منشأ پیدایش برخی تفاوت ها در كیفیت نماز و وضو چیست؟

منشأ پیدایش برخی تفاوت ها در كیفیت نماز و وضو، به دو عامل اساسی برمی گردد:

۱- دور شدن از عصر حضور پیامبر اكرم(ص) و پیدایش سؤالات جدید: با رحلت رسول خدا(ص)، از منظر اهل سنت دوران دسترسی به كسی كه مبین حكم الهی بود  به سر رسید. با گذشت زمان و دور شدن از عصر نبی اكرم و پیدایش مسائل و سؤالات جدیدی در زمینه های مختلف (از جمله در زمینه مسائل مربوط به نماز و وضو) اهل سنت - كه راه دسترسی به بیانگر حكم الهی را بسته می دیدند - برای یافتن پاسخ سؤالات خود، با اجتهاد و سلیقه خود به پاسخ آنها پرداختند.
اما از دیدگاه شیعه، ائمه معصومین، مفسر و بیانگر حكم الهی بعد از نبی اكرم(ص) و بنا به سفارش ایشان بودند. و در نتیجه مسائل را از ایشان اخذ می کردند؛ و طبیعتا منبع متفاوت سبب ایجاد تفاوت هایی شد. مثلا در مسائلی چون: آیا می توان با كفش نماز خواند؟ آیا اگر بر روی زمین و محل سجده نمازگزار، چیزی غیر از اجزای زمین (مثل فرش ) فاصله شود، می توان بر آن سجده كرد یا نه؟ آیا خواندن سوره هایی كه سجده واجب دارد در قرائت نماز جایز است و...، اختلافاتی به وجود آمد. چون اهل سنت در این امور به فهم و رأی خود استناد می کردند اما شیعه دستور اهل بیت را ملاک قرار می دادند.


۲- تغییرات و تشریعاتی كه از سوی خلفا, پس از رحلت رسول اكرم (ص ) صورت گرفت - مانند مسأله تكتف (دست بسته نماز خواندن )، عموما از زمان عمر خلیفه دوم مرسوم شد. به عنوان نمونه وقتی اسیران فارس را نزد وی آوردند، آنان مقابل عمر دست بسته ایستادند. وی علت این عمر را جویا شد، گفتند ما مقابل امیران و بزرگان خود به جهت احترام این گونه می ایستیم. عمر از این نحوه اظهار ادب خوشش آمد و گفت خوب است ما هم در مقابل خداوند در نماز این گونه بایستیم.[۱]
در مسأله وضو آمده است كه وضوی همه ی مسلمانان تا خلافت عثمان صورت واحدی داشته و مانند وضوی كنونی شیعه بوده است. این مسأله با آیه قرآن نیز تطبیق دارد كه می فرماید:
 «وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِكُمْ وَ أَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَیْن؛ [مائده/۶]و بر سرتان و روى پاهاتان تا برآمدگى روى هر دو پا مسح كنید.»
در این آیه خداوند امر به مسح سر و پاها نموده است، در حالی كه اهل تسنن پاها را می شویند، علت تغییر وضو این بود كه عثمان در اواسط دوران خلافت خود نسبت به چگونگی وضوی پیامبر گرفتار تردید شد، او سپس وضوی پیامبر را به شكلی كه اكنون در میان اهل سنت مرسوم است اعلام نمود. این قضیه مورد مخالفت بسیاری از صحابه پیامبر واقع شد، لكن حكومت اموی بنا به اغراض سیاسی در نقاط مختلف اسلامی شیوه عثمان را تبلیغ كردند و شرایطی به وجود آوردند كه برخی از صحابه جرأت مخالفت با روش دستگاه حاكم را نداشت و در نتیجه این گونه وضو گرفتن رواج یافت.[۲]

[۱]. مستند العروه الوثقی، آیت الله خویی، ج ۴, ص ۴۴۵ - جواهرالكلام، ج ۱۱، ص ۱۹.
[۲]. وضوی پیامبر (ص) - سید على شهرستانى مترجم : حسین صابرى - ص ۲