چگونه ائمه علم به غیب داشتند در حالی که از مواضع کشته شدن خود فرار نکرده اند؟

پاسخ :
با سلام وتشکر .
جواب قبلی را نمی دانم از سوی کدام بزرگوار تقدیم شما شده .
ولی در باره پرسش تان باید عرض نمایم :
اولا - از این مثال تان به یاد سخن جناب مولوی افتادم که گفته :
از قیاسش خنده آمد خلق را
چون که خود پندا شت صاحب دلق را .
این چه مقایسه ی است ؟!
ثانیا _ در استفاده نکردن از علم غیب ممکن است اسرار فراوانی وجود داشته باشد که برای من جناب عالی نهفته است .
لذا باید اشاره شود دانش و آگاهى پیامبران و امامان(ع) بر دو قسم است:
۱ـ علم هایی که از راه هاى عادى فراهم مى آید، که در این دانش ها با مردم دیگرتفاوت زیادى ندارند.
۲ـ علومى که از راه های ماوراى طبیعى (علم لدنى = وحى و الهام) حاصل مى گردد.
درکتاب کافی بابی (فصلی) وجود دارد با عنوان: ان الائمة اذا شاؤوا ان یعلموا علموا، یعنی امامان هر گاه می خواستند که چیزی را بدانند، از آن آگاه می شدند. در این باب روایات بسیاری جمع آوری شده است.(۱)
بدیهى است که پیشوایان و امامان وظیفه نداشتند در تمام موارد، طبق علومى که از راه هاى غیر عادی حاصل مى شد عمل کنند، بلکه تکالیف دینى آنان همواره طبق علومى بود که از راه های عادى پیدا می‌شد.
روش و رفتار آنان در زندگی، در معاملات، معاشرت، زناشویی، پوشیدن، نوشیدن، خوردن، خوابیدن، تندرستى و بیماری، صلح و جنگ، فقر و توانگری، حکومت و سیاست، مثل سایر مردم است، مثلاً پیامبر(ص) و امامان(ع) منافقان را خوب مى شناختند و مى دانستند که آن‌ها ایمان واقعى ندارند، ولى هرگز با آن‌ها مانند کفار برخورد
نمى کردند، بلکه از نظر معاشرت و ازدواج و دیگر احکام با آن‌ها مانند سایر مسلمانان رفتار می کردند.
هم چنین هنگامی که در مسند قضاوت وحل و فصل مشکلات مردم مى نشستند، مطابق قوانین قضایى اسلام حکم مى کردند و از علم خدادادى خود استفاده نمى کردند. در موردى که دلیل شرعى مثلاً بر قاتل بودن متهمى وجود نداشت، امام یا پیامبر با تکیه بر علم غیب، حکم قصاص صادر نمى کرد. معصومان(ع) مى توانستند در خود مصونیتى به وجود بیاورند که ضربة شمشیر و سم در آن‌ها اثر نکند، یا اگر مؤثر شد، سریعاً از راه اعجاز خود را شفا بدهند، ولی این کار را نکرده اند، زیرا بشر هستند و قضاى کلى الهى بر این است که در زندگی مانند سایر مردم عمل نمایند. از این رو وقتى مریض مى شدند، به طبیب مراجعه می کردند و از دارو استفاده مى نمودند و درد را تحمل مى کردند و در بستر بیمارى می افتادند. اگر غیر از این بود امتحان و آزمایش و صبر و مقاومت در برابر مشکلات معنا نداشت.
آنها در این جهت مانند مردمان عادی بودند که در معرض آزمون های سخت قرار می گرفتند و علم لدنی آنها در اینجا هیچ دخالتی نمی توانست داشته باشد.
گرچه امامان(ع) از علم خدادادى برخوردار بودند و از گذشته و آینده خبر مى دادند و از نحوه شهادت خود با خبر بودند، ولى مؤظف نبودند طبق علمشان عمل کنند، بلکه در همه موارد (مگر مصلحت ایجاب کند) مطابق آن چه علوم عادى اقتضا مى کرد، عمل مى نمودند. همان گونه که خداوند مى توانست در تمام برخوردهاى بین کفر و توحید، پیامبران و امامان و اولیاى الهى و رهروان راه حق را پیروز گرداند و کفر و کافران را مغلوب نماید، وی این کار را جز در موارد استثنایى انجام نداد، چرا که سنت الهى بر این است که جریان امور دنیوى به طور عادى و طبیعى پیش رود. در غیر این صورت دنیا بستر آزمایش برای بشر نخواهد شد. امام صادق(ع) فرمود: "خداوند از جریان و تحقق اشیا جز از راه اسباب و علل ابا دارد".(۲)
رهبران الهی اگر زندگى شان بر مبناى علم لدنى (و دانش خدادادی) و اعجاز باشد، عمل و زندگى شان سر مشق و الگو و قابل پیروى نمى گردید. بدین خاطر امیر مؤمنان(ع) با این که می‌تواند در شناسایى افراد و قبایل، از علم غیر عادى خود استفاده کند، ولى این کار را نمی کند. در ماجراى ازدواج با ام البنین(ع) (مادر حضرت ابوالفضل(ع)) به برادرش عقیل که در نسب شناسى وارد بود می‌فرماید: از قبیله اى شجاع براى من دخترى
خواستگارى کن تا فرزندی دلاور از وى متولد شود.(۳)
مثلا گرچه امیر مؤمنان علی(ع) شهادت خود را میدانست و قاتل خویش را مى شناخت، لیکن این علم افاضى (خدادادی) بود و بر حضرت لازم نبود طبق آن عمل نماید و به مسجد نرود بلکه وظیفه آن بود که طبق علم عادی رفتار نمایند. ابن ملجم تصمیمش مبنى بر شهادت علی(ع) را مخفى نگه داشته بود و از این امر کسى غیر از همدستانش با خبر نبود. موقعى که علی(ع) به مسجد تشریف برد، در ظاهر مطلبى که دلالت کند فردى در مسجد مصمم بر قتل حضرت است، وجود نداشت. از این رو حضرت مثل سایر روزها براى اقامة نماز جماعت به مسجد تشریف برد، و بر اساس علم عادى خود رفتار نمود، و به علم غیر عادى خود ترتیب اثر نداد، چون مکلف و مأمور نبود به علم غیبى خود عمل کند. چنان که در قضاوت، و حکومت و تدبیر امور و انجام سایر تکالیف، طبق راه ها و علم هاى معمولى عمل مى فرمود، نه طبق علم غیب. اگر در ظاهر آب نبود، ولى از راه علم غیب از وجود آب اطلاع داشت، تکلیفش مثل دیگران تیمم بود.(۴)
امام حسین طبق تکلیف الهى عمل کرد. از بیعت سر باز زد و دعوت کوفیان را اجابت نمود، و همان گونه که روش طبیعی و مرسوم اقتضا می کرد، قبل از حرکت سفیرانی را به کوفه فرستاد و سپس دست به جهاد با دشمن زد و شهید شد.
امام هشتم مطابق علم عادى از انگور استفاده کرد. علم غیب مناط تکلیف نبود، وانگهى مأمون او را مجبور نمود.(۵)
هم چنین می تواند گفت که امامان بر طبق روایات آنچه را می خواستند آگاه می شدند و در مورد این مسائل که مربوط به زندگی عادی آنها و دیگر مردم می شد، علم غیب را اراده نمی کردند ونمی خواستند تا از آنها آگاه شوند. در واقع آنها مأ مور بودند که در این امور علم عادی کسب کنند و بر اساس آن رفتار کنند، پس می توان گفت که در این امور اصلا علم و آگاهی به صورت حاضر شده نداشتند ؛ یعنی گویا که علم بالفعل در هنگام شهادت نداشتند. واین اصل در علم غیب رسول الله وائمه وهمه آنها قابل طرح است چون همه معصومین از این نظر تفاوتی ندارد .

پی نوشت ها:
۱. اصول کافی، ج۱، باب : ان الائمة اذا شاؤوا ان یعلموا علموا.
۲. بحارالانوار، ج ۲، ص ۹۰، حدیث ۱۳.
۳. مصطفى حسینى دشتی، معارف و معاریف، ج ۴، ص ۴۱۴.
۴. لطف الله صافی، معارف دین، ص ۱۱۸ ـ ۱۲۳؛ در راه حق، بیست پاسخ، ص ۱۱۳؛ابراهیم امینی، مسایل کلى امامت، ص ۳۲۴؛ بحارالأنوار، ج ۴۲؛ ص ۲۵۸ و ۲۵۹.
۵. فرار از خطر لازم است ولى جهاد با دشمن و پادشاه ستمگر، خود را به هلاکت افکندن نیست، بلکه مسئولیت ایجاب می‌کند که امام حسین تسلیم پذیر نشود ومرگ و شهادت را بر سازش با ستمکاران انتخاب نماید.