پرسش: چطور میتوان اثبات کرد هر صفتی که پروردگار دارد به مقدار نامحدود دارد؟
پاسخ:
اگر بخواهیم کمال مطلق بودن واجب الوجود را به شکل برهانی بیان کنیم باید بگوییم که عدم محدودیت از ذات واجب الوجود برمی خیزد. اگر واجب الوجود نامحدود نباشد، مستلزم ممکن الوجود بودن واجب الوجود میشود و این خلف است و محال. توضیح اینکه:
مقدمه۱. واجب عبارت است از وجودی که وجود بر آن ضرورت دارد و نمیتوان وجود را از آن سلب کرد، یعنی واجب الوجود بالذات موجودی است که عدم در ذات آن اخذ نشده است زیرا وجود هر عدم در آن وجود به منزله تهی بودن او از بخشی از وجود است.
مقدمه۲. ممکن الوجود موجودی است که عدم در ذات آن اخذ شده است، یعنی عقلا و بدون در نظر گرفتن علت، میتوان عدم آن را فرض کرد.
مقدمه۳. نقص، عدم است، یعنی عدم وجودی که میتوانست باشد یا میبایست باشد. مثل جهل که عدم علم است و یا عجز که عدم قدرت است و جبر که عدم اراده است.
مقدمه۴. راهیابی عدم به موجود باعث امکانی شدن آن موجود میشود. چرا که در تعریف ممکن الوجود گفته شده: موجودی است که فرض عدم نسبت به ذات آن امکان پذیر باشد.
مقدمه۵. هر موجود که در صفتی از صفات معدوم باشد، موجودی امکانی است، چرا که عدم در صفت و کمال به معنی خالی بودن ذات از آن صفت و کمال است. این یعنی عدم ذات به نسبت آن صفت و کمال. این چیزی نیست جز راهیابی فرض عدم در ذات که نتیجهاش امکانی شدن موجود است.
در نتیجه: اگر عدم در نسبت به کمالی از کمالات واجب تعالی فرض شود، فرض عدم سرایت میکند به ذات واجب الوجود بالذات که نتیجهای جز امکانی شدن ذات واجب ندارد. یعنی واجب الوجود میشود ممکن الوجود و این یعنی اجتماع عدم و وجود واجتماع نقیضین که محال است؛ چرا که ممکن الوجود بودن یک موجود یعنی فرض عدم در ذات موجود. واجب الوجود بودن یک موجود یعنی عدم امکان فرض عدم در ذات موجود. این یعنی اجتماع امکان عدم و عدم امکان عدم در یک موضوع واحد. که اجتماع نقیضین است.
نظرات