آیا حسنین(علیهما السلام) در فتوحات زمان خلفا شرکت داشتند؟

در مورد حضور امام حسن و امام حسین(علیهما السلام) در فتوحات هیچیک از منابع و مآخذ معتبر شیعی از حضور حسنین(ع) در فتوحات ایران، شام و یا آفریقا سخنی نگفته‌اند. اما برخی از منابع اهل سنت از حضور امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در بعضی از فتوحات آن هم در زمان خلفا (و نه زمان امام علی(ع)!) خبر داده‌اند.
 
تحلیل و بررسی گزارشاتی که در منابع اهل سنت در مورد حضور امام حسن و حسین(علیهما السلام) در فتوحات زمان عمر و عثمان بیان شده است،نشان می دهد که این گزارشات ساختگی است.
در رابطه با گزارش برخی مآخذ و منابع تاریخی اهل سنت درباره حضور آن دو بزرگوار در فتوحات باید گفت:
اولاً: طبیعی است که تاریخ‌نگاران (بخوانید تاریخ‌سازان) برای توجیه غصب خلافت و فتوحات خلفای خود به هر بهانه‌ای از جمله گزارش‌هایی که هویت و اعتبار بررسی خواهد گردید متوسل گردند.
ثانیاً: گزارش‌هایی که در راستای اثبات مشروعیت خلافت خلفای سه‌گانه از شرکت امام حسن و امام حسین (علیهما السّلام) در فتوحات ساخته شده دارای ضعف‌ها و نارسایی‌های فراوانی است که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم: گزارش بلاذری، گذشته از آن‌که سلسله سند آن ذکر نشده، از شرکت امام حسن و امام حسین (علیهما السّلام) در فتوحات با تعبیر «فیما یقال؛ چنان که گفته می‌شود»[۱] خبر داده که ضعف و عدم اعتماد به چنین روایتی روشن است. در گزارش طبری، [۲] اگر چه سلسله راویان آن بیان شده، اما به این صورت: «عمر بن شبّه» از علی بن محمد مدائنی از علی بن مجاهد از «حنش بن مالک» و «عمر بن شبّه» از راویان مشهور و قابل اعتماد اهل سنّت است؛ ولی راوی اول، یعنی «حنش بن مالک» که خبر از او نقل شده، مجهول می‌باشد؛ چنان که «علی بن مجاهد» نیز با عنوان «جاعل حدیث و کذّاب»[۳] و «علی بن محمد مدائنی» با عنوان شخصی که «در نقل حدیث قوی نیست»، [۴] یاد شده. گزارش ابونعیم اصفهانی [۵] به قرینه حضور «عبد الله بن زبیر» ـ چنان که در گزارش طبری نیز آمده ـ همان گزارش طبری است که به صورت کوتاه نقل شده؛ افزون بر این، ابونعیم در این باره، دو خبر [۶] آورده که افزون بر مرسل و ضعیف بودن خبر، راویان آن یا «مجهول» یا «کذّاب» و یا «جاعل حدیث» معرّفی شده‌اند. درباره خبر ابن خلدون در خصوص شرکت امام حسن و امام حسین (علیهما السّلام) در فتح آفریقا، [۷] باید گفت: اولاً: خبر یاد شده بدون سند است؛ ثانیاً: هیچ یک از مورخان و فتوح نویسان مشهور همچون بلاذری، یعقوبی، طبری، ابن اعثم کوفی، ابن کثیر، و یاقوت حموی که متعرض فتح آفریقا شده‌اند، یادی از شرکت این دو بزرگوار در فتح یاد شده نکرده‌اند. علاوه بر دلایل بالا و با توجه به برخی روایات تاریخی که زمان شرکت امام حسن و امام حسین (علیهما السّلام) در فتوحات را بیان داشته‌اند، حضور آن بزرگواران را در عصر عثمان دانسته‌اند؛ در حالی که در این زمان کمترین ارتباطات میان امیرمؤمنان (علیه السّلام) و عثمان وجود داشته، خصوصاً که هیچ روایتی راجع به مشاوره دادن آن حضرت به عثمان درباره فتوحات در دست نیست تا چه رسد به این که فرزندان خویش را همراه لشکریان تحت فرمان او به جبهه‌های نبرد گسیل داشته باشد.
 
 
پی‌نوشت:
[۱]. فتوح البلدان، أحمد بن یحیی بن جابر البلاذری، دار الکتب العلمیة، بیروت، ج ۱، ص ۳۳۰.
[۲]. تاریخ طبری، أبو جعفر محمد بن جریر الطبری، دار الکتب العلمیة، بیروت، ج ۲، ص ۶۰۷.
[۳]. تهذیب التهذیب، ابن حجر عسقلانی شافعی، دار الفکر، بیروت، ج ۷، ص ۳۳۰.
[۴]. الکامل فی ضعفاء الرجال، جرجانی، دار الفکر، بیروت، ج ۵، ص ۲۱۳.
[۵]. أخبار أصبهان، أبو نعیم أحمد أصبهانی، ج ۱، ص ۱۱۲.
[۶]. أخبار أصبهان، أبو نعیم أحمد أصبهانی، ج ۱، ص ۱۱۲.
[۷]. معجم البلدان، یاقوت حموی، دار الفکر، بیروت، ج ۴، ص ۳۱۵.
 
کلمات کلیدی: 

دیدگاه‌ها

حالا اگرم شرکت کرده باشن مشکلی نداشته قصدشون جهاد فی سبیل الله بوده
مگه خلفای راشدین مخصوصا عمر قصدی غیر از جهاد داشته!؟

تصویر پاسخگوی اعتقادی

پاسخ :
با سلام وتشکر .
از منابع معتبر استفاده می‌شود که امام حسن و امام حسین (ع) در فتح ایران شرکت نکرده‌اند.
بنابر نقل، ابن خلدون، سید هاشم معروف الحسنی و همچنین باقر شریف قرشی، حسن و حسین(ع) بعد از پیامبر در هیچ فتحی شرکت نداشتند...(۱)
بیش تر مطالبی که مورخان در باره جنگ‌های صدر اسلام نوشته‌اند، از تاریخ طبری می‌باشد، که پذیرش هر کدام نیاز به بررسی دقیق دارد.
طبری مطالب تاریخی را از راویان مختلف نقل می‌کند که برخی دروغگو و غیر موثق بوده‌اند، از جمله سیف بن عمر که خیلی از مطالب مربوط به جنگ‌های ایران و عرب‌ها و مطالبی را که از علی و فرزندان وی در این باره نقل شده، از طریق وی است.
جواد علی (از مورخان) معتبر می‌گوید: طبری در استفاده از مآخذ، اصول اهل حدیث را در نظر نگرفته و از چهره‌های ضعیف هم روایت کرده است.
او روایات سیف بن عمر را که متهم به زندقه است و خود طبری هم نظر مساعدی نسبت به وی ندارد، نقل می‌کند.( ۲)بر این اساس اگر در برخی از منابع سخن از شرکت امام حسن و امام حسین (ع) در جنگ ایران و مسلمانان آمده است، واقعیت ندارد .

پی‌نوشت‌ها:
۱. احمد زمانی، حقایق پنهان، ص ۱۱۷. دفتر تبلیغات ،۱۳۷۸ ، چاپ دوم .
۲ . رسول جعفریان، تاریخ سیاسی اسلام، سیره رسول خدا(ص)، ص ۱۲۴.

نظرات