از منظر قرآن در مقابل مصیبت ها و سختی ها چه باید بکنیم؟

زندگی انسان با انواع سختی ها و مصیبت ها آمیخته شده و هرگز نمی تواند خالی از آن باشد. از دست دادن عزیزان، مریضی ها، ظلم های انسان های دیگر، محدودیت های دنیا و ... همه عواملی است که بشر را مبتلا به درد و رنج می کند. و خدای متعال نیز بر خالی نبودن زندگی انسان از این درد و رنج ها سوگند یاد کرده است.
«لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فی‏ كَبَدٍ؛[بلد/۴] كه ما انسان را در رنج آفریدیم (و زندگى او پر از رنجهاست).»

طبیعتا این رنج ها آرامش انسان را به هم می ریزد و اینجاست که نیاز به تسلی پیدا می کند. و انواع تسلی بخشی ها را در زندگی انسان ها به وجود می آورد.
« غم آخر شما باشد. این شتر بر در هر خانه مى ‏خوابد. آه دنیاى بى ‏وفایى است. ان شاء الله وضع بهتر مى ‏شود. پایان شب سیه سفید است و زمستان مى‏ گذرد رو سیاهى به ذغال مى ‏ماند. اصلا دنیا در گذر است. ... اینها تسلیت‏ هاى ماست. در همین جمله‏ ها فكر كن تا به دست بیاورى كه ما از چه عواملى استفاده مى‏ كنیم:

۱- كم نشان دادن درد و رنج؛
۲- عمومى بودن درد و رنج؛
۳- گذرا بودن درد و رنج؛
۴- امید دادن به وضع بهتر و سپیده‏ ى فجر؛
۵- تلقین‏ها و باد كردن‏ها و تزریق كردن‏ها؛
۶- تخدیرها و بى‏تفاوت بار آوردن‏ها؛
۷-به فراموشى سپردن‏ها و حرف در حرف انداختن و از غفلت و نسیان استفاده كردن.»[۱]

«در روان پزشكى و روان كاوى به گونه ‏اى از آن استفاده ‏ى علمى مى‏ كنیم و گره ‏ها را مى ‏گشاییم و نیروى متراكم شده و فشار وارد آمده را رها مى‏ سازیم و آزاد مى ‏نماییم و در نتیجه مریض را از جنون مى ‏رهانیم. و اگر این روان كاوى مؤثر نشد به وسیله‏ى داروهاى خواب آور و تخدیر كننده، مریض را به بى ‏خبرى و بى ‏خیالى مى ‏كشانیم و به خواب مى ‏بریم تا توان و قدرتش را به دست بیاورد و سپس برپا بایستد. این كار ماست. ما غم‏ها را در زرورق مى‏ پیچیم و مائده‏ هاى زمینى درست مى ‏كنیم و آن قدر سخت دروغ مى ‏گوییم كه خودمان هم باور مى ‏كنیم كه دنیا قشنگ است‏.»[۲]

در حالی که این شیوه ها خلاف واقع بینی است. دنیا خوشی هایش نیز آمیخته به ناخوشی است. این جاست که واقع بینی، نسخه قرآن را متفاوت می کند. قرآن در مقابل سختی ها، انسان را با دروغ ها تخدیر نمی کند و به تسلیت نمی کشاند. بلکه می گوید:
«أَ لَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ * وَ وَضَعْنَا عَنكَ وِزْرَكَ * الَّذِى أَنقَضَ ظَهْرَكَ * وَ رَفَعْنَا لَكَ ذِكْرَكَ * فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا؛[شرح/آیات۱تا۵] آیا ما سینه تو را گشاده نساختیم، * و بار سنگین تو را از تو برنداشتیم؟! * همان بارى كه سخت بر پشت تو سنگینى مى‏ كرد! * و آوازه تو را بلند ساختیم! * به یقین با (هر) سختى آسانى است!»

قرآن می گوید آن باری که سنگینی آن می تواند پشت انسان را بشکند، با شرح صدر برداشته می شود. و انسان می تواند در دل همان سختی، یسر و راحتی را نیز ببیند. در صورتی که ذکر او رفعت گرفته باشد.
انسانی که توجه و ذکر را از دست داده و دنیا را محل آرامش می خواهد، فشار او را در بین در و دیوار له می کند! اما انسانی که دنیا را گذرگاه دیده، از فشار استفاده می کند، تا وارد مرحله بعد شود.
جنین اگر در مقابل فشار مقاومت کند، خود را از دنیای عظیم بیرون محروم کرده و اگر از فشار استفاده کند، به دنیایی عظیم پا می گذارد.
سختی های دنیا، موهبت الهی است که زیر پای او را داغ کند و به او بفهماند که نباید بایستد. آنکه فهمید از سختی اش نیز راحتی می یابد. و آنکه خود را به غفلت فرو برد، در دنیا و آخرت زیان کار خواهد شد.

[۱]. تطهیر با جارى قرآن(۳)، علی صفائی، ص: ۷۵.
[۲]. همان ۷۶.