چرا بعضی دعاهایمان مستجاب نمی شود؟

اولیاء و بزرگان دین علت عدم استجابت دعاها را به عوامل گوناگونی ربط داده ‏اند. شخصی نزد حضرت علی(ع) از عدم استجابت دعا شكایت كرد و گفت: با این كه خداوند فرمود: "دعا كنی، من اجابت می كنم" چرا ما دعا می كنیم و به اجابت نمی‏رسد؟ امام فرمود: قلب و فكر شما در هشت چیز خیانت كرده به همین جهت دعایتان مستجاب نمی‏شود:

۱- شما خدا را شناخته، اما حق او را ادا نكرده ‏اید. به همین دلیل شناخت شما سودی به حالتان نداشته است.
۲- شما به فرستاده او ایمان آورده ‏اید. سپس با سنتش به مخالفت برخاسته‏ اید. ثمره ایمان شما كجا است؟
۳- كتاب او را خوانده ‏اید، ولی به آن عمل نكرده ‏اید! گفتید شنیدیم و اطاعت كردیم، سپس به مخالفت برخاستید!
۴- شما می گوید از مجازات و كیفر خدا می ترسید، اما همواره كارهایی می كنید كه شما را به آن نزدیك می‏كند.
۵- شما می گویید به پاداش الهی علاقه دارید، امّا همواره كاری انجام می دهید كه شما را از آن دور می كند.
۶- نعمت خدا را می خورید و حق شكر او را ادا نمی‏كنید.
۷- به شما دستور داده دشمن شیطان باشید (اما طرح دوستی با او می ریزید). ادعای دشمنی با شیطان را دارید، امّا عملاً با او مخالفت نمی‏كنید.
۸- عیوب مردم را نصب العین خود ساخته و عیوب خود را پشت سر افكنده ‏اید... با این حال چگونه انتظار دارید دعایتان به اجابت برسد، در حالی كه خودتان درهای آن را بسته‏ اید؟! تقوا پیشه كنید. اعمال خویش را اصلاح نمایید. امر به معروف و نهی از منكر كنید تا دعای شما به اجابت برسد.[۱]
این حدیث می گوید كه: وعده خداوند به اجابت دعا یك وعده مشروط است، نه مطلق؛ مشروط به آن كه به وعده ‏ها و پیمان‏های خود عمل كنید، در حالی كه شما از هشت طریق پیمان شكنی كرده‏اید. اگر به این پیمان شكنی ‏ها پایان دهید دعایتان به استجابت می رسد. بنابراین عمل به دستورهای مذكور، از شرایط استجابت دعا است.

همچنین ممکن است دعاهایی شرایط استجابت مذکور در بالا را دارا باشند، اما به استجابت نرسند، چون خدای متعال با علم گسترده اش می داند که آن خواسته به صلاح شخص نیست. یا اینکه دعا مستجاب شده اما به دلیل مصلحت هایی دیرتر به شخص داده می شود. خداوند مصلحت بندگان را بهتر از خودشان می داند و گاهی تأخیر در اجابت را به خاطر عاقبت كار می داند و در دعای شریف افتتاح كه در شب‏های ماه مبارك رمضان خوانده می شود، چنین آمده است: "شاید تأخیر تو در استجابت دعاهای من به مصلحت بوده و برای من بهتر باشد، چون تو از عاقبت كارها و مصالح و مفاسد زندگی خبرداری".

بنابراین نباید از دعا ناامید شد، چون حتی اگر دعایمان مستجاب نشود نیز به خاطر دعا کردن پاداش هایی دریافت می کنیم. پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمود: «هیچ مسلمانی خدا را نمی‏خواند به دعایی كه گناه یا قطع رحم نباشد، مگر این كه خدا یكی از سه چیز را به او عطا می كند: یا دعای او را مستجاب می كند، یا آن را ذخیره آخرتش قرار می دهد، و یا این كه معادل آن، بدی و بلا را از او دفع می كند».[۲]

"خدای متعال چون می داند كه مؤمن به دلیل ایمانش علاقه بیشتری به امور اخروی دارد، گاهی دعای او درباره امور مادی را برای آخرتش ذخیره می كند. او هم وقتی می بیند كه در آن جهان به چه مقاماتی نایل می گردد، از خداوند تشكر خواهد كرد و از این معامله با خداوند خرسند خواهد گشت".[۳]


[۱]. سفینة البحار، ج ۱، ص ۴۴۹ و ۴۴۸.
[۲]. بحارالانوار، ج ۹۳، ص ۳۶۶، حدیث ۱۶.
[۳]. بر درگاه دوست، ص ۴۹.