اگر کوفیان راه را بر امام حسین (ع) باز می گذاشتند، آیا ایشان باز می گشتند و واقعه کربلا اتفاق نمی افتاد؟

اگر سپاه حر راه را بر امام باز می گذاشتند، امام باز می گشتند و اتفاقا تا جایی که راه باز بود، امام (ع) از سمت کوفه بازگشتند:
«حسین علیه السّلام روانه شد تا به دو منزلى كوفه رسید. حرّ بن یزید را با هزار سوار ملاقات كرد ... حسین (ع) فرمود: اگر رأى شما اكنون با مضمون نامه ‏هاى شما و پیامهائى كه فرستادگان شما بمن رسانده‏ اند مخالف است من به‏ همان جائى كه از آنجا آمده ‏ام باز میگردم، حرّ و سربازانش از بازگشت آن حضرت جلوگیرى كردند و حرّ عرض كرد: راهى را انتخاب فرما كه تو را نه بكوفه برساند و نه بمدینه بازگردى تا من نیز عذرى نزد ابن- زیاد داشته باشم حسین علیه السّلام بدست چپ روانه شد تا اینكه به عذیب هجانات رسید. در اینجا نامه ابن زیاد به حرّ رسید ... حرّ و سربازانش سر راه بر حسین گرفته و از حركت جلوگیرى كردند حسین علیه السّلام فرمود: مگر تو خود نگفتى كه ما از راه كوفه عدول كنیم؟ عرض كرد چرا ولى نامه ‏اى از امیر عبید اللَّه رسید كه به من دستور داده تا بر شما سخت بگیرم و كارآگاهى را نیز مأمور من نموده كه ناظر اجراى دستور باشد.»[۱]

درباره چرایی بازگشت امام  باید شناخت دقیق تری از نهضت حسینی (ع) داشته باشیم. شهید مطهری درباره عوامل نهضت امام حسین (ع) این گونه می فرمایند:
« نهضت چندماهیتى‏
پدیده‏ هاى اجتماعى مى‏ توانند در آن واحد چند ماهیتى باشند. ... قیام امام حسین از آن پدیده‏ هاى چند ماهیتى است، چون عوامل مختلف در آن اثر داشته است.

عامل تقاضاى بیعت‏
یكى از عوامل كه به یك اعتبار (از نظر زمانى) اولین عامل است، عامل تقاضاى بیعت است. ...  یزید مى‏ خواهد بیعت بگیرد. بیعت كردن یعنى امضا كردن و صحّه گذاشتن ... امام حسین عكس العمل نشان مى‏ دهد، عكس العمل منفى. بیعت مى‏ خواهید؟ نمى ‏كنم.

عامل دعوت مردم كوفه‏
... اینجا یك دعوت است از طرف مردمى كه مدعى هستند ما از سر و جان و دل آماده ‏ایم، ... در مجموع شاید حدود صدهزار نفر به او نامه نوشته‏ اند. ...مسلمانانى قیام كرده ‏اند، امام باید به كمك آنها بشتابد. ... امام حسین از اول حركتش معلوم بود كه مردم كوفه را آماده نمى ‏بیند، مردم سست عنصر و مرعوب شده‏ اى مى‏ داند. در عین حال جواب تاریخ را چه بدهد؟ قطعاً اگر امام حسین به مردم كوفه اعتنا نمى‏ كرد، همین ما كه امروز اینجا نشسته ‏ایم مى‏ گفتیم: چرا امام حسین جواب مثبت نداد؟.

عامل امر به معروف و نهى از منكر
روز اولى كه امام حسین از مدینه حركت كرد، با این شعار حركت كرد. ...  من به حكم وظیفه امر به معروف و نهى از منكر باید قیام كنم؛ و نیز مسأله این نبود كه چون مردم كوفه از من دعوت كرده‏ اند قیام مى‏ كنم (هنوز حدود دو ماه مانده بود كه مردم كوفه دعوت كنند؛ ...)، بلكه مسأله این بود كه دنیاى اسلام را منكرات فراگرفته است؛ من به حكم وظیفه دینى، به حكم مسؤولیت شرعى و الهى خود قیام مى‏كنم.»[۲]

«البته‏ همه عوامل ، آموزنده هستند ولی این عامل  (امر به معروف) آموزندگی بیشتری دارد زیرا نه‏ زیرا نه‏ متكی به دعوت است و نه متكی به تقاضای بیعت . یعنی اگر دعوتی از امام‏ نمی‏شد حسین بن علی علیه السلام به موجب قانون امر به معروف و نهی از منكر ، نهضت می‏كرد.»[۳]
با توجه به تاثیر گذاری این عوامل در نهضت حسینی (ع) متوجه می شویم که اگر امام حسین (ع) از کوفه باز می گشتند، به معنای متوقف شدن نهضت و قیام ایشان نبوده است. امام در گام اول اقدام خود از مدینه به سمت مکه می روند که در تاریخ ۲۷ رجب بوده است. در حالی که شروع رسیدن نامه ها از دهم ماه رمضان بوده است. امام یک هدف اصلی داشته اند، و آن را در وصیت نامه خود اعلام می دارند:
«إِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ فِی أُمَّةِ جَدِّی ص أُرِیدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أَسِیرَ بِسِیرَةِ جَدِّی وَ أَبِی‏؛[۴] به درستی که من از مدینه خارج می شوم، تا اصلاح در امت اسلام را طلب کنم و قصد دارم که امر به معروف و نهی از منکر کنم. و مطابق سیره جدم رسول خدا و پدرم على بن ابى طالب علیهم السّلام رفتار نمایم.»
اگر راه را بر امام باز می گذاشتند، قطعا حادثه ای در کربلا اتفاق نمی افتاد. اما دشمن می دانست که امام حسین (ع) در مقابل یزید سکوت نخواهد کرد. و اقدامات خود را متوقف نخواهد نمود.

[۱]. اللهوف على قتلى الطفوف، ص: ۷۷.
[۲]. مجموعه ‏آثار استاد شهید مطهرى، ج‏۱۷، ص: ۱۴۰تا ۱۴۶.
[۳]. مجموعه ‏آثار استاد شهید مطهرى، ج‏۱۷، ص: ۲۱۴.
[۴]. بحار الأنوار، ج‏۴۴،ص ۳۲۹.