اعمال مستحبی ماه مبارک شعبان

در روايات اسلامي، همانطور كه ماه رجب را به ماه اميرالمؤمنين (ع) و رمضان را به ماه خداوند توصيف مي‌كنند، ماه «شعبان» نيز به ماه رسول‌الله مشهور و منقول است. چرا كه پيامبر (ص) به اين ماه عشق مي‌ورزيد و در حديثي ـ كه در جلد ۱۰ وسايل الشيعه آمده است ـ مي‌فرمايد: «شعبان شهري. رحم‌الله من أعانني على شهري» (شعبان ماه من است. خدا رحمت كند كسى كه مرا به ماه من اعانت كند.)

سیدبن‌طاووس درباره این ماه می‌گوید:
بدان ماه شعبان ماه عظیم‌الشأنی است و در آن شبی قرار دارد که خداوند متعال به‌سبب مولود آن شب، انوار اسلام و ایمان را نگاه داشته است. در شرف این ماه همین روایت کافی که رسول خدا آن را برای خود اختیار کرده و هرکه او را در این ماه به روزه‌داری یاری کند را دعا نموده است: «شعبان شهري رحم الله من أعانني على شهري‏»

بر همين اساس و با توجه به اهميت ماه مبارك شعبان، برخي عبادات اين ماه را به صورت گذرا مرور مي‌كنيم.

طلب استغفار

در حديثي كه توسط علي‌بن ابراهيم قمي در «امالي» شيخ صدوق (ره) نقل شده است، امام رضا (ع) مي‌فرمايد: هر كه در هر روز از شعبان ۷۰ بار «استغفر اللَّه و أسأله التوبة» بگويد؛ خدا برائت از دوزخ و گذرنامه از صراط را برايش در نظر مي‌گيرد.
همچنين، هزار بار گفتن ذكر «لا اِلهَ اِلا اللّهُ وَلانَعْبُدُ اِلاّ اِياهُ مُخْلِصينَ لَهُ الدّينَ وَ لَوُ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ» در اين ماه نيز از ثواب بسياري برخوردار بوده و برابر با عبادت يك‌هزار سال است.

همچنین از آنجايي كه ماه شعبان، ماه رسول خداست، قرائت صلوات كه فرستادن درود و سلام بر رسول‌الله است، ثواب بسياري دارد. همچنين قرائت صلوات خاصه اين ماه نيز سفارش شده است. اين صلوات به شرح زير است:

اَللّهُمََّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ و َآلِ مُحَمَّدٍ شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ وَ مَوْضِعِ الرِّسالَةِ وَ مُخْتَلَفِ الْمَلاَّئِكَةِ وَ مَعْدِنِ الْعِلْمِ وَ اَهْلِ بَيتِ الْوَحْىِ. اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ و َآلِ مُحَمَّدٍ الْفُلْكِ الْجارِيةِ فِى اللُّجَجِ الْغامِرَةِ يامَنُ مَنْ رَكِبَها وَ يغْرَقُ مَنْ تَرَكَهَا الْمُتَقَدِّمُ لَهُمْ مارِقٌ وَالْمُتَاَخِّرُ عَنْهُمْ زاهِقٌ وَاللاّزِمُ لَهُمْ لاحِقٌ.
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْكَهْفِ الْحَصينِ وَ غِياثِ الْمُضْطَرِّ الْمُسْتَكينِ وَ مَلْجَاءِ الْهارِبينَ وَ عِصْمَةِ الْمُعْتَصِمينَ. اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلوةً كَثيرَةً تَكُونُ لَهُمْ رِضاً وَ لِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ اَداَّءً وَ قَضاَّءً بِحَوْلٍ مِنْكَ وَ قُوَّةٍ يا رَبَّ الْعالَمينَ.
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّيبينَ الاْبْرارِ الاْخْيارِ الَّذينَ اَوْجَبْتَ حُقُوقَهُمْ وَ فَرَضْتَ طاعَتَهُمْ وَ وِلايتَهُمْ. اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَاعْمُرْ قَلْبى بِطاعَتِكَ وَلا تُخْزِنى بِمَعْصِيتِكَ وَارْزُقْنى مُواساةَ مَنْ قَتَّرْتَ عَلَيهِ مِنْ رِزْقِكَ بِما وَسَّعْتَ عَلَىَّ مِنْ فَضْلِكَ وَ نَشَرْتَ عَلَىَّ مِنْ عَدْلِكَ وَ اَحْييتَنى تَحْتَ ظِلِّكَ وَ هذا شَهْرُ نَبِيكَ سَيدِ رُسُلِكَ شَعْبانُ الَّذى حَفَفْتَهُ مِنْكَ بِالرَّحْمَةِ وَالرِّضْوانِ الَّذى كانَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه وَ سَلَّمَ يدْاَبُ فى صِيامِهِ وَ قِيامِهِ فى لَياليهِ وَ اَيامِهِ بُخُوعاً لَكَ فى اِكْرامِهِ وَاِعْظامِهِ اِلى مَحَلِّ حِمامِهِ.
اَللّهُمَّ فَاَعِنّا عَلَى الاِْسْتِنانِ بِسُنَّتِهِ فيهِ وَ نَيلِ الشَّفاعَةِ لَدَيهِ اَللّهُمَّ وَاجْعَلْهُ لى شَفيعاً مُشَفَّعاً وَ طَريقاً اِلَيكَ مَهيعاً وَاجْعَلْنى لَهُ مُتَّبِعاً حَتّى اَلْقاكَ يوْمَ الْقِيمَةِ عَنّى راضِياً وَ عَنْ ذُنُوبى غاضِياً قَدْ اَوْجَبْتَ لى مِنْكَ الرَّحْمَةَ وَالرِّضْوانَ وَ اَنْزَلْتَنى دارَ الْقَرارِ وَ مَحَلَّ الاْخْيارِ.

اعمال مستحبي روز اول ماه شعبان

«روزه‌داري» نيز يكي از اعمال مستحبي اين ماه است. همچنان كه در حديثي از امام صادق (ع) كه در جلد ۱۰ وسائل‌الشيعه آمده است، مي‌خوانيم: روزه شعبان، ذخيره روز قيامت بنده است و هر بنده‌اي كه در ماه شعبان زياده روز بگيرد، خداوند امر معيشت او را سامان بخشد و شرّ دشمن را از او دفع كند.
در اعمال مستحبي روز اول ماه شعبان، روزه از اهميت بالايي برخوردار است، تا جايي كه امام صادق (ع) فرموده است: هر كه روز اوّل شعبان را روزه بگيرد، براي او بهشت واجب مي‌شود. همچنين، «سيد بن طاوس» در حديثي از پيامبر (ص) مي‌آورد: كسي كه سه روز اوّل اين ماه را روزه بگيرد، از ثواب بسياري بهره‌مند مي‌شود.
البته افرادي كه توانايي روزه‌داري در اين سه روز را ندارند، با خواندن نماز مخصوص در اين سه شب، مي‌توانند از پاداش معنوي اين ماه نوراني بهره‌مند شوند. كيفيت خواندن اين نماز دو ركعتي بدين صورت است كه بعد از خواند سوره حمد، ۱۱ مرتبه سوره توحيد قرائت شود.

اعمال ماه شعبان:

۱. دو رکعت نماز [دورکعتی] در شب اول که در هر رکعت یک بار حمد و سی بار سوره توحید خوانده می‌شود.
۲. دوازده رکعت نماز [دورکعتی] در شب اول که در هر رکعت یک بار حمد و پانزده بار سوره توحید خوانده می‌شود.
۳. روزه در این ماه هر مقدار که در توان شخص بود. به‌ویژه در روز نخست این ماه. در روایت است که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله [جز رمضان] هیچ ماهی را کامل روزه نمی‌گرفت، مگر ماه شعبان را.
۴. دادن صدقه؛ در روایت است هر که در ماه شعبان صدقه‌ای بدهد خدا آن را می‌پرورد تا در قیامت آن را که به‌‌اندازه کوه احد شده است به او برگرداند.
۵. استغفار  در روایت است هرکه در شعبان هفتاد بار استغفار کند خداوند گناهان او را می‌بخشد، اگرچه به تعداد ستارگان آسمان باشد. در روایتی دیگر آمده است در هر روز شعبان هفتاد بار این استغفار را بگوید: «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِي‏ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ‏ الرَّحْمنُ الرَّحِيمُ‏ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ‏».
۴. گفتن این ذکر در کل ماه شعبان به تعداد هزار بار: «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ‏ وَ لَا نَعْبُدُ إِلَّا إِيَّاهُ‏ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ‏ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُون‏».
۵. خواندن صلوات شعبانیه در هنگام ظهر و اذان در هر روز.