آیا امامان(علیهم السلام)، قبل از رسیدن به امامتشان دارای مقام عصمت بوده اند؟
امامان همچون پیامبران دارای عصمت هستند و این عصمت در تمام زندگی آن ها وجود دارد و از این جهت فرقی بین دوران قبل امامت و بعد آن نیست. و دلایل عقلی و نقلی این مطلب را تائید می کند:
دلیل عقلی:
یکی از شئون ائمه، (به عنوان جانشین پیامبر (ص) ) تربیت مردم است. و یکی از شرایط تعلیم و تربیت افراد این است که شخص مورد تربیت، به صدق گفتار مربّی خود ایمان داشته باشد که تحقق آن در گرو هماهنگی گفتار و رفتار مربی است و چنانچه رفتار مربی برخلاف گفتارش باشد، مورد پذیرش واقع نخواهد شد. و هدف از نصب آن ها به جانشینی در جهت تربیت و هدایت مردم، محقق نخواهد شد؛ از این رو لازم است ایشان از عصمتی برخوردار باشند که گفتار و رفتارشان کاملاً با هم مطابقت داشته باشد، و این، اختصاص به دوران نبوت پیامبران ندارد؛ چرا که اگر سوابق خوبی نداشته باشند، گفتارشان در مردم تأثیر لازم را ندارد؛ بنابراین لازم است قبل از امامت نیز از هرگونه گناهی مبرا و معصوم باشند تا بتوانند با ارائه شخصیتی خالی از هرگونه سوء سابقه و ارائة الگویی تمام عیار، به تربیت مردم بپردازند.[۱]
دلیل نقلی:
«وَ إِذِ ابْتَلى إِبْراهیمَ رَبُّهُ بِكَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّی جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتی قالَ لا یَنالُ عَهْدِی الظَّالِمینَ؛[بقره/۱۲۴] (به خاطر آورید) هنگامى كه خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونى آزمود. و او به خوبى از عهده این آزمایشها برآمد. خداوند به او فرمود: «من تو را امام و پیشواى مردم قرار دادم!» ابراهیم عرض كرد: «از دودمان من (نیز امامانى قرار بده!)» خداوند فرمود: «پیمان من، به ستمكاران نمىرسد! (و تنها آن دسته از فرزندان تو كه پاك و معصوم باشند، شایسته این مقامند)»
در این آیه صریحا بیان شده که امامت هرگز به یک انسان ظالم نمی رسد. و هر کسی که گناهی مرتکب شده باشد، دچار ظلمی شده است. در نتیجه ائمه از هر گناهی مصون هستند. که این تمام عمر آن ها را شامل می شود.
توضیح بیشتر این مطلب را به بیان علامه طباطبایی تقدیم می کنیم:
«مراد بكلمه (ظالمین) در آیه مورد بحث (كه ابراهیم درخواستكرد امامت را بذریه من نیز بده، و خداى تعالى در پاسخش فرمود: این عهد من بظالمین نمىرسد) مطلق هر كسى است كه ظلمى از او صادر شود، هر چند آن كسى كه یك ظلم و آن هم ظلمى بسیار كوچك مرتكب شده باشد، حال چه اینكه آن ظلم شرك باشد، و چه معصیت، چه اینكه در همه عمرش باشد، و چه اینكه در ابتداء باشد، و بعد توبه كرده و صالح شده باشد، هیچیك از این افراد نمىتوانند امام باشند، پس امام تنها آن كسى است كه در تمامى عمرش حتى كوچكترین ظلمى را مرتكب نشده باشد.
در اینجا بد نیست به یك سرگذشت اشاره كنم، و آن این است كه شخصى از یكى از اساتید ما پرسید: به چه بیانى این آیه دلالت بر عصمت امام دارد؟ او در جواب فرمود: مردم به حكم عقل از یكى از چهار قسم بیرون نیستند، و قسم پنجمى هم براى این تقسیم نیست، یا در تمامى عمر ظالمند، و یا در تمامى عمر ظالم نیستند، یا در اول عمر ظالم و در آخر توبهكارند، و یا بعكس، در اول صالح، و در آخر ظالمند، و ابراهیم (ع) شانش، اجل از این است كه از خداى تعالى درخواست كند كه مقام امامت را به دسته اول، و چهارم، از ذریهاش بدهد، پس بطور قطع دعاى ابراهیم شامل حال این دو دسته نیست.
باقى مىماند دوم و سوم، یعنى آن كسى كه در تمامى عمرش ظلم نمیكند، و آن كسى كه اگر در اول عمر ظلم كرده، در آخر توبه كرده است، از این دو قسم، قسم دوم را خدا نفى كرده، باقى مىماند یك قسم و آن كسى است كه در تمامى عمرش هیچ ظلمى مرتكب نشده، پس از چهار قسم بالا دو قسمش را ابراهیم از خدا نخواست، و از دو قسمى كه خواست یك قسمش مستجاب شد، و آن كسى است كه در تمامى عمر معصوم باشد.»
[۱]. ر.ک:الالهیات، سبحانی، ج ۳، ص ۱۷۰، مؤسسه امام‌صادق(ع).
نظرات