبلوکم ایکم احسن عملاً؛ او است که مرگ و زندگى را آفرید تا شما را بیازماید که کدام یک نیکوکارتر هستید».(۲) در این آیه هدف از خلقت انسان آزمودن او دانسته شده، در سوره ذاریات آمده است: «و ما خلقت الجنّ و الانس الا لیعبدون؛ و ما جن و انسان را نیافریدیم مگر براى آنکه عبادت خدا را به جاى آورند».(۳)
از آنچه گفته شد به روشنى معلوم مى شود که هدف از خلقت انسان آن است که در فرصت محدود زندگى دنیوى از سرمایه‏هاى وجودى خود بهره گیرد و بیشترین سودها را به دست آورد، زیرا انسان بیهوده آفریده نشده است.
سؤال دیگر: درست است که انسان درجهان هدفى دارد و زندگى او عبث و بیهوده نیست اما خدا که هیچ احتیاجى به موجودى ندارد چرا جهان و انسان را آفریده است؟ مگر او به عبادت مخلوقات محتاج است و یا نتیجه آزمایش و امور را با علم بى نهایت خود نمى داند؟
پاسخ: خداوند از آن جا که «علم» و «قدرت» و «فضل» و «جود» بى نهایت دارد جهان و انسان را آفریده و لازمه این سه صفت آن است که خلقت خداوند بهترین و کامل‏ترین آفرینش باشد، یعنى در مجموعه هستى اگر وجود مخلوقى، زیبایى و کمال آفرینش مجموعه عالم را افزایش دهد، لازم است خدا آن موجود را خلق کند، زیرا عدم خلقت آن موجود، یا ناشى از عدم اطلاع و آگاهى از زیبایى آن مى باشد، یا در اثر ضعف و ناتوانى از خلقت آن است. چنانچه خدا با توجه به علم و قدرت بى نهایت، باز آن زیبایى را خلق نکند ناشى از عدم «فضل» و «جود» و بخشندگى است که خدا از بخل منزه است و «جود» و رحمت و بخشندگى او بى نهایت است. پس جهانى که خدا خلق مى کند، باید کامل‏ترین صورت ممکن را داشته باشد.
در مجموعه خلقت باید انسان خلق مى شد؛ زیرا در جهان خلقت پیش از خلق انسان، ملائک بودند که موجوداتى نورانى و پاک بودند که خدا را همواره عبادت مى کردند. فرشتگان به دلیل شرایط ویژه خلقت خود بر سر دو راهى قرار نمى گرفتند که با اختیار خویش (در حالى که میل باطنى آن‏ها به جهت دیگرى تمایل داشته باشد) رضایت خداوند را انتخاب کنند. آن‏ها همواره حضور و عظمت خدا را درک مى کنند و در مقابل آن همه عظمت راهى جز عبادت ندارند. اما در صحنه هستى، مى توان یک نمایش زیباتر از این را هم تصویر کرد و آن این که موجودى وجود داشته باشد که از یک طرف همانند ملائک در اوج جذبه الهى و عشق و عبادت به خدا باشد و در عین حال موانعى پیش روى او براى برگرداندن وى از مسیر عشق و عبادت قرار داشته باشد. این موجود انسان است. او خدا و عظمتش را بى واسطه مى بیند و از سوى دیگر گرچه فطرت الهى او همواره در درونش وى را به سوى خوبى‏ها و پاکى‏ها دعوت مى کند ولى امیال حیوانى و شهوانى او قدرت فراوانى دارند. وى این گونه خلق شده که از یک سو با خواسته‏ها و تمایلات شهوانى و حیوانى رو به رو است و از سوى دیگر فطرت الهى اش و راهنمایى‏هاى پیامبران او را به سوى خوبى‏ها فرا مى خواند. او در عرصه‏هاى مختلف زندگى مى تواند با ایمان به خداوند و محبّت او، بر سر دوراهى‏ها عشق به خدا را انتخاب کند و مظاهر فریبنده دنیا را رها سازد. چنین صحنه هایى از محبّت و عشق انسان نظیر یوسف که در اوج جوانى و زیبایى در سخت‏ترین صحنه آزمایش خدا را رها نکرد، براى هر کسى در طول زندگى پیدا مى شود. همواره چنین صحنه‏هایى در طول تاریخ حیات بشرى تکرار مى شود.
اگر خداوند زمینه پدید آمدن چنین صحنه‏هاى زیبایى از تجلّى محبّت و عشق مخلوقات خویش را که با اختیار کامل به سوى او مى آیند فراهم نمى کرد باز جهان کامل‏ترین و زیباترین بود؟ آیا در علم و قدرت و فیض و «جود» مطلق خداوند که اقتضاى آفرینش بهترین و زیباترین صورت آفرینش را دارد، تردید نمى بود؟ آیا جاى این سؤال از خدا باقى نمى ماند که قدرت و علم و فیض تو مطلق بود، پس چرا زیباترین جهان را خلق نکردى؟!
پس از خدا، خلقتى چنین لازم و ضرورى است و گرنه خداوند نیازى به آزمون و عبادت انسان‏ها ندارد. اگر در آیات قرآن آزمایش و عبادت به عنوان علّت آفرینش انسان شناخته شده و کمال انسان هدف نهایى شمرده شده، این خصوصیّات و فوائد متوجه انسان است و نیازى را از خدا بر طرف نمى کند زیرا اصولاً ذات الهى بى نیاز مطلق است.
_ در باره سوال دوم باید گفت :
اگر چه خداوند به احوال تمامی انسان‏ها آگاه است، حتّی قبل از خلقت بر آینده آدمی علم کامل دارد، ولی فرجام بهشت یا دوزخ برای انسان از مقوله "شدنی" هاست ؛یعنی باید به دنیا بیاییم تا بهشتی یا جهنمی "بشویم" و ظرف وجود ما با حضور در دنیا و طی مراحل علمی و عملی او گذر از فراز و نشیب ها شکل می گیرد. بنابراین تا به دنیا نیاییم پاداش و کیفر معنا پیدا نمی کند.
بنابراین خداوند انسان و جهان را نیافرید تا آگاه شود که چه کسی عاقبت نیک و چه کسی بد پیدا می کند تا بپرسیم خدا که از عاقبت آگاه است ، پس چرا آفرید ؟
لازمه فیض بخشیدن و رحمت الهی آن است هر موجودی که نیازمند به وجود و هستی است ، تحقق و وجود یابد و چون نظام آفرینش اقتضای وجود انسانی یافت ، فیض الهی نیز انسان را تحقق بخشید و وجود داد . بهشت و جهنمی بودن نتیجه کار خود انسان است که در نتیجه از اختیار داشتن آدمی ناشی می شود.
خدا انسان را موجودی مختار خلق نموده است و علم پیشین الهی باعث مجبور شدن انسان نمی گردد؛ یعنی علم الهی به این تعلّق گرفته است که هر شخصی با اختیار خویش دست به اعمال خوب یا بد بزند.
حال افراد خوبی مثل امام حسین(ع) و افراد بدی مانند یزید در دنیا، دست به اعمالی می زنند. هر کاری که انجام دهند، طبق اراده خودشان صورت می پذیرد، یعنی یزید که با اختیار خویش ظلم و ستم بر خاندان عصمت نمود، می توانست به عنوان انسانی عادل باشد، ولی نخواست.
اختیار آدمی، زمینه پاداش و جزا را در جهان فراهم می نماید.
اگر قرار باشد که همه انسان‏ها خوب باشند یا تنها انسان‏های خوب آفریده شود، اختیار و حق انتخاب معنا نداشت. تا راه کج وجود نداشته باشد که عده‏ای دچار آن شوند، انتخاب راه درست معنا ندارد.
نیک و خوب بودن در کنار بدی‏ها معنا می یابد. اگر امکان نداشته باشد که انسان راه بد و زشت برود و کسی چون یزید شود، دیگر انتخاب کردن راه خوب و حسینی شدن، امر شایسته و ستودنی نبود؛ بنابراین خداوند اراده فرمود که انسان، موجودی دارای اختیار آفریده شود و انسان با این ماهیّت آفریده شد. اختیار و حق انتخاب داشتن اقتضا دارد که عدّه‏ای درست و صحیح را (به رغم راه کج و خطر افتادن در نادرستی) انتخاب کنند، و عده‏ای راه زشتی و جنایت را (به رغم راه دست و حق انتخاب راه صحیح) انتخاب نمایند.
پى نوشت‏ها:
۱. ص (۳۸) آیه ۲۷.
۲. الملک (۶۷) آیه ۲.
۳. الذاریات (۵۱) آیه ۵۶.

باسلام
در این باره به چند نکته باید توجه نمود :
الف - بی تردید نسل فعلی از فرزندان آدم و حوا هستند. در این که چگونه با این ازدواج خواهر و برادر حرام است، با هم ازدواج کردند ، دو احتمال کلّی وجود دارد:
۱- قبل از آدم و حوا انسان‏های دیگری روی کره خاکی زندگی می‏کردند. تحقیقات باستان‏شناسی نشان می‏دهد که نوع انسان یا مانند آن احتمالاً از چند میلیون سال قبل در کره زمین زندگی می‏کرده است. فسیل‏ها و جمجمه‏های کشف شده این مطلب را تأیید می‏کند، در حالی که از تاریخ پیدایش حضرت آدم زمان زیادی نمی‏گذرد. اگر این احتمال صحیح باشد، شاید فرزندان حضرت آدم، با باقیمانده آن انسان‏ها ازدواج کرده و تولید مثل نموده‏اند.
۲- هیچ انسانی قبل از حضرت آدم نبوده و فرزندان او با هم ازدواج نموده‏اند، یعنی خواهر و برادر با هم تزویج نموده‏اند که این احتمال دو توجیه دارد:
_ در آن هنگام هنوز حرمت ازدواج خواهر و برادر تشریع نشده بود، و این نوع ازدواج ذاتاً حرام نبود.
_ این ازدواج ذاتاً اقتضای حرمت داشته، ولی به خاطر مصلحت عظیمی همچون حفظ نسل بشر و تداوم حیات او روی کره خاکی، حکمت الهی بر آن تعلّق گرفته بود که در مقطعی کوتاه این عمل جائز بوده، بعد که ضرورت برطرف شد، خداوند حرمت را تشریع نموده است.
ظاهر آیات قرآن احتمال دوم را تقویت می‏نماید، چرا که می‏فرماید: ای مردم! از پروردگارتان بپرهیزید که شما را از یک انسان آفرید و همسرش را نیز از جنس او آفرید و از آن دو، مردان و زنان فراوانی (روی زمین) منتشر کرد.(۱)
در این زمینه احادیث متفاوتی وارد شده است که هر کدام از این احتمالات را تأیید می‏کنند. بر اساس قاعده، احادیث موافق با قرآن، مقدّم است، پس احتمال دوم بیشتر صحیح به نظر می‏رسد. لازمه این سخن ازدواج فرزندان حضرت آدم(ع) با یکدیگر است، زیرا اگر آن‏ها با نژاد و همسران دیگری ازدواج کرده باشند، آوردن ضمیر منهما در آیه قرآن درست نخواهد بود، چرا که بر اساس احتمال اوّل نسل آدم از ازدواج فرزندان آدم با غیر نسل وی به وجود آمده‏اند.(۲)
ب- اما این که گفته اید ازدواج فامیلی آن پی آمد ها را دارد باید گفت :
اولا _ ممکن است یک فریضه آن گونه ادعا نموده باشد اما این که از نظر علمی قطعی باشد ، چنین چیزی صحت ندارد .
دوما ً - بهترین دلیل بر بطلان آن ادعای این است که میلیون ها سال از نسل زندگی بشر در روی زمین می گذرد چنین چیزی رخ نداده است پس معلوم می شود آن ادعای عملا بی اساس است ودر حد یک فریضه مطرح است . گفتنی است که در مورد ترجیح ازدواج غیر فامیلی بر فامیلی دلیلی نداریم. ولی از آنجا که ازدواج فامیلی، در میان ائمه و فرزندان آنان به دفعات رخ داده، می توان آن را دلیلی بر بی مشکل بودن آن قلمداد کرد.
اگر با توجه به علم پزشکی و ژنتیک که می گویند احتمال بیماری و نقص در فرزندان حاصل از ازدواج های فامیلی بیش از ازدواج های غیر فامیلی است، باید در آزمایش های پیش از ازدواج دقّت شود، چون ممکن است در اجداد یک شخص، ژن بیماری زا وجود داشته باشد و پس از چند نسل، به زن و شوهر فامیل منتقل شود و آن ژن از پدر و مادر به فرزندشان منتقل شده و بیماری بروز کند.
پی‌نوشت‏ها:
۱. نساء (۴) آیه ۱.
۲. تفسیر نمونه، ج ۳، ص ۲۴۶.

پاسخ :
باسلام وتشکر
گویا در صدد طرح فرایند سیر تکاملی جهان به سوی خدا هستید ، در این باره باید گفت :
دلایل این مسئله به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شود: برخی وحیانی و برخی دیگر عقلانی است که به اختصار در دو محور گفته می‌شود:
۱ـ در قرآن کریم بیش از ده‌ها آیه وجود دارد که سیر تکاملی و برگشت جهان و جهانیان را به سوی مبدأ هستی و خالق عالم را بیان کرده است، که به نمونه‌هایی از آنها اشاره می‌شود: «فسبحان الذی بیده ملکوت کلّ شیء وإلیه ترجعون؛(۱) شکوهمند و پاک است، کسی که ملکوت هر چیزی در دست اوست و به سوی اوست که بازگردانیده می‌شوید».
در این آیه به صراحت از برگشت عالم و آدم به سوی خداوند سخن گفته شده است.
در آیة دیگر فرمود: «له ملک السموات والأرض ثمّ إلیه ترجعون؛(۲) فرمانروایی آسمان‌ها و زمین خاص اوست، سپس به سوی او بازگردانیده می‌شوید». در این آیه با تصریح به مالکیت خداوند نسبت به عالم، بر برگشت جهان به سوی او تأکید شده، یعنی عالم مال حق تعالی است به ملکیت حقیقی و به برگشت مملوک به مالک تصریح شده است.
در آیه دیگر فرمود: «وله أسلم مَن فی السموات والأرض طوعاً وکرهاً وإلیه یرجعون؛(۳) آن که در آسمان‌ها و زمین است، خواه ناخواه سر به فرمان او نهاده است و به سوی او بازگردانیده می‌شوند».
یا آیه معروف «إنّا للّه وإنّا إلیه راجعون» که بیانگر وجود ما و تمام عالم هستی است که از خدا است و به سوی او باز می‌گردد. بر اساس این گونه آموزه‌های آسمانی، هیچ راهی جز برگشت به سوی حق تعالی برای موجودات هستی وجود ندارد.
مسیر حرکت عالم و آدم به مبدأ هستی منتهی می‌شود و از همان مبدأ که پدید آمده‌اند، به همان مبدأ بر می‌گردند. قرآن کریم خطاب به پیامبر(ص) فرمود: «إنّ إلى ربّک الرجعی؛(۴) بازگشت به سوی پروردگار توست».
۲ـ اما از نظر عقلی، زیباترین بیان از علامه طباطبایی است: دانة گندمی که در شکم خاک با شرایط مناسبی قرار می‌گیرد، شروع به رشد و نمو کرده، به شاهراه تحوّل می‌افتد و هر لحظه صورت و حالت تازه‌ای به خود گرفته، با نظم و ترتیب مشخصی راهی را می‌پیماید تا بوته‌ای کامل دارای خوشه‌های گندم می‌شود. اگر یکی از دانه‌های آن به زمین افتد، باز مسیر گذشته را آغاز کرده، و خود را به سرانجام می‌رساند، و اگر هسته میوه‌ای است،‌در مهد زمین آغاز به حرکت نموده، پوست را شکافته، نوک سبزی می‌دهد و راه منظم و مشخصی را پیموده، بالاخره درختی برومند و سرسبزی باردار می‌شود. اگر نطفه حیوانی است، در میان تخم یا در رحم مادر شروع به تکامل نموده، راه مشخصی را (که ویژه همان حیوان نطفه‌ای است) سیر نموده، فردی کامل از همان حیوان می‌شود.
این راه مشخص و سیر منظم در هر یک از انواع آفرینش که در این جهان مشهودند، برقرار و در سرشت همان نوع است.
قرآن کریم که مطلق آفرینش و پرورش اشیا را به خدا نسبت می‌دهد، این رهسپاری و کشش را که هر نوع از انواع آفرینش در راه کمال خود دارد، به هدایت الهی و رهبری خدایی نسبت می‌دهد، چنان که می‌فرماید: «الذی أعطى کلّ شیء خلقهُ ثمّ هدى؛(۵) کسی که به همه چیز وجود بخشید و آنها را آفرید، سپس هدایت نمود».(۶)
طبق این تحلیل عقلی معلوم می‌شود که همة پدیده‌های عالم اوّلاً در مسیر تکامل‌اند؛ ثانیاً مسیر کمال آنها به سویی است که خداوند آنها را تکویناً در آن مسیر قرار داده است، چون خود فرمود: «لکلّ وجهةٌ هو مولّیها... أین ما تکونوا یأتِ بکم الله جمیعاً إنّ الله على کلّ شیء قدیر؛(۷) برای هر چیزی قبله‌ای است که روی خود را به آن سوی می‌گرداند... هر کجا که باشید، خداوند همگی شما را به سوی خود باز می‌آورد. در حقیقت خدا بر همه چیز توانا است». طبق این تحلیل عقلی که با شواهد وَحْیانی عجین شده، معلوم می‌گردد که مسیر تکاملی همگان به سوی خالق هستی بخش است.
بیان دیگر درباره سیر تکاملی انسان به سوی خداوند این است که: آدمی پیوسته در حال حرکت و تحوّل است و این حرکت به گونة تحوّل درونی و صیرورت نهایی است و نه سیر اقلیمی و جغرافیایی؛ یعنی انسان، گاه به سوی فضیلت می‌رود و فرشته منش می‌شود و گاه به سمت رذیلت می‌شتابد و درنده خو می‌گردد، اما در هر حال به مقتضای اسمای الهی در تحوّل و صیرورت است، خواه اسمای جمالی، خواه اسمای جلالی، خواه در صعود مهر و خواه در سقوط قهر، خواه در اوج کمال و خواه در حضیض وبال، پس انسان در هر شأن و مرتبه‌ای تحوّل داشته باشد، به سوی خدا حرکت می‌کند و برای این که صیرورتش الهی باشد، خداوند، اسما و صفات خود را برای انسان برشمرده و خود را با اسمای حسنای علیم، حکیم، حیّ، عزیز، مرید، سمیع، بصیر، غفار، ستار و... معرفی می‌فرماید، پس هر کس به سوی علم و حکمت و حیات و عزت و... حرکت کند، به سوی خدا می‌رود و به همان میزان از خلافت الهی بهره می‌برد.
آن کس که همة این راه‌ها را بپیماید و به همة اهداف نایل آید و مظهر تمام اسمای حسنای حق تعالی گردد، انسان کامل و خلیفة خدا می‌شود و آن که بخشی از این راه را طی کند، انسان متوسط و خلیفة ناتمام خدا می‌شود و کسی که در این سمت و سو اصلاً حرکتی ندارد، از انسانیت بی‌بهره است، تا چه رسد به کمال و یا اصل خلافت؛ زیرا خلیفه باید آیت مستخلف عنه باشد(۷) [= مظهر خدایی باشد که جانشین اوست].

پی‌نوشت‌ها:
۱. یس (۳۶) آیه ۸۲.
۲. زمر (۳۹) آیه ۴۴.
۳. آل عمران (۳) آیه ۸۳.
۴. عرق (۹۶) آیه ۸.
۵. طه (۲۰) آیه ۵۰.
۶. شیعه در اسلام، ص ۸۱، نشر دار الکتب الاسلامیه، تهران ـ ۱۳۴۱ش.
۷. بقره (۲) آیه ۱۴۸.
۸. جوادی آمدی، صورت و سیرت انسان در قرآن، ص ۱۱۶، نشر مرکز اسراء، قم ـ ۱۳۸۱ش.

پاسخ از دو جهت قابل بررسی است:
۱- آیا قبل از اینکه فردی به عالم وجود بیاید، می شود از او پرسید: آیا دوست داری موجود شوی؟
با اندک تأملی مشخص می شود که این سوال، بی مورد است زیرا اگر فردی موجود نشده باشد، معدوم خواهد بود و معدوم نمی تواند مورد خطاب و سوال قرار گیرد. شما هم قبل از ایجاد، معدوم بوده اید، لذا نمی توانستید مورد سوال قرار گیرید ؛ پس اینکه از خداوند بخواهیم قبل از ایجاد ما، نظرمان را جویا شوند، عقلانی نیست.
در واقع در نظام علیت جهان هستی، هیچ معلولی در به وجود آمدن خود اختیار ندارد و ما انسان ها نیز معلول علت های پیش از خود هستیم وچون علت وجود تحقق یافت، ما نیز به طور ضروری وجود یافتیم، پس اختیاری در این جهت نداشتیم و حتی اختیار داشتن ما نیز (بنابر قانون علیت) در اختیار ما نیست. ما چه بخواهیم یا نخواهیم موجود دارای اختیار آفریده شدیم، اما می توانیم از این اختیار داشتن استفاده نیک یا بد داشته باشیم و در کار خیر یا شر بهره گیریم و جزا و پاداش نیز برای همین است.
از طرف دیگر، اصل وجود، خیر و پسندیده است.
عقل انسان گواهی می دهد که ایجاد و موجود نمودن معدوم، و بیرون آوردن او از ظلمات عدم، کاری پسندیده است. عقل بر این گواهی می دهد که ایجاد، امری پسندیده و عین لطف است. اما اینکه آن موجود، بعدها موجودی خوب یا بد خواهد شد، امری جداگانه است.
به عبارت دیگر: وجود و هستی مطلقاً خیر است، اما این که آن موجود، شر یا خیر شود، امری عارضی است. علم و دانش، نور و خیر است؛ عقل سلیم به آن گواهی می دهد، اما اگر علم و دانش، ابزاری برای تولید سلاح مخرب شود، جزء علم نیست، بلکه عارض بر علم است و بستگی به نوع استفاده انسان از آن دارد.
پس اگر خداوند متعال ما را ایجاد نمود، عین لطف و خیر است، اما اینکه ما انسان های شروری شویم، مربوط به خود ما است و در اختیار ما قرار دارد.
۲- این سوال از زاویه دیگر نیز قابل بررسی است. آنچه ما بدون اختیار داریم و داشتیم، مورد سوال و جواب از آن در قیامت نیستیم و از آن چیزی مورد سوال قرار می گیریم و پاداش و جزا داده می شود که در اختیار و انتخاب ما است. ما در اصل وجود و هستی سوال و جواب نمی شویم و پاداش و جزا برای آن نیست. بلکه پاداش و جزا برای چیز هایی است که به اختیار و انتخاب خود کسب کرده ایم. پس پاداش و جزا دقیقا بر اساس عدالت است. به عبارت دیگر وجود مادی ما بدون اختیار ما بوده است و از طریق قانون علیت است که به خداوند ختم می شود. اما وجود معنوی ما در اختیار و انتخاب ما است و پاداش و جزا نیز بر اساس همین وجود و حیات معنوی ما است.
توضیح بیشتر آنکه، ما دارای دو نوع حیات هستیم:
۱- حیات حیوانى و مادى:
این نوع حیات بین انسان و حیوان مشترک است و امورى از قبیل خوردن، آشامیدن و راه رفتن جزء این حیات است. در این گونه حیات اختیار راه ندارد، زیرا اوّلاً: قبل از خلقت کسى نیست تا به او اختیار داده شود که خلق شود یا نشود.
دوّم: طبق قانون علیّت هرگاه علت تامه براى وجود معلول مهیّا شود، معلول حتماً موجود خواهد شد.
معلول در اصل وجود خویش هیچ گونه نقشى ندارد. این قاعده در اصطلاح فلسفه جبر عِلّى و معلولى نامیده مى شود؛ یعنى آفرینش انسان مانند همه حوادث و پدیده‏ها بر اساس قانون علیّت است و معلول و پدیده در به وجود آمدنش، هیچ نقشى ندارد.
۲- حیات انسانى و معنوى که حیات فکرى و عقلانى است که از مختصات آدمى است.
بدین جهت خداوند او را بر سایر مخلوقات برترى داده است. این حیات اختیارى بوده و انسان چنان آفریده شده که با اختیار خویش توانایى آن را داد که در مسیر تکامل قدم نهاده و به جایى رسد که جز خدا نبیند، یا آن قدر سقوط کند که مانند حیوان بلکه بدتر شود.
این نوع از زندگی و حیات در اختیار انسان است و خود آن را می سازد و هدف از آفرینش نیز همین بوده است. دعوت خداوند به سمت همین حیات اختیارى است: "یا ایّها الّذین آمنوا استجیبوا للَّه و للرسول إذا دعاکم لما یحییکم؛ اى کسانى که ایمان آوردید! دعوت خدا و پیامبر را اجابت کنید، هنگامى که شما را به سوى چیزى مى خوانند که مایه حیاتتان است".(۱)
جمادات، گیاهان، حیوانات و ملائک و انسان هر کدام در مرتبه‏اى از کمال قرار دارند و اشرف مخلوقات انسان مى باشد که تمامى کمالات در وجود او به ظهور رسیده و یا به صورت بالقوه موجود مى باشد که با سعى و اختیار خویش به آن‏ها فعلیّت مى بخشد. هر کدام از موجودات به فراخور مرتبه وجودى خویش به وجود آمده‏اند و جماداتى مثل سنگ قابلیت حیوان شدن را ندارند و حیوان را قابلیّت انسان شدن نیست.
آدمى با توجه به قابلیت‏هاى نهاده شده از سوى خداوند در وجود وى آفریده شده است.
هر چند انسان‏ها به غیر اختیار خویش آفریده شده‏اند، لکن برترین مخلوقات هستند تا بدان جا که خداوند بعد از نقل مراحل خلقت انسان، خود را بدین صورت توصیف مى نماید: "فتبارک اللَّه احسن الخالقین؛ بزرگ است خدایى که بهترین خلق کنندگان است".(۲)
بنابراین حساب قیامت بر اساس آن چیزی است که در اختیار ما قرار دارد که آن حیات روحی و معنوی است و بر اساس آن دوزخ و بهشت تحقق دارد، اما چیزی که در اختیار ما نیست (خلقت مادی) مورد حساب و کتاب قرار نمی گیرد.
خداوند برترین خلق کننده است، چون برترین مخلوقات را آفریده است. این برترى باید عاملى براى مباهات و خشنودى ما باشد، نه عامل یأس و دلتنگى.هم چنین باید عامل برای حیات معنوی ما و رسیدن به سعادت ابدی و جاودانه باشد، نه باعث دلزدگی و در نتیجه افتادن در سقوط و تباهی.
پى نوشت‏ها:
۱. انفال (۸) آیه ۲۴.
۲. مؤمنون (۲۳) آیه ۱۴.

پاسخ :
باسلام وتشکر .
در ابتدا باید اشاره شود خالقیت به اعتبار این که وصف خداوند است ازلی است، ولی رسیدن فیض به خلق حادث است.
باید توجه داشت فیاضیت و خالقیت خداوند مسبوق به عدم زمانی نیست. بلکه مسبوق به عدم ذاتی است و هیچ کسی از حکمای الهی ملتزم به ازلیت ذاتی عالم نیست. همگان ازلیت ذاتی را از آن خدوند می دانند و در نتیجه ذات باری تعالی با همه صفات متعالی خود ازلی ذاتی است. مرحوم صدوق در كتاب گرانسنگ "التوحيد" در این باب اشعاري را از امير مؤمنان نقل كرده كه فرمود:
«و لم يزل سيّدي بالحمد معروفاً ** و لم يزل سيد بالجود موصوفاً
و كان اذ ليس نورٌ يُستضاءُ به ** و لا ظلامٌ علي الافاق معكوفاً»؛ (۱)
«پروردگار ما در ازل مورد ستايش بود ‌و در ازل متصف به جود و كرم و احسان بود؛ آن هنگامي كه نوري نبود تا از او استضا كند ‌و نه تاريكي در افق ها پديدار».
حضرت در اين كلام تصريح نمود كه خداوند در ازل متصف به صفت جود و كرم و نور بود، در حالي كه هنوز مخلوقي آفريده نشده بود و ستايش مي شد، در حالي كه جهان را هنوز نيافريده بود و اسما و صفات او ستايشگر ذات او بود.
از کلام حضرت بدست می آيد که خداوند قبل از آفرینش هستی نیز فیاض بوده است و نمی توان زمانی را فرض نمود که خدا بی فیض بوده باشد.امام رضا(ع) فرمودند:« ... عَالِمٌ إِذْ لَا مَعْلُومَ وَ خَالِقٌ إِذْ لَا مَخْلُوقَ وَ رَبٌّ إِذْ لَا مَرْبُوبَ وَ إِلَهٌ إِذْ لَا مَأْلُوهَ وَ كَذَلِكَ يُوصَفُ رَبُّنَا وَ هُوَ فَوْقَ مَا يَصِفُهُ الْوَاصِفُون‏... . (۲)ــــــ (خدا) عالم و دانا بود در هنگامى كه هيچ معلومى نبود. و خالق و آفريدگار بود در وقتى كه هيچ مخلوق و آفريده اي نبود و ربوبيّت داشت در زمانى كه هيچ مربوبي نبود و معبوديت داشت آنگاه كه هيچ عبادت‏كننده اي نبود كه عبادت كند. پروردگار ما را چنين بايد وصف نمود و آن جناب بالاتر است از آنچه وصف‏ كنندگان او را وصف مي كنند.»
اما باید توجه داشت که معنای فرازهای یاد شده از کلام امام هشتم (ع) این است که صفات یاد شده از مقام فعل خداوند انتزاع می شود. (۳)
ولی باید گفت صفات فعلی گر چه از مقام فعل خداوند انتزاع می گردد، ولی قبل از تجلی فعل خداوند و خلق موجودی، صفات فعلی او در مقام ذات خدا به تبع ذات به نحو بساطت و اجمال وجود داشته است. ولی در پی خلقت آن صفات از نحوه وجود اجمالی و بسیط به وجود تفصیلی و عینی از مقام فعل انتزاع می شوند. در پی خلقت وصف خالقیت، و در پی پرستیده شدن، معبودیت بر او اطلاق می شود. از این رو در کلام حضرت گفته شده که خداوند قبل از آن که مخلوقی بیافریند،خالق بوده.چه این که قبل از معلوم، عالم بود، چون بالاخره به وجود و ذات خود که علم داشت، گر چه معلومی به معنای مخلوقات نبوده، ولی علم او به ذات و اسمای متعالیش وجود داشته است و به آن ها عالم بوده، قبل از آن معلوم به معنای مخلوق خلق شده باشد و یا به وجود مخلوقات علم داشته، قبل از این که آن ها را بیافریند.(۴) با توجه به این حقایق بدست آمد که خلقت و افاضه از صفات فعل است ونه از صفات ذات، ولی در عین حال از آن جا که فیض و خلقت در واقع جلوه ذات حق است. لذا می توان فیاضیت خداوند را ازلی تلقی نمود. چون خداوند کمال مطلق و فیض مطلق است و کمال و فیض او زمان مند نیست، لذا همواره فیاض بوده و هست، زیرا آفرینش و افاضه لازمه خداوندى خداست؛ زیرا او کمال مطلق است و هر کمالى را داراست. یکى از کمالات او فیاض بودن است و به اقتضاى فیاضیتش مى آفریند. به عبارت دیگر خداوند متعال با صفات کمالش علت آفرینش است و با وجود علت وجود معلول تخلف ناپذیر است. پس آفرینش لازمه خداوندى او است.
پس از آن که علت اصل آفرینش روشن شد، اضافه مى کنیم که کمال فیاضیت او اقتضا مى کند: هر آنچه که شایسته آفریده شدن است بیافریند. خداوند در کنار آفرینش حیوان و ملائکه موجودى کامل تر و با دو گرایش زمینى و آسمانى و با اختیار را آفریده،
پي نوشت ها:
۱. شیخ صدوق، التوحيد،نشر جامعه مدرسين، ‌قم، بي تا. ص ۳۰۹،
۲. التوحيد للصدوق ،ص۵۷.
۳. محمد سعید مهر ،آموزش کلام اسلامی،قم، ۱۳۸۳ش،ج۱ ،ص۱۰۹ .
۴. الهی قمشه ای، حکمت الهی، نشر اسلامی، تهران ۱۳۶۳ ش، ج۱، ص۲۸.

پاسخ :
باسلام وتشکر .
صفات الهی را از جهات گوناگون به چند قسم تقسیم کرده‌اندکه یکی از آن ها تقسیم به صفات ثبوتی و سلبی است.
صفات جمال (ثبوتی) و جلال (سلبی)
«صفات جمال» یا «صفات ثبوتی» صفاتی‌ هستند که بر وجود کمالی در خداوند دلالت می‌کنند. از ثبوت واقعیتی در ذات الهی حکایت می­کنند؛ مانند علم، قدرت ، خلق، رزق و...
«صفات جلال» یا «صفات سلبی» صفاتی هستند که چون بر نقصان و فقدان کمال دلالت می‌کنند؛ از خداوند سلب می‌شوند. مانند ترکیب، جسمانیت، مکان­دار بودن، جهت­دار بودن، ظلم، عبث (۱).
حقیقت صفت سلبی، عبارت است از «سلب نوعی نقص» و سلب سلب، کمال است و چون نفی نفی، نوعی اثبات است، صفات سلبی نیز در نهایت از کمال ذات خداوند پرده برمی‌دارند، مانند متحرک بودن خداوند. متحرک بودن یک موجود حاکی از نقص آن است، زیرا حرکت بدین معناست که شی متحرک ابتدا فاقد کمال خاصی است و پس از حرکت به آن کمال می‌رسد.
چنین معنایی با وجوب وجود و کمال مطلق بودن خداوند ناسازگار است. از این رو باید آن را از ذات الهی سلب کرد، لیکن سلب؛ یعنی، نفی حرکت، در نهایت به اثبات نوعی کمال برای خداوند بازمی‌گردد، زیرا نفی نقص چیزی جز اثبات کمال نیست(۲).
خداوند فقط یک صفت ثبوتی دارد و آن دارا بودن هر نوع کمال است . یک وصف سلبی دارد که آن پیراسته بودن از هر عیب و نقصی است. زیرا هر نوع کمالی که تصور شود ،برای ذات او ثابت است . آنچه به عنوان صفات در کتاب های کلامی نام می‌برند (مانند علم، قدرت و حیات، اراده و ادراک، قدیم و ازلی و...) برای نشان دادن اصول صفات کمال است. کمالات دیگر را از روی مقایسه با آن ها بر ذات خدا ثابت می دانیم . صفات ثبوتی خداوند بیش از این صفات مذکور هشتگانه است مانند، حکیم، غنی، عظیم، رفیع، حق، عزیز و.. هر کدام مایه کمال و موجب جمال است. عین این بیان درباره صفات سلبی نیز جریان دارد.(۳) گفتنی است که صفات ذاتی خداوند عین ذات اوست منظور آن است که اگر چه خداوند حقیقت بسیط است، نه مرکّب از ذات وصفات. هیچ‌نوع ترکیبی در ذات الهی را ندارد؛ زیرا هر گونه ترکیبی، نشان نیاز به اجزا است، بنابر این از نظر مفهومی ذات خداوند و صفات با هم تفاوت دارد، ولی از نظر خارجی و مصداق باریک دیگر تفاوتی ندارد و ذات خداوند عین علم،‌قدرت، حکمت، عدل و... است. به اصطلاح اصول عقاید، صفات الهی با ذات، تغایر مفهومی و اتحاد مصداقی دارند.
نکته دیگر این که داشتن صفات کمال نظیر آنچه در سوال اشاره شده جای پرسش نیست نداشتن آن جای پرسش دارد چون بود آن صفات کمال و نبودش نقص است و خدواند منزه از نقص است . از این رو مثلا صفت دانای وخالقیت را دارا است اگر نمی داشت جای سوال بود .
پی نوشت ها:
۱. ربانی گلپایگانی، علی؛ عقاید استدلالی، نصایح، ۱۳۸۱ ش، چاپ چهارم، ج ۱، ص ۱۲۷-۱۲۸.
۲ . سعیدی مهر، آموزش کلام اسلامی، مرکز جهانی علوم اسلامی، ۱۳۷۷، اول، ج ۱، ص ۱۹۷-۱۹۸.
۳. استاد جعفر سبحانی، شناخت صفات خدا، کتابخانه صدر، تهران؛ ص ۱۴-۱۵.

پاسخ :
با سلام وتشکر .
در ابتدا باید گفت درست گفته اند چون خداوند در سوره ذاریات فرمود : «و ما خلقت الجنّ و الانس الا لیعبدون؛ و ما جن و انسان را نیافریدیم مگر براى آنکه عبادت خدا را به جاى آورند».( آیه ۵۶.) حال باید دید که با توجه به به بی نیازی خداوند چرا ما را برای عبادت خلق نموده است ؟
در جواب باید گفت : خداوند غنی و بی نیاز از همه چیز است، چون غیر از خدا هر چه موجود است، همه مخلوق خدا است و نیازمند به او : «ای مردم! همگی نیازمند به خدایید. تنها خداوند است که بی نیاز و شایسته هر گونه حمد و ستایش است»(۱) . بنابر این خداوند بی نیاز مطلق است و مخلوقات همه محتاج اویند. او است که همه نیازهای مخلوقاتش را بر طرف می‌کند.
ما انسان‌ها که یکی از مخلوقات خداییم.سراسر وجودمان را نیاز و احتیاج فرا گرفته است، مانند نیاز به آب و غذا و هوا و. .. که با نبود یکی از این‌ها قادر به ادامه حیات نیستیم. چند دقیقه یا چند ثانیه نمی‌توانیم بدون هوا زنده بمانیم. همه نیازمندی ها به وسیله آب و هوا و غذا و. .. بر طرف می‌شود که خدای مهربان با خلق آن نیاز ما را برطرف کرده است. خدای حکیم و مهربان است که به هنگام تولد بچه، خون را تبدیل به شیر می‌کند و نوزاد آن را از پستان مادر تغذیه می‌نماید.
یکی از نیازهای ما نیازهای روحی است ،مثل احتیاج به محبت. از این رو بچه‌هایی که در خانواده خود احساس کمبود محبت کنند، دچار اختلالات روحی و روانی می‌گردند. یکی از نیازهای واقعی و اساسی روح بشر عبادت و پرستش است، چون خداوند انسان را برای تکامل آفریده است . تکامل جز از راه عبادت و بندگی به دست نمی‌آید.
بنابر این خداوند نیاز به عبادت ما ندارد، بلکه ما محتاج به عبادت هستیم که با بندگی او به نعمت‌های جاودان نایل شویم: « هر کسی کفر ورزد و حج را ترک کند، به خود زیان رسانده است. خداوند از همه جهانیان بی نیاز است».(۲)
در آیه دیگر فرمود : «کسی که جهاد و تلاش کند ، برای خود جهاد می‌کند؛ چرا که خداوند از همه جهانیان بی نیاز است». (۳)
در جای دیگر می‌فرماید: « کسی که عمل صالحی به جا آورد ، به سود خود به جا آورده، و کسی که کار بدی انجام دهد ، به زیان خود او است. سپس همه شما به سوی پروردگارتان باز می‌گردید».(۴)
در آیه دیگر فرمود: «کسی که پاکی گزیند، به نفع خود او است».(۵)
پس خداوند نیازی به پرستش ما ندارد . عبادات ما فایده ای به حال او نخواهد داشت ،چنان که ترک عبادت ما هیچ زیانی به او وارد نمی سازد ؛ بلکه فوائد ظاهری و باطنی عبادات مستقیم و غیر مستقیم به خود ما می رسد ؛ فوائد مستقیم آن مانند آرامش روحی وارضای نیاز به پرستش و... فوائد غیر مستقیم در رسیدن به کمال روحی و باطنی است که هدف خلقت انسان ( هدف فعل) محسوب می شود . در نتیجه مستلزم سعادت و نجات ما در دنیا و آخرت خواهد بود .
در یک چارچوب منطقی می توان گفت :
۱. غیر از خداوند کمال مطلقی نیست.
۲. جز در سایه ارتباط با کمال مطلق، استکمال(فرایند کامل شدن) حاصل نمی‏شود.
۳. ارتباط با کمال مطلق، راه ویژه‏های خود را دارد که خداوند بهترین آن ها را در قالب عبادات بیان کرده است.
در نتیجه روشن می‏شود که از غیر راهکار معین عبادت و پرستش خداوند، رسیدن به کمال حقیقی و سعادت ابدی ممکن نخواهد بود.

پی‌نوشت‏ها:
۱. فاطر (۳۵) آیه۱۵.
۲ .آل عمران (۳) آیه۹۷
۳ .عنکبوت (۲۸) آیه ۶.
۴ .فجر (۸۹) آیه ۲۷-۳۰.
۵ .ذاریات (۵۱) آیه ۵۶.

پاسخ :
با سلام وتشکر .
در مورد فلسفه آفرینش انسان دیدگاه‏هاى مختلفى وجود دارد:
۱ـ عرفا معتقدند چون خداوند اراده نموده از خفا بیرون آید و جمال اسما و صفات خود را در اشیا و افراد مشاهده نماید، پس در جهان و انسان ظهور و تجلى نمود و دست به خلقت آنان زد، پس هدف خداوند از آفرینش انسان و سایر پدیده‏ها ظهور و تجلى است. (۱)
۲- فلاسفه اسلامى گفته‏اند: چون خداوند واجد همه کمالات است و هیچ نقصى در او نبوده و بى نیاز مطلق است، هیچ گونه کمبودى ندارد تا بخواهد با آفرینش جهان یا انسان، آن را جبران نماید و یا سودى از آفرینش عالم و آدم نصیب او شود. خداوند چون کامل است، لازمه کمالش فیّاضیت و بخشندگی است، پس باید فیض بخشى و بخشندگى کند، در نتیجه باید جهانى زیبا و کامل بیافریند. بنابراین صدور وجود و هستى از خداوند واجب است.(۲)
۳- دیدگاه قرآن: در یکى از آیات قرآنى به صراحت هدف از خلقت انسان، عبودیت و بندگى خدا ذکر شده است: "و ما خلقتُ الجنّ و الإنس إلا لیعبدون".(۳)
البته منظور از عبودیت تنها به جا آوردن نماز و روزه نیست، زیرا این‏ها جزئى از عبادت‏اند، بلکه مراد، تسلیم و اطاعت بى چون و چرا از خدا به منظور تقرّب به او و رسیدن به وجود لایتناهی است. امام صادق(ع) مى‏فرماید: "خداوند بندگان را نیافرید مگر براى این که او را بشناسند و چون شناختند، عبادتش نمایند و چون عبادت کنند، از بندگى غیر او بى نیاز مى‏شوند".(۴)
البته قرآن مجید در این باره تعبیرات مختلفى دارد. در یک آیه هدف از خلقت انسان را امتحان مى‏داند.(۵)
در آیه دیگر علم از قدرت و دانش خداوند ذکر شده،(۶) در آیه دیگر رحمت الهى هدف اصلى آفرینش انسان قلمداد شده است.(۷) مى‏توان گفت هدف اصلى همان عبودیت است و مسئله دانش و امتحان هدف متوسط به شمار مى‏روند. البته چون انسان گل سر سبد موجودات است، جهان براى او خلق شده است، همان طورى که قرآن مى‏فرماید: "خلق لکم مافى الارض جمیعاً".(۸)
بنابراین خداوند هدف را برای ما مشخص نموده است.
پی‌نوشت‌ها:
۱. سید حسن ابراهیمیان، انسان‏شناسى، ص ۱۱۵ و ۱۱۴.
۲. همان، ص ۱۱۶ و ۱۱۵، با تلخیص.
۳. ذاریات (۵۱) آیه ۵۶.
۴. المیزان، ج ۱۸، ص ۳۶۰، چاپ بیروت.
۵. ملک (۶۷) آیه ۲.
۶. طلاق (۶۵) آیه ۱۲.
۷. هود (۱۱) آیه ۱۱۹.
۸. بقره (۲) آیه ۲۹.

پاسخ :
با سلام وتشکر .
گرچه بیان تان کمی مبهم است و روشن نیست در صدد چه مسله ای هستید ولی اگر مراد تان بحث وجود خداوند است باید گفت :
رویکرد یاد شده یک نگاه مفهومی به مسله است در این باب باید توجه داشت گرچه برخی براهین فلسفی نظیر برهان وجوب و امکان ممکن است نقد پذیر باشد و آن را کسی نپذیرد، ولی وجود خدای متعال هرگز انکارپذیر نیست. از این رو در کلام نورانی امیر مومنان (ع) آمده:
«دلت علیه اعلام الظهور و امتنع علی عین البصیر، فلا عین من لم یره تنکره و لا قلب من اثبته یبصره.... فهو الذی تشهد له اعلام الوجود علی اقرار قلب ذی الجحود؛ ( ۱) نشانه‌های آشکاری در سراسر هستی بر وجود او شهادت می‌دهند، هرگز برابر چشم بینندگان ظاهر نمی‌گردد، نه چشم کسی که او را ندیده می‌تواند انکارش کند . نه قلبی که او را شناخت می‌تواند مشاهده‌اش نمایند. پس اوست که همه نشانه‌های هستی بر وجود او گواهی می‌دهند . دل های منکران را به قرار به وجودش واداشته است.
بنابراین وجود خداوند و دلایل و شواهد آن نظیر چراغ قرمز و سبز که بر سر
چهار راه ‌ها نصب شده ، قراردادی نیست تا کسی آن را هر گونه که خواست تغییر دهد، بلکه با حقیقت عینی و وجود انسان مرتبط است که انکار آن امکان پذیر نیست. از این رو گفته شده: راه ساده خداشناسی، تامل در نشانه‌های خدا در جهان و به تعبیر قرآن کریم، تفکر در آیات الهی است، گویی هر یک از پدیده‌های جهان در زمین و آسمان و در وجود انسان، نشانی از مقصود و مطلوب آشنا دارند . عقربه دل را به سوی مرکز هستی که همیشه و در همه جا حضور دارد، هدایت می‌کند. (۲)
راه اثبات وجود خدا تنها مفاهیم کلی فلسفی نیست. بلکه راه های دیگر برای شناخت این حقیقت وجود دارد. مثلا انسان نسبت به پروردگار خویش علم حضوری دارد. در دعای عرفه امام حسین آمده :
« الهی تزددی فی الاثار یوجب بعد المزار کیف یستدل علیک بما هو فی وجوده مفتقر الیک ایکون لغیرک من الظهور ما لیس لک، حتی یکون هو المظهر لک متی غبت حتی تحتاج الی دلیل یدل علیک و متی بعدت حتی تکون الاثار هی التی توصل الیک، عمیت عین لاتراک علیها رقیبا؛
(۳) الهی اگر به یکایک آثار وجود تو برای شناختت توجه نمایم، مرا از وصال معرفت تو دور می‌کند، چگونه استدلال نمایم بر تو به چیزهایی که در وجودش محتاج تو هستند؟ آیا برای غیر تو ظهوری است که برای تو نباشد تا آن غیر (آثار) ظاهر کننده و اثبات کننده وجود تو باشند ؟ غایب نبوده‌ای که نیازمند دلیل بر اثبات تو باشیم، دور نیستی تا این که آثار ما را به تو برساند، کور است چشمی که تو را بر مظاهر عالم نمی‌بیند.
بر اساس این آموزه‌ متعالی معلوم می‌شود که چه بسا راه استدلال و برهان مانع شناخت و معرفت الهی می‌شود . راه شناخت و معرفت وصال را دورتر می‌کند، خداوند پیداتر از آن است که انسان برای اثبات او به دلیل و برهان متوسل گردد. از این رو برخی از عارفان نکته آموزنده با الهام از این دعای نورانی می‌گوید:
کی رفته‌ای ز دل که تمنا کنم تو را * کی بوده‌ای نهفته که پیدا کنم تو را
غایب نبوده‌ای که شوم طالب حضور * پنهان نبوده‌ای که هویدا کنم تو را
با صدهزار جلوه برون آمدی که من * با صد هزار دیده تماشا کنم تو را (۴)
بنابراین اثبات وجود خداوند نه تنها بسته به برهان وجوب و امکان بوعلی ندارد، بلکه در واقع سایر براهین نیز برای متوسطین مفید است، و گرنه اهل بصیرت خداوند را پیداتر از آن می‌دانند که نیاز به اقامه برهان داشته باشد. پس نقد پذیری برهان سینوی و مانند آن نباید به معنای تعطیل اثبات وجود خداوند تلقی گردد.
پس باید در این باب بدین نصیحت آن حکیم بزرگ توجه کرد:
خرد را و جان را همی سنجد او * در اندیشه‌ای سخته کی گنجد او
به هستی اش باید که خستو شوی * ز گفتار بی کار یک سو شوی (۵)
پی‌نوشت‌ها:
۱.نهج البلاغه، خطبه ۴۹.
۲. آموزش عقاید، ص ۵۱، نشر بین الملل، ۱۳۸۱ ش .
۳.مفاتیح الجنان ص ۴۹۶.
۴.فروغی بسطامی، نقل از آموزه‌های عرفانی از منظر امام علی (ع)، ص ۱۴۱، نشر بوستان کتاب، قم ۱۳۸۴ ش .
۵.فردوس، شاهنامه ،ص ۱.

پاسخ :
با سلام وتشکر .
جای تردید نیست که انسان بنده خدا وند است واساسا برای بند خلق شده است لذا در سوره ذاریات آمده است:
«و ما خلقت الجنّ و الانس الا لیعبدون؛ و ما جن و انسان را نیافریدیم مگر براى آنکه عبادت خدا را به جاى آورند».(۱ )
از آنچه گفته شد به روشنى معلوم مى شود که هدف از خلقت انسان آن است که در فرصت محدود زندگى دنیوى از سرمایه‏هاى وجودى خود بهره گیرد و بیشترین سودها را به دست آورد، زیرا انسان بیهوده آفریده نشده است. باید توج داشت که در صحنه هستى، مى توان یک نمایش زیباتر از این را هم تصویر کرد و آن این که موجودى وجود داشته باشد که از یک طرف همانند ملائک در اوج جذبه الهى و عشق و عبادت به خدا باشد و در عین حال موانعى پیش روى او براى برگرداندن وى از مسیر عشق و عبادت قرار داشته باشد. این موجود انسان است. او خدا و عظمتش را بى واسطه مى بیند و از سوى دیگر گرچه فطرت الهى او همواره در درونش وى را به سوى خوبى‏ها و پاکى‏ها دعوت مى کند ولى امیال حیوانى و شهوانى او قدرت فراوانى دارند. وى این گونه خلق شده که از یک سو با خواسته ‏ها و تمایلات شهوانى و حیوانى رو به رو است و از سوى دیگر فطرت الهى اش و راهنمایى‏هاى پیامبران او را به سوى خوبى‏ها فرا مى خواند.
او در عرصه‏ هاى مختلف زندگى مى تواند با ایمان به خداوند و محبّت او، بر سر دوراهى‏ها عشق به خدا را انتخاب کند و مظاهر فریبنده دنیا را رها سازد. چنین صحنه هایى از محبّت و عشق انسان نظیر یوسف که در اوج جوانى و زیبایى در سخت‏ترین صحنه آزمایش خدا را رها نکرد، براى هر کسى در طول زندگى پیدا مى شود. همواره چنین صحنه‏ هایى در طول تاریخ حیات بشرى تکرار مى شود.
توجه داشته باشید اگر به ما اعلام شود چنانچه از راه پله پایین بروی ،سالم به پایین می رسی و اگر از پشت بام خود را به پایین پرت کنی، دست و پایت می شکند و ممکن است بمیری و...، صحیح نیست بگوییم من مجبورم از پله پایین بروم ،چون اگر از پشت بام پرت شوم، دست و پایم می شکند و... .
مجبور زمانی است که شما را به زور وادار کنند از پله پایین بروید . اگر خواستید از پشت بام بپرید و شکستن دست و پا و... را پذیرفتید، باز به شما اجازه پریدن ندهند و به زور مانع پریدن شما شوند.
اما این که شما را هشدار دهند و به عاقبت کار آگاه ساخته و از آن عاقبت بترسانند و با آگاه کردن به آن عاقبت، جرات پریدن را از شما بگیرند و شما را به سوی پایین رفتن از پله سوق دهند، اجبار نیست، بلکه هدایت است.انسان بر حسب خلقت خاص خویش، موجودی صاحب عقل و اراده بوده، به صورتی که در هر کاری می‏تواند جانب انجام آن را اختیار کرده یا جانب ترک آن را برگزیند. براساس فطرت آدمی، وی در مورد انجام و ترک فعل مطلق العنان بوده و مقید به یکی از دو طرف نمی‏باشد. از این نوع آزادی انسان به «آزادی تکوینی» یاد می‏کنند.
پى نوشت‏ها:
۱. الذاریات (۵۱) آیه ۵۶.

پاسخ :
باسلام وتشکر .
نکته ی خوبی اشاره نموده اید ولی در تبیین علمی مسله باید گفت :
برخی‌اهل‌سنت‌مانند اشعری ها بر‌این‌اعتقادند که‌مردم‌درقیامت‌خدا را با چشم ‌ظاهری ‌می‌بینند و معمولا به‌آیه‌شریفه"‌وجوه‌یومئذ ناضره‌الی‌ربها ناظره‌"؛ صورت‌هایی‌در آن‌روز شاداب‌است‌و به‌سوی‌پروردگارش‌می‌نگرد[۱] استناد می کنند. به علاوه روایاتی‌که در کتاب های شان‌مثل‌صحیح‌بخاری‌ و صحیح ‌مسلم از ‌ابا هریره‌ در فصول ‌جداگانه‌به نام ‌کتاب‌التوحید و کتاب‌الایمان‌ نقل شده‌ است.
‌به‌اعتقاد شیعه‌دلایل‌عقلی‌ ونقلی رؤیت‌خدا را ناممکن می‌داند ؛ زیرا لازمه‌رؤیت‌و دیده‌شدن ‌چیزی‌اموری‌است‌که ‌هیچ‌یک‌از آن‌ها در مورد خداوند ممکن‌نیست ‌مانند جسم‌بودن‌، مکان‌داشتن‌، جهت‌داشتن‌؛ علامه‌طباطبایی‌می‌گوید:
رؤیت‌با چشم‌خواه‌به ‌همین‌کیفیتی‌باشد که‌امروز است‌و یا با تحول‌به‌شکل‌دیگر به ‌هر حال‌یک‌امر مادی‌و طبیعی‌است‌که‌با اندازه‌و شکل‌و رنگ‌و عمق سروکار دارد و این‌ها همه‌اموری‌مادی‌و طبیعی‌هستند و محال‌است‌به‌ذات‌پاک‌پروردگار چه‌در دنیا و چه‌در آخرت‌ارتباطی‌پیدا کند.[۲]
اما آیه‌مذکور در مورد پاداش های‌روحانی‌و معنوی‌بندگان‌است‌که ‌تنها به‌ذات‌پاک ‌پروردگار امید دارند؛ یعنی‌،با نگاهی‌با چشم‌دل‌و از طریق‌شهود باطنی‌، آن‌کمال‌و جمال‌مطلق‌را مشاهده‌می‌کنند و مجذوب‌ذات‌بی‌مثالش‌می‌شوند.
همچنین آیات‌دیگر مانند این‌آیه‌:«لاتدرکه‌الابصارو هو یدرک‌الابصار» یعنی‌چشم های‌ظاهری‌و حسی‌او را نمی‌بینند و او چشم ها را می‌بیند(۳) . نیز آیه‌۲۲ سورة‌ق‌. ‌ آیات‌دیگر تأکیدی‌است‌بر شهود باطنی‌،نه‌ دیدن با چشم‌ظاهری‌.
"‌ناظرة‌" هم‌به‌معنای‌نگاه‌کردن‌آمده‌و هم‌انتظار کشیدن‌. به‌قرینه‌آیاتی‌که‌نفی‌رویت‌می‌کند،می توان معنای‌انتظار کشیدن‌را پذیرفت‌.
البته اهل سنت از نظر کلامی غالبا پیرو اشاعره هستند واز آنجا که روایاتی در مورد رویت خدا با چشم ظاهر دارند ومعمولا جرات مخالفت با آن را ندارند، تا حدی از مخالفت با عقیده رویت خدا در مشکلند. متاسفانه این عقیده هنوز توسط برخی علمائ اهل سنت به خصوص وهابی ها مورد دفاع قرار می گیرد.

پی نوشت ها :
(۱) قیامت (۷۵)آیه ۲۲-۲۳
(۲) پیام قرآن ،ج ۴ ،ص۲۳۳
(۳) انعام (۶)آیه۱۰۳

پاسخ :
باسلام و تشکر .

در این باره به چند نکته دقت نمایید تا فلسفه وجود جهنم همانند حکمت وجود بهشت نمایان گردد :
وجود بهشت و جهنم‌، از نعمت‌های بزرگ الهی است‌،، فوائدی چند بر آن مترتب است :
۱- اکثر انسان‌ها از ترس جهنم گناه نمی‌کنند یا به شوق بهشت‌، فرمان الهی را اطاعت می‌نمایند . بسیار کم هستند افرادی که خدا را برای خود عبادت کنند.
بنابراین قرار دادن بهشت و جهنم عین لطف و کرامت حق تعالی است ، کاری حکیمانه و ناشی از صفت حکمت خدا می باشد .
متکلمان اسلامی این مطلب را طبق قاعده لطف اثبات می کنند .قاعده لطف بیان می دارد که اگرکسی امر به کاری کرد و در عین حال می داند که مأمور آن فرمان را بدون تحقق امری دیگر انجام نخواهد داد، بر شخص امرکننده عقلا واجب است که برای تحقق خواسته اش آن امر را محقق کند و گرنه نقض غرض خواهد کرد که کاری غیر حکیمانه است .
اگر شخصی ، فردی را به میهمانی دعوت کند و از دعوت خود هدفی داشته باشد و از طرف دیگر بداند که آن شخص انسان محترمی است و بدون کارت دعوت به مهمانی نخواهد رفت ، با وجود دانستن این مسئله برایش کارت دعوت نفرستد ، همه ، کار او را غیر عاقلانه و غیر حکیمانه خواهند دانست ، چرا که با دست خویش دعوت از آن فرد را برای آمدن به میهمانی بی اثرکرده ، خود را از رسیدن به هدفی که از دعوت آن شخص داشت، بازداشته است .
در این مورد ( فلسفه خلقت بهشت و جهنم ) همین گونه است ، به این معنی که خداوند از خلقت انسان هدفی داشته که آن هدف، تکامل وجودی آن هاست . از طرف دیگر با علم کامل به ساختار وجودی انسان می داند که او بدون وجود تشویق ها و تهدید های بسیار به سوی این هدف نخواهد رفت. بسیار کم هستند افرادی که بدون تشویق و تهدید ، با اختیار خود به سوی کمال پیش بروند ، بنابراین عقل و حکمت ، حکم می کند که خدا تشویق ها و تهدیدها را در برنامه تربیتی انسان بگنجاند و گرنه نقض غرض از خلقت انسان پیش خواهد آمد .
بهشت و جهنم عبارتند از تشویق و تهدیدی که گفتیم .
۲-برای پاداش دادن به صالحان و نیکوکاران و مجازات مجرمان و ظالمان به دلایل مختلفی دادگاه ها و مراکز دنیوی کافی و جامع نیست. با توجه به حکمت و عدل الهی لازم بوده دادگاهی جامع و به دور از نواقص و کاستی های دنیوی وجود داشته باشد تا به افراد نیکوکار و متقی پاداش و افراد ستمکار در آن جا مجازات شوند.
۳- بهشت و دوزخ ، تجسم اعمال نیک و بد انسان ها است. انسان و هر موجودی که دارای اختیار است ، به طور طبیعی دارای اعمال و صفات و نیک و بد خواهد شد. این عالم ظرفیت تجسم یافتن این اعمال را ندارد؛ یعنی صورت واقعی اعمال نیک و بد در این عالم نمایان نمی شود. این جا عالم ماده است و حجاب مادی روی تمام اعمال انسان ها کشیده است. زشتی واقعی و باطنی اعمال بد و پاکی و نورانیت اعمال نیک در این عالم هویدا نمی شود ؛ پس نیاز به عالم دیگری است که صورت های واقعی اعمال نمایان شود که آن عالم آخرت است . تجسم واقعی اعمال نیک و بد ، بهشت و دوزخ است.

پاسخ :
با سلام وتشکر .
پاسخ با توجه به چند نکته روشن خواهد شد
اولا_ راه به دست آوردن برتری و نیکویی اشیا را باید تقعل نمود یکی از راه های مقایسه است، آن هم در موجودات حسی و جزیی. از این رو به دلیل آن که نظام خلقت پدیده کلی است و از سوی دیگر احاطه به همه ساحات آن برای غیر انسان کامل امکان پذیر نیست، نمی توان نیکو بودن آن را از طریق ساده به دست آورد .
دوم_ بر اساس آموزه های وحیانی و عرفانی نظام آفرینش در واقع تجلی جمال و جلال الهی است. از این رو به طور یقین زیباترین است .در این باره به عنوان نمونه کلام نورانی امیر مومنان بسیار شنیدنی و جالب است که از خلقت به تجلی خدا یاد نموده و فرمود:« الحمدالله المتجلی لخلقه بخلقه؛ (۱) سپاس خدای را که با آفرینش هستی بر آفریدگان تجلی کرده است». این سخن برای اثبات این مسئله که عالم وجود در حقیقت ظهور و جلوه‌گری جلال و جمال و اسماء و صفات متعالی خداوند است ،بسیار مهم و در خور توجه است.از این رو حافظ نکته آموز ، عالم را جلوه و سایه جمال معشوق خوانده :
سایه معشوق اگر افتاد بر عاشق چه شد * ما به او محتاج بودیم ، او به ما مشتاق بود
سوم_عالم و جهان خلقت بر اساس علم خدا نسبت به نظام هستی خلق شده ،از این رو کامل‌ترین و زیباترین فرض ممکن است . بالاتر و برتر از این نظام اساسا امکان خلق نداشته و ندارد، چنان که در جای خود به تفصیل بحث شده نظام موجود «نظام احسن» و اکمل و برتر و جلوه عینی علم خداوند است. (۲)
چهارم_ حسن و زیبایي در سراسر نظام عالم موج می زند .اگر انسان به دقت در عالم هستی نگاه کند ،به خوبی می یابد که نیکوتر از این قابل تصور نخواهد بود به خصوص آن که جهان بر اساس حکمت الهی خلق شده ،‌ حکیم به کسی گفته می‌شود که امور خلقت و جهان را با حکمت و محکم و استوار می‌سازد.(۳) خداوند متعال همه عقلا را برای همیشه تاریخ دعوت نموده که در آیات آفرینش دقت کنند. آیا ناهماهنگی و سستی و نازیبایی و مانند آن در آن می‌یابند؟به صراحت فرمود:
«ما تَرَى فِی خَلْقِ الرَّحْمَنِ مِن تَفَاوُتٍ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرَى مِن فُطُورٍ؛(۴)در آفرینش آن خداى بخشایشگر هیچ گونه اختلاف و تفاوتى نمى‏بینى . باز بنگر آیا خلل و نقصانى مى‏بینى؟».
این آیه به صراحت انسان‌ها را فرا خوانده تا با دقت عقلی در نظام آفرینش نگاه کنند تا بتوانند حکمت الهی را در سراسر نظام عالم درک نمایند.
بنابر این یکی از دلایل عقلی بر حکمت خداوند و اینکه حق تعالى حکیم است ، نظام خلقت است که عقل از رهگذر مطالعه آن به آسانی می‌تواند حکمت الهی را بشناسد و به این حقیقت اذعان نماید که نیکوتر از این قابل فرض نیست.
پی‌نوشت‌ها:
۱. نهج البلاغه، خطبه ۱۰۸ ،ص۲۰۰ ،نشر موسسه امیر المومنین، قم، ۱۳۸۰ ش
۲. محمد تقی مصباح، آموزش فلسفه، ج ۲، ص ۳۹۲ ،نشر سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۶۴ ش
۳. بها الدین خرمشاهی ،دانشنامه قرآن، ج ۱، ص ۹۵۵،نشر دوستان ،تهران، ۱۳۸۷ ش
۴. ملک (۶۷ ) آیه ۳و۲.

پاسخ :
با سلام وتشکر .
فلسفه و هدف آفرینش انسان، در فلسفه عمومي خلقت همه موجودات تعريف شده است. این دو ماهيتي جداي از هم ندارند. بايد ديد كه هدف خداوند از آفرينش همه موجودات چيست تا آن گاه فلسفه آفرينش انسان و هدف اصلي آن براي ما روشن گردد.
تصور ما از انجام کارها، معمولا به دست آوردن سود یا رفع یک نیاز است؛ زیرا ما انسان ها موجوداتی محدود و ناقص هستیم و همواره اعمال ما به یکی از این دو امر برمی گردد؛ اما خداوند، هیچ نقصی ندارد تا با افعالش، قصد رفع آن را داشته باشد . خدا فاقد هیچ کمالی نیست تا به کمال رسیدن برای او متصور باشد؛ بلکه خدایی او اقتضای آفرینش دارد؛ زیرا «آفریدن» به معنای ایجاد کردن است. هر وجودی، خیر است و لازمه فیاض (بخشنده) بودن خداوند، عطا کردن او است. خداوند در قرآن می فرماید:
« وَ ما كانَ عَطاءُ رَبِّكَ مَحْظُورا»؛(۱) «عطای پروردگارت منع نشده است».
هر چیزی که اقتضای وجود و هستی داشته یا امکان وجود داشتن آن باشد، فیض وجود از خدا دریافت می کند. خداوند بخل در وجود و هستی دادن ندارد تا موجودی که امکان وجود آن است، وجود را دریافت نکند.
جهان هستی با تمام نظم و زیبایی هایش نمادی از لطف، مهربانی، علم، قدرت و حکمت خداست؛ به طوری که بدون آفرینش، صفات جمال و جلال خدا مخفی و پنهان می ماند.
هر «بود»ی، «نمود»ی دارد. نمی شود خدا فیاض باشد، اما فیضی نداشته باشد. همان گونه که نمی تواند نور باشد. اما روشنایی نداشته باشد و رحمت باشد، اما بخشش نداشته باشد. بنابراین، از همین جا می توان نتیجه گرفت که خلقت جهان و از جمله انسان، نتیجه صفات خداوند است.
خداوند فیض و بخشش دارد و لازمه آن این است که هر چه امکان وجود دارد، فیض و هستی خداوند را دریافت کند. چون قابلیت وجود برای جهان هستی بود، خداوند آن را آفرید. بنابراین، جهان هستی نشان دهنده و نتیجه صفات خداوند است . از این رو، خلقت جهان هستی با تمامی نظم و زیباییش، جلوه گر جلال و جمال خداست.
خداوند از آن جا که "علم" و "قدرت" و "فضل" و "جود" بی نهایت دارد، جهان و انسان را آفریده است. لازمه این صفات آن است که اولا، جهان را بیافریند. ثانیا، خلقت او بهترین و کامل‏ترین آفرینش باشد. در مجموعه هستی اگر وجود مخلوقی، زیبایی و کمال آفرینش مجموعه عالم را افزایش دهد، لازم است خدا آن موجود را خلق کند؛ زیرا عدم خلقت آن موجود، ناشی از عدم اطلاع و آگاهی از زیبایی آن است، یا در اثر ضعف و ناتوانی از خلقت آن است.
چنانچه خدا با توجه به علم و قدرت بی نهایت، باز آن زیبایی را خلق نکند، ناشی از عدم "فضل" و "جود" و بخشندگی است و خدا از بخل، منزه است. "جود" و رحمت و بخشندگی او بی نهایت است. پس جهانی که خدا خلق می کند، باید کامل‏ترین صورت ممکن را داشته باشد. هر چه امکان تحقق دارد، از طرف خداوند فیض وجود دریافت می کند. هدف نهایی تک تک موجودات و مجموعه عالم هستی، اعم از دنیا و آخرت، همین است.
در حقیقت، غایت و هدف افعال الهی همان خود اوست . خداوند چون خداست، می‌آفریند. آفرینش، لازمه خدایی اوست؛ زیرا وجود بهتر و ارزشمند تر از عدم است. خداوند این فیض را از عام دریغ نمی نماید؛ در عین حال، آفرینش خداوند هم بر اساس صفات حکمت و علم او در نهایت اتقان و استحکام و هدف مندی است . همچنین مسیری معین برای موجودات آن تعبیه شده است . سرانجامی دقیق و محاسبه ای کامل در برابر رفتارها و کنش های اختیاری موجودات مختار، در نظر گرفته شده است.
بر این اساس، آخرت و معاد هم در همین جهت، ضرورت وجود می یابد؛ چون به شکوه بیش از پیش این مجموعه و عادلانه بودن ساختار عالم کمک می کند. این امر همخوان با روح جاودانگی طلب انسان است و بستر رسیدن به کمالات وجودی انسان را که برترین مخلوق خداوند است، مهیا می سازد.
البته این موضوع از منظر غایت فاعل و هدفی است که علت ایجاد عالم در آفرینش دارد. در کنار این امر، این عالم و خود مخلوق خداوند هم به نوعی دارای هدف و مقصدی است که در مسیر حرکت خود در نهایت به آن منتهی می گردد.
در پايان، براي درك حقيقت هدف خداوند تذكر اين نكته ضروري است كه ما دو هدف داریم: یکی هدف فعل و دیگری هدف فاعل. بین این دو تفاوت وجود دارد. به این مثال توجه نمایید:
صنعتگری موتوری را می سازد که قادر به حرکت با سرعت ۸۰۰ کیلومتر در ساعت است. هدف این موتور که فعل صنعتگر است، رسیدن به سرعت مورد نظر است. اما هدف اصلی سازنده موتور، نشان دادن توانمندی خود یا رسیدن به شهرت و مانند آن است. با این توضیح باید گفت که فارغ از هدف خداوند در خلقت عالم و اقتضای ذات و صفاتش، این عالم هم مسیر و مقصدی را در پیش دارد که هدف آن به شمار می رود. اين هدف، تکامل انسان و رسیدن به غایت نهایی ذات انسانی اوست.
در آیات قرآن آزمایش (۲) و عبادت (۳) به عنوان علّت آفرینش انسان شناخته شده است. در عین حال، آفرینش بسیاری از مظاهر خلقت مانند آنچه در زمین است، برای او تعریف شده است. (۴) از این امر می توان نتیجه گرفت که غایت حکیمانه ای که خداوند در مسیر خلقت عالم در نظر گرفته، تکامل انسان و رسیدن او به درجات والای وجودی و در نهایت، بهره مندی او از این کمالات و رشد و پیشرفت آدمی است.
بر این اساس است که انسان در این دنیا و در این آزمون کوتاه قرار می گیرد تا هم به شکوه این مجموعه بیفزاید و هم زمینه و بستر تکامل و سعادت ابدی خود را تجربه نماید و به نوعی زمینه ساز زندگی جاودانه ابدی خویش گردد و این مطلوب تنها در همین ساختار معین و بر اساس همین ضابطه به بهترین شکل ممکن سامان می یافت که خداوند هم همان را برای بشر رقم زد.

پی نوشت ها :
۱. اسراء (۱۷) آیه‏ ۲۰.
۲. ملک (۶۷) آیه ۲.
۳. ذاریات (۵۱) آیه ۵۶.
۴. بقره (۲) آیه ۲۹.

سلام
بی تردید کنه حقایق را فقط خدا می داند ولی دیگران هم موظف به تدبر در آیات کتاب خدا هستند تا کمی از اسرار
امور آگاه شود .
لذا اجازه دهید عرض نمایم : فلسفه آفرینش انسان، در فلسفه عمومي خلقت همه موجودات تعريف شده است. این دو ماهيتي جداي از هم ندارند. بايد ديد كه هدف خداوند از آفرينش همه موجودات چيست تا آن گاه فلسفه آفرينش انسان و هدف اصلي آن براي ما روشن گردد.
تصور ما از انجام کارها، معمولا به دست آوردن سود یا رفع یک نیاز است؛ زیرا ما انسان ها موجوداتی محدود و ناقص هستیم و همواره اعمال ما به یکی از این دو امر برمی گردد؛ اما خداوند، هیچ نقصی ندارد تا با افعالش، قصد رفع آن را داشته باشد . خدا فاقد هیچ کمالی نیست تا به کمال رسیدن برای او متصور باشد؛ بلکه خدایی او اقتضای آفرینش دارد؛ زیرا «آفریدن» به معنای ایجاد کردن است. هر وجودی، خیر است و لازمه فیاض (بخشنده) بودن خداوند، عطا کردن او است. خداوند در قرآن می فرماید:
«و ما کان عطاء ربک محظورا»؛(۱) «عطای پروردگارت منع نشده است».
هر چیزی که اقتضای وجود و هستی داشته یا امکان وجود داشتن آن باشد، فیض وجود از خدا دریافت می کند. خداوند بخل در وجود و هستی دادن ندارد تا موجودی که امکان وجود آن است، وجود را دریافت نکند.
جهان هستی با تمام نظم و زیبایی هایش نمادی از لطف، مهربانی، علم، قدرت و حکمت خداست؛ به طوری که بدون آفرینش، صفات جمال و جلال خدا مخفی و پنهان می ماند.
هر «بود»ی، «نمود»ی دارد. نمی شود خدا فیاض باشد، اما فیضی نداشته باشد. همان گونه که نمی تواند نور باشد. اما روشنایی نداشته باشد و رحمت باشد، اما بخشش نداشته باشد. بنابراین، از همین جا می توان نتیجه گرفت که خلقت جهان و از جمله انسان، نتیجه صفات خداوند است.
خداوند فیض و بخشش دارد و لازمه آن این است که هر چه امکان وجود دارد، فیض و هستی خداوند را دریافت کند. چون قابلیت وجود برای جهان هستی بود، خداوند آن را آفرید. بنابراین، جهان هستی نشان دهنده و نتیجه صفات خداوند است . از این رو، خلقت جهان هستی با تمامی نظم و زیباییش، جلوه گر جلال و جمال خداست.
خداوند از آن جا که "علم" و "قدرت" و "فضل" و "جود" بی نهایت دارد، جهان و انسان را آفریده است. لازمه این صفات آن است که اولا، جهان را بیافریند. ثانیا، خلقت او بهترین و کامل‏ترین آفرینش باشد. در مجموعه هستی اگر وجود مخلوقی، زیبایی و کمال آفرینش مجموعه عالم را افزایش دهد، لازم است خدا آن موجود را خلق کند؛ زیرا عدم خلقت آن موجود، ناشی از عدم اطلاع و آگاهی از زیبایی آن است، یا در اثر ضعف و ناتوانی از خلقت آن است.
چنانچه خدا با توجه به علم و قدرت بی نهایت، باز آن زیبایی را خلق نکند، ناشی از عدم "فضل" و "جود" و بخشندگی است و خدا از بخل، منزه است. "جود" و رحمت و بخشندگی او بی نهایت است. پس جهانی که خدا خلق می کند، باید کامل‏ترین صورت ممکن را داشته باشد. هر چه امکان تحقق دارد، از طرف خداوند فیض وجود دریافت می کند. هدف نهایی تک تک موجودات و مجموعه عالم هستی، اعم از دنیا و آخرت، همین است.
در حقیقت، غایت و هدف افعال الهی همان خود اوست . خداوند چون خداست، می‌آفریند. آفرینش، لازمه خدایی اوست؛ زیرا وجود بهتر و ارزشمند تر از عدم است. خداوند این فیض را از عام دریغ نمی نماید؛ در عین حال، آفرینش خداوند هم بر اساس صفات حکمت و علم او در نهایت اتقان و استحکام و هدف مندی است . همچنین مسیری معین برای موجودات آن نهاده شده است . سرانجامی دقیق و محاسبه ای کامل در برابر رفتارها و کنش های اختیاری موجودات مختار، در نظر گرفته شده است.
بر این اساس، آخرت و معاد هم در همین جهت، ضرورت وجود می یابد؛ چون به شکوه بیش از پیش این مجموعه و عادلانه بودن ساختار عالم کمک می کند. این امر همخوان با روح جاودانگی طلب انسان است و بستر رسیدن به کمالات وجودی انسان را که برترین مخلوق خداوند است، مهیا می سازد.
البته این موضوع از منظر غایت فاعل و هدفی است که علت ایجاد عالم در آفرینش دارد. در کنار این امر، این عالم و خود مخلوق خداوند هم به نوعی دارای هدف و مقصدی است که در مسیر حرکت خود در نهایت به آن منتهی می گردد.
در پايان، براي درك حقيقت هدف خداوند تذكر اين نكته ضروري است كه ما دو هدف داریم: یکی هدف فعل و دیگری هدف فاعل. بین این دو تفاوت وجود دارد. به این مثال توجه نمایید:
صنعتگری موتوری را می سازد که قادر به حرکت با سرعت ۸۰۰ کیلومتر در ساعت است. هدف این موتور که فعل صنعتگر است، رسیدن به سرعت مورد نظر است. اما هدف اصلی سازنده موتور، نشان دادن توانمندی خود یا رسیدن به شهرت و مانند آن است. با این توضیح باید گفت که فارغ از هدف خداوند در خلقت عالم و اقتضای ذات و صفاتش، این عالم هم مسیر و مقصدی را در پیش دارد که هدف آن به شمار می رود. اين هدف، تکامل انسان و رسیدن به غایت نهایی ذات انسانی اوست.
در آیات قرآن آزمایش (۲) و عبادت (۳) به عنوان علّت آفرینش انسان شناخته شده است. در عین حال، آفرینش بسیاری از مظاهر خلقت مانند آنچه در زمین است، برای او تعریف شده است. (۴) از این امر می توان نتیجه گرفت که غایت حکیمانه ای که خداوند در مسیر خلقت عالم در نظر گرفته، تکامل انسان و رسیدن او به درجات والای وجودی و در نهایت، بهره مندی او از این کمالات و رشد و پیشرفت آدمی است.

پی نوشت ها :
۱. اسراء (۱۷) آیه‏ ۲۰.
۲. ملک (۶۷) آیه ۲.
۳. ذاریات (۵۱) آیه ۵۶.
۴. بقره (۲) آیه ۲۹.

سلام
فلسفه آفرینش انسان، در فلسفه عمومي خلقت همه موجودات تعريف شده است. این دو ماهيتي جداي از هم ندارند. بايد ديد كه هدف خداوند از آفرينش همه موجودات چيست تا آن گاه فلسفه آفرينش انسان و هدف اصلي آن براي ما روشن گردد.
تصور ما از انجام کارها، معمولا به دست آوردن سود یا رفع یک نیاز است؛ زیرا ما انسان ها موجوداتی محدود و ناقص هستیم و همواره اعمال ما به یکی از این دو امر برمی گردد؛ اما خداوند، هیچ نقصی ندارد تا با افعالش، قصد رفع آن را داشته باشد . خدا فاقد هیچ کمالی نیست تا به کمال رسیدن برای او متصور باشد؛ بلکه خدایی او اقتضای آفرینش دارد؛ زیرا «آفریدن» به معنای ایجاد کردن است. هر وجودی، خیر است و لازمه فیاض (بخشنده) بودن خداوند، عطا کردن او است. خداوند در قرآن می فرماید:
«و ما کان عطاء ربک محظورا»؛(۱) «عطای پروردگارت منع نشده است».
هر چیزی که اقتضای وجود و هستی داشته یا امکان وجود داشتن آن باشد، فیض وجود از خدا دریافت می کند. خداوند بخل در وجود و هستی دادن ندارد تا موجودی که امکان وجود آن است، وجود را دریافت نکند.
جهان هستی با تمام نظم و زیبایی هایش نمادی از لطف، مهربانی، علم، قدرت و حکمت خداست؛ به طوری که بدون آفرینش، صفات جمال و جلال خدا مخفی و پنهان می ماند.
هر «بود»ی، «نمود»ی دارد. نمی شود خدا فیاض باشد، اما فیضی نداشته باشد. همان گونه که نمی تواند نور باشد. اما روشنایی نداشته باشد و رحمت باشد، اما بخشش نداشته باشد. بنابراین، از همین جا می توان نتیجه گرفت که خلقت جهان و از جمله انسان، نتیجه صفات خداوند است.
خداوند فیض و بخشش دارد و لازمه آن این است که هر چه امکان وجود دارد، فیض و هستی خداوند را دریافت کند. چون قابلیت وجود برای جهان هستی بود، خداوند آن را آفرید. بنابراین، جهان هستی نشان دهنده و نتیجه صفات خداوند است . از این رو، خلقت جهان هستی با تمامی نظم و زیباییش، جلوه گر جلال و جمال خداست.
خداوند از آن جا که "علم" و "قدرت" و "فضل" و "جود" بی نهایت دارد، جهان و انسان را آفریده است. لازمه این صفات آن است که اولا، جهان را بیافریند. ثانیا، خلقت او بهترین و کامل‏ترین آفرینش باشد. در مجموعه هستی اگر وجود مخلوقی، زیبایی و کمال آفرینش مجموعه عالم را افزایش دهد، لازم است خدا آن موجود را خلق کند؛ زیرا عدم خلقت آن موجود، ناشی از عدم اطلاع و آگاهی از زیبایی آن است، یا در اثر ضعف و ناتوانی از خلقت آن است.
چنانچه خدا با توجه به علم و قدرت بی نهایت، باز آن زیبایی را خلق نکند، ناشی از عدم "فضل" و "جود" و بخشندگی است و خدا از بخل، منزه است. "جود" و رحمت و بخشندگی او بی نهایت است. پس جهانی که خدا خلق می کند، باید کامل‏ترین صورت ممکن را داشته باشد. هر چه امکان تحقق دارد، از طرف خداوند فیض وجود دریافت می کند. هدف نهایی تک تک موجودات و مجموعه عالم هستی، اعم از دنیا و آخرت، همین است.
در حقیقت، غایت و هدف افعال الهی همان خود اوست . خداوند چون خداست، می‌آفریند. آفرینش، لازمه خدایی اوست؛ زیرا وجود بهتر و ارزشمند تر از عدم است. خداوند این فیض را از عام دریغ نمی نماید؛ در عین حال، آفرینش خداوند هم بر اساس صفات حکمت و علم او در نهایت اتقان و استحکام و هدف مندی است . همچنین مسیری معین برای موجودات آن نهاده شده است . سرانجامی دقیق و محاسبه ای کامل در برابر رفتارها و کنش های اختیاری موجودات مختار، در نظر گرفته شده است.
بر این اساس، آخرت و معاد هم در همین جهت، ضرورت وجود می یابد؛ چون به شکوه بیش از پیش این مجموعه و عادلانه بودن ساختار عالم کمک می کند. این امر همخوان با روح جاودانگی طلب انسان است و بستر رسیدن به کمالات وجودی انسان را که برترین مخلوق خداوند است، مهیا می سازد.
البته این موضوع از منظر غایت فاعل و هدفی است که علت ایجاد عالم در آفرینش دارد. در کنار این امر، این عالم و خود مخلوق خداوند هم به نوعی دارای هدف و مقصدی است که در مسیر حرکت خود در نهایت به آن منتهی می گردد.
در پايان، براي درك حقيقت هدف خداوند تذكر اين نكته ضروري است كه ما دو هدف داریم: یکی هدف فعل و دیگری هدف فاعل. بین این دو تفاوت وجود دارد. به این مثال توجه نمایید:
صنعتگری موتوری را می سازد که قادر به حرکت با سرعت ۸۰۰ کیلومتر در ساعت است. هدف این موتور که فعل صنعتگر است، رسیدن به سرعت مورد نظر است. اما هدف اصلی سازنده موتور، نشان دادن توانمندی خود یا رسیدن به شهرت و مانند آن است. با این توضیح باید گفت که فارغ از هدف خداوند در خلقت عالم و اقتضای ذات و صفاتش، این عالم هم مسیر و مقصدی را در پیش دارد که هدف آن به شمار می رود. اين هدف، تکامل انسان و رسیدن به غایت نهایی ذات انسانی اوست.
در آیات قرآن آزمایش (۲) و عبادت (۳) به عنوان علّت آفرینش انسان شناخته شده است. در عین حال، آفرینش بسیاری از مظاهر خلقت مانند آنچه در زمین است، برای او تعریف شده است. (۴) از این امر می توان نتیجه گرفت که غایت حکیمانه ای که خداوند در مسیر خلقت عالم در نظر گرفته، تکامل انسان و رسیدن او به درجات والای وجودی و در نهایت، بهره مندی او از این کمالات و رشد و پیشرفت آدمی است.

پی نوشت ها :
۱. اسراء (۱۷) آیه‏ ۲۰.
۲. ملک (۶۷) آیه ۲.
۳. ذاریات (۵۱) آیه ۵۶.
۴. بقره (۲) آیه ۲۹.

با سلام خدمت شما دوست گرامي

بايد مقوله علم را از اختيار جدا کنيد . اين که خدا علم به عدم عاقبت به خيري آنها داشته دليل بر مجبور بودن آنها نيست. و براي اتمام حجت بر آنها، آنها را خلق کرد تا بتوانند آزادانه و از روي اختيار عمل کنند و مسير خود را بروند. خداوند هرگز تقدير و مقدرات کسي را بر انجام معصيت مقدر نفرموده بلکه او را آزاد خلق کرده و مي داند که با اين اختيار خود چه چيز را بر مي گزيند.

مثالي که مي توان زد مثال معلم و شاگرد است. يک معلم با سابقه و نکته بين همان روز هاي اول کلاس مي تواند بفهمد که چه کساني آخر سال قبول مي شوند و چه کساني رفوزه مي شوند و چه کساني علاوه بر رفوزه شدن باعث بر هم زدن نظم کلاس و تنبيه شدن خودشان نيز مي شوند. اما هيچ عقل سليمي نمي پذيرد حال که معلمي اين را مي داند از روز اول بگويد که آنها سر کلاس درس نيايند. بلکه مي گويد همه بيايند ولي من مي دانم که چه کساني درس خوان و چه کساني درس نخوان هستند. اين کار معلم چند فايده دارد يکي اين که به اختيار ديگران احترام گذاشته و ديگر اين که راه بهانه جويي را بر آنا بسته که موقع اعطاي مدرک و جايزه کسي از بيرون مدعي نشود که اگر من سر کلاس حاضر مي شدم حتما قبول مي شدم.

دنيا نيز همين گونه است خدا از روي لطف و مرحمت و حکمت خود هر موجودي که امکان به وجود آمدن را داشته باشد را مي آفريند و هر انساني که امکان خلق داشته باشد را خلق مي کند به او اراده و اختيار مي دهد مانند ديگران او را امر و نهي مي کند و اين انسان خودش با اختيار خودش عمل مي کند و راه نيک يا بد را مي پيمايد.

آيا اين فرعون و يزيد عقل نداشتند آيا پيامبري نيامد که آنها را به خير راهنمايي کند ؟؟ آيا اين سوء اختيار آنها به چه کسي مستند است؟؟

اصل خلقت انسان، لطفي است که از طرف خداوند نصيب او شده است. مثل اين که کسي سفره اي را پهن کند و عده اي را دعوت کند که بيايند و از غذاهاي آماده ي روي سفره ميل کنند. حال اگر در اين بين کسي با اختيار خود از اين غذا نخورد و در اثر گرسنگي عوارض جبران ناشدني پديد آيد، از اين جهت اشکالي بر ميزبان وارد نيست و نمي توان او را بازخواست کرد که چرا دعوتش کرده است، چه اين که اگر دعوتش نمي کرد و به علم خود (که فلان ميهمان از غذا نمي خورد) بسنده مي کرد، ممکن بود از طرف همان مهمان مورد مواخذه قرار بگيرد که چرا از من دعوت به عمل نياورده اي و اگر از من دعوت مي کردي من از آن غذا مي خوردم.

شايد يک معلم همان هفته اول درس وارد دفتر مدرسه شود و به مدير بگويد فلان دانش آموز آخر سال رفوزه مي شود و فلان دانش آموز اهل درس و نوشتن تکاليف است و فلاني...
هر چقدر اين معلم کار کشته تر و با تجربه تر باشد از احوالات دانش آموزان بيشتر مي تواند خبر بدهد .
آيا کسي مي تواند آخر سال بگويد فلاني که مجبور بود رفوزه شود يا فلاني اجبارا درسش خوب است چون معلم هفته اول اين را خبر داده بود؟؟!!
هرگز معلم از روي دانش خود خبري داده ولي اين منافات با اختيار آنها ندارد.

خدا مي داند که اينانسان سوء اختيار دارد يعني با اين که پيامبر مي فرستد اما باز پي حق نمي رود او پيامبرش را مي فرستد که اولا زمينه براي هدايت را فراهم کرده باشد و عملکرد آن فرد مستند به خود او باشد نه اين که به خاطر نفرستادن پيامبر باشد(حجت تمام شود) و ثانيا کساني هستند در عالم که مي خواهند از اين پيامبر استفاده کنند و هدايت شوند.

ابوبصير گويد: شخصي از امام صادق - عليه‏السلام - سؤال نمود: چرا خدا پيامبراني را به سوي بشر فرستاد؟
حضرت فرمودند: تا اينکه پس از پيامبر مردم حجتي بر خدا نداشته باشند، و تا اينکه نگويند: بشارت دهنده و بيم‏ دهنده‏اي براي ما نيامد، و تا اينکه حجت خدا بر آنها باشد، مگر نشنيدي فرمايش خداوند را که کلام خازنهاي جهنم را که بر اهل جهنم به فرستاده شدن انبياء احتجاج مي‏کنند آنجا که مي‏فرمايد:
(ألم يأتکم نذير - قالوا بلي قد جاءنا نذير فکذبنا و قلنا ما نزل الله من شي‏ء ان أنتم الا في ضلال کبير) [۱] «مگر بيم‏دهنده‏ي الهي به سراغ شما نيامد؟! مي‏گويند: آري، بيم دهنده به سراغ ما آمد، ولي ما او را تکذيب کرديم و گفتيم: خداوند هرگز چيزي نازل نکرده، و شما در گمراهي بزرگي هستيد!» [۲] .

با توجه به اين جواب ها مشخص مي شود که محدوديت انسان از قبال خدا نبوده بلکه اين انسان است که با سوء اختيار خود خود را جهنمي مي کند در حالي که خدا اراده کرده بود که اين فرد بهشتي شود و به کمال برسد.

پي نوشت ها:
[۱] سوره‏ي ملک آيه‏ي ۹ و ۸.
[۲] بحارالأنوار: ج ۱۱ ص ۳۹ ح ۳۷.

بسم الله الرحمن الرحيم.
باعرض سلام وادب محضر پرسشگر محترم.
مقدمه: در«هدف خلقت ماچيست» دو معني ممکن است مورد نظر باشد:
۱ـ هدف خودخدااز آفرينش عالم يا انسان چه بوده و مي خواسته به چه هدفي دست يابد؟
۲ـ اين که خدا چه هدفي را براي موجودات عالم و از جمله انسان قرار داده است ؟ يعني غايت مخلوقات و از جمله انسان چيست و قرار است به کدام مقصد برسند؟
احتمال اول صحيح نيست چون خداوند کمال محض مي باشد هيچ نقص وعيبي دراونيست ؛ و هدف و غايت داشتن براي او بي معني است. لذا او خلق مي کند ، چون خالقيّت اقتضاي ذات اوست. يعني خالقيّت عين ذات اوست و فرض خداي غير خالق ، مثل فرض مربّع سه ضلعي ، فرضي است متناقض.خداوند متعال دارنه اي همه کمالات وجودي است ؛ خلق مي کند چون خالق است ؛ رزق مي دهد چون رازق است ؛ زنده و حي ّ مي کند چون محيي است و ... . اگر خدا خلق نمي کرد خدا نبود؛ چون اگر خلق نمي کرد خالق نبود؛ و اگر خالق نبود فاقد اين صفت کمالي بود؛ و اگر فاقد يکي از کمالات بود ناقص بود و اگر ناقص بود ، واجب الوجود نبود ؛ و موجودي که واجب الوجود نيست خدا نيست. لذا احتمال دوم صحيح است که خداوند انسان را آفريد که به کمال برسد وجهان را نيز براي بهره برداري انسا ن آفريد.
پاسخ:اينکه فرموديد انسان کاردستي خداوند است درست است واينکه اين کار دستي زيبا آفريده شده اين هم صحيح است چون وقتي خداوند انسان راآفريد خودرا احسن الخالقين(بهترين خلق کننده) خواند (۱)درنتيجه انسان هم بهترين مخلوق وبهترين کار دستي خداوند است اما نکته اي را که بايد توجه فرماييد اين است که آفرينش خدا مثل کار نجّار و بنّا و نقّاش و امثال آنها نيست. آفرينش خدا مثل آفرينش قوّه ي خيال ماست با اين تفاوت که خدا واجب الوجود است ولي قوّه ي خيال ما ممکن الوجود مي باشد. همان طور که قوّه ي خيال ما صور خيالي را به محض اراده کردن ظاهر مي کند ، خدا نيز به محض اراده کردن ، موجودات را ظاهر مي کند. صور خيالي ما از عدم نمي آيند، بلکه کمالات خود قوّه ي خيالند که ظهور مي يابند ؛ يعني اراده ي ماست که به صورت آن موجودات خيالي جلوه مي کنند ؛ لذا به محض اينکه اراده ي خود را از آنها برگيريم ، در اراده ي ما فاني مي شوند. مخلوقات نيز ظهور کمالات و اسماء خدا و ظهور اراده ي او هستند. صور خيالي جدا از قوّه ي خيال نيستند ؛ مخلوقات هم جدا از خدا معني ندارند. صور خيالي جدا از قوّه ي خيال و اراده نيستند ولي عين قوّه ي خيال و اراده يا جزء آنها هم نيستند. مخلوقات هم جدا از خدا نيستند ولي عين او يا جز او هم نيستند.
موجودات از علم خدا آغاز شدند و با طي مراحلي تنزّل نمودند. از عالم ربوبي به عالم جبروت و از عالم جبروت به عالم ملکوت ، و از عالم ملکوت به عالم مادّه رسيدند. لذا در عين اين که در عالم مادّه هستند در عوالم مافوق نيزحضور دارند. خداوند متعال مي فرمايد: «و هيچ چيزي نيست مگر اين که خزائن آن نزد ماست و ما آن را نازل نمي کنيم مگر به اندازه ي معلوم و معيّن». (۲) ؛ يعني هر چه در عالم مادّه است و از جمله انسان ، در ملکوت و جبروت و عالم ربوبي حقايقي غيرمادي و مجرّد دارند که فهم حقيقت آن از درک افراد تحصيل نکرده در وادي حکمت خارج است و جز با دهها سال تحصيل و تهذيب مداوم نمي توان با آن حقايق آشنا شد. آنچه در زمين و عالم مادّه است پايين ترين درجه وجود است؛ و حرکت اين عالم و موجودات آن ناشي از همين ضعف وجود مي باشد ؛ و مسير اين حرکت به سمت اصل موجودات است. هر کسي و هر چيزي از هر جا آمده به همانجا باز مي گردد ؛ و همه، ظهور اسماء خدايند ؛ لذا به عالم اسماء نيز باز مي گردند. «انا لله و انا اليه راجعون ـ ما از آنِ خداييم و به سوي او باز مي گرديم» (۳ ) و فرمود: «و الي الله ترجع الامور ـ و همه ي امور به سوي خدا باز مي گردند» (۴) ؛ و مراد از اين بازگشت به سوي خدا صرفا بازگشت به بهشت و جهنم نيست ؛ بلکه مقصود ، بازگشت اشياء ، ‌به اسماء الله است.
هر موجودي ظهور هر اسمي است به سوي همان اسم نيز محشور مي شود. لذا هدف خلقت ، بازگشت به خدا و اسماء اوست. حتي خود بهشت و جهنّم نيز ظهور اسماء خدا هستند ؛ و آيه ي « و الي الله ترجع الامور ـ و امور به سوي او بازگردانده مي شوند» شامل آنها هم مي شود. لذا بهشت و جهنّم نيز همراه با اهل بهشت و اهل جهنّم بازگشت به خدا و اسماء او مي کنند. بنابراين بهشت و جهنّم آخر سير انسان نيست.
نتيجه:اين مظهر اسما شدن وبه بهشت وبالاتر از آن راه پيدا کردن نياز خدا نيست بلکه لطفي است که در حق ما شده است ونفعش به ما بر مي گردد نه خداوند ولي در کار دستي انسان هر چه قشنگ تر شود نفعش به خود انسان بر مي گردد نه کار دستي اين تفاوت را در دقت کنيد.
من نکردم خلق تا سودي کنم///بلکه آن بربندگان جودي کنم.
منابع:
۱- المؤمنون/۱۴.
۲-حجر /۲۱
۳-بقره/۳
۴-بقره/۲۱۰

/۴۲۷۰۴۳/

سلام دوست گرامی و تشکر از ارتباطتان با این مرکز

با عرض معذرت، متاسفانه امکان پاسخگویی از این سامانه دیگر مقدور نیست.

برای ارسال پرسش و دریافت پاسخ، از راه های ارتباطی ذیل استفاده بفرمایید. دوستان کارشناس در این بخش ها خدمت شما هستند:

۱) نسخه جدید "اپلیکیشن پاسخگو"

این برنامه را می توانید از این لینک دریافت کنید:
https://cafebazaar.ir/app/ir.pasokhgoo.app

۲) اگر امکان نصب و استفاده از برنامه فوق را ندارید، می توانید با مراجعه به این آدرس اینترنتی و ثبت مشخصات، پرسش خود را از طریق وبسایت مطرح نمایید:
https://user.pasokhgoo.ir