مکر و حیله به چه معناست و چرا خداوند به خود، لفظ مکر را نسبت داده است؟

باید دانست که مکر و حیله به معنای چاره جویی و نقشه کشی و به دست آوردن اسباب خفیه است برای رسیدن به منفعت یا دفع مضرت و آن بر دو قسم است: مکر خوب و رحمانی و مکر زشت و شیطانی.

مکر خوب آن است که برای رسیدن به منفعت حلالی از راههایی درست نقشه کشی کند و یا اینکه برای جلوگیری از رسیدن مضرت و زیان به خود یا دیگری چاره جویی کند و برای نجات خود یا مظلومی دیگر از شر ستمگری ، چاره اندیشی کند وخلاصه چاره جویی به غرض صحیح، عقلا و شرعا پسندیده و ممدوح است.

مکر بد آن است که به غرض شیطانی چاره اندیشی کند مثل اینکه برای رسیدن به منفعت حرامی باشد یا رساندن زیان و ستم به مظلومی یا برای جلوگیری از ظهور و اثبات حقی نقشه کشی کند.

آنچه گفته شد راجع به مکر آدمی است. و اما مکر الهی، شکی نیست که همان مکر صحیح و ممدوح است یعنی نقشه های شیطانی ستمکاران را باطل می فرماید، زیان های مکر آنها را به خودشان بر می گرداند، دین و طرفداران آن را بر دشمنان غالب می فرماید. دیگر آنکه مکر الهی، مکر جزائی و ثانوی اسث و عین عدل است، یعنی در برابر مکر گنهکاران و ستم پیشه گان به آنها مکر می فرماید.

اما وجه تسمیه این نوع عقوبت الهیه به مکر، چون شبیه است با مکر بندگان به یکدیگر،  هرچند مکر بندگان با یکدیگر برای حفظ نفس و ظلم و این عقوبت الهی برای انتقام و عدل است و این نوع عقوبت با استحقاق مورد (مکرشونده ) است و بالجمله شباهت در صورت عمل و اختلاف در غرض است و نیز مکر عباد در اتر عجز و کمی احاطه غالبا بی نتیجه می ماند ولی این نوع عقوبت الهیه در اثر تمامیت قدرت و احاطه اش غرض حاصل می شود و لذا خودش فرموده : و الله خیر الماکرین.

برگرفته از پاسخ های آیت الله دستغیب در کتاب ۸۲ پرسش، ص ۱۷