چرا روزه می گیریم؟

برای روزه گرفتن دلایل زیادی می توان مطرح کرد که هر کدام در یک سطح و از یک زاویه خاص دیده می شود.

اطاعت از دستور خدای متعال:

می توان دلیل روزه داری را دستور خدای متعال دانست.

«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَیْكُمُ الصِّیامُ[بقره/۱۸۳] اى افرادى كه ایمان آورده‏اید! روزه بر شما واجب شده است.»

و اطاعت از دستور الهی نیز می توان با نگاه های مختلفی انجام گیرد. برای بهشت، از ترس جهنم یا برای اینکه او لایق پرستش است:

حضرت علی (ع) می فرمایند: گروهى خدا را به امید پاداش پرستش كردند، كه این پرستش بازرگانان است،  و گروهى او را از روى ترس عبادت كردند كه این عبادت بردگان است، و گروهى خدا را از روى سپاسگزارى پرستیدند و این پرستش آزادگان است.[۱]

روزه گرفتن با نگاه به فواید آن:

روزه فایده ها و آثار متعددی دارد که این آثار، می تواند در کنار دستور الهی مد نظر قرار گیرد:

کسب آثار معنوی:

انسان از دو بعد جسمانی و روحانی ترکیب شده است. و فرو رفتن در هر جهت، به تضعیف جهت دیگر منجر می شود. بنابراین دوری کردن از خوراک و شهوت می تواند به تقویت جهت روحی انسان منجر شود و انسان را از توجه فراوان به مادیات باز دارد.

این دهان بستی، دهانی باز شد                                          تا خورنده ی «لقمه های راز» شد

لب فروبند از طعام و از شراب                                               سوی «خوان آسمانی» کن شتاب !

چند خوردی چرب و شیرین از طعام ؟                                     امتحان کن چند روز در «صیام»

چند شب ها خواب را گشتی اسیر؟                                      یک شبی بیدار شو دولت بگیر

همچنین پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: اى جوانان، هر كه قدرت بر ازدواج دارد ازدواج كند، كه چشم را با حیا و دامن را پاك نگه میدارد، و هر كه قدرت ندارد، بسیار روزه بگیرد كه از نیروى جنسى میكاهد.[۲]

از همین سنخ است که روزه سبب تقویت همت و اراده انسان می شود. چرا که روزه دار در طی زمان روزه، با خواسته های نفس اماره خویش مخالفت می کند.

شاید بتوانیم تمام این بیانات را در یک کلمه خلاصه کنیم و آن تقوا است که قرآن بیان کرده است:
«كُتِبَ عَلَیْكُمُ الصِّیامُ ... لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ[بقره/۱۸۳] روزه بر شما واجب شده ... شاید با تقوا شوید.»

علامه طباطبایی ذیل این آیه می فرمایند: « فائده داشتن تقوا مطلبى است كه احدى در آن شك ندارد، چون هر انسانى به فطرت خود این معنا را درك مى ‏كند، كه اگر بخواهد به عالم طهارت و رفعت متصل شود، و به مقام بلند كمال و روحانیت ارتقاء یابد، اولین چیزى كه لازم است بدان ملتزم شود این است كه از افسار گسیختگى خود جلوگیرى كند، و بدون هیچ قید و شرطى سرگرم لذت‏هاى جسمى و شهوات بدنى نباشد، و خود را بزرگتر از آن بداند كه زندگى مادى را هدف بپندارد، و سخن كوتاه آنكه از هر چیزى كه او را از پروردگار تبارك و تعالى مشغول سازد بپرهیزد. و این تقوا تنها از راه روزه و خوددارى از شهوات بدست مى ‏آید،

و نزدیك‏ترین راه و مؤثرترین رژیم معنوى و عمومى ‏ترین آن بطورى كه همه مردم در همه اعصار بتوانند از آن بهره ‏مند شوند، و نیز هم اهل آخرت از آن رژیم سود ببرد، و هم شكم‏بارگان اهل دنیا، عبارت است از خوددارى از شهوتى كه همه مردم در همه اعصار مبتلاى بدانند، و آن عبارت است از شهوت شكم از خوردن و آشامیدن، و شهوت جنسى كه اگر مدتى از این سه چیز پرهیز كنند، و این ورزش را تمرین نمایند، به تدریج نیروى خویشتن‏دارى از گناهان در آنان قوت مى‏ گیرد و نیز به تدریج بر اراده خود مسلط مى‏شوند، آن وقت در برابر هر گناهى عنان اختیار از كف نمى‏ دهند، و نیز در تقرب به خداى سبحان دچار سستى نمى ‏گردند، چون پر واضح است كسى كه خدا را در دعوتش به اجتناب از خوردن و نوشیدن و عمل جنسى كه امرى مباح است اجابت مى‏كند، قهرا در اجابت دعوت به اجتناب از گناهان و نافرمانى ‏ها شنواتر، و مطیع‏تر خواهد بود، این است معناى آنكه فرمود: (لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ).»[۳]

کسب آثار اجتماعی:

روزه سبب می شود که همگان رنج گرسنگی و تشنگی را بچشند و این مساله می تواند زمینه ای برای توجه به حال فقرا و نیازمندان باشد.

امام صادق (ع) می‌فرماید: به راستی خداوند روزه را واجب كرده تا به وسیله او بین اغنیا و فقرا مساوات و برابری وجود آید و این برای آن است كه ثروتمندانی كه هرگز درد گرسنگی را احساس نكرده‌اند، به فقرا ترحم كنند. زیرا اغنیا هرگاه (خوردن و آشامیدنی) اراده كردند (و هوس هر نوع مأكولات و مشروبات كردند) برایشان میسر است. پس خداوند تبارك و تعالی (روزه را واجب كرد) كه بین بندگانش از فقیر و غنی، برابری به وجود آورد و اینكه سرمایه‌داران مسلمان درد گرسنگی را لمس كنند تا بر ضعفاء رقّت آورند و بر گرسنگان عالم ترحم كنند.[۴]

کسب سلامتی:

روزه در سلامت جسمانی انسان نیز بسیار موثر است. و پیامبر (ص) می فرمایند: روزه بگیرید تا تندرست بمانید.[۵]

[۱]. نهج البلاغه، قصار ۲۳۷.
[۲]. مكارم الأخلاق، حسن فرزند شیخ طبرسی، ص: ۱۹۷.
[۳]. ترجمه المیزان، ج‏۲، ص:۹.
[۴]. وسایل الشیعه، ج ۷، ص ۳.
[۵]. نهج الفصاحة، ص۵۴۷، شماره ۱۸۵۴ صوموا تصحّوا.