مقام شهید و شهادت چیست و چطور می شود در راه خدا شهید شد؟

شهادت می تواند دو معنا داشته باشد. یکی شهادت به معنای خاص یعنی کشته شدن میدان جهاد و به دست دشمنان اسلام؛
و یکی در معنای اینکه اجر شهادت را برده باشند.

مقام «شهید» و «شهادت» در فرهنگ اسلامی، منحصر به كسانی كه در میدان جهاد كشته می شوند، نیست؛ هر چند آنان از روشن ترین مصادیق برای این واژه هستند.
اما چه بسیار افرادی که در بستر از دنیا رفتند ولی اجر شهید را دارند و چه بسیار افرادی که در میدان نبرد کشته شدند و مرداری بیش نیستند.

بر اساس روایات و آیات، همه كسانی كه عقیده حق داشته، در مسیر حقیقت گام بر می دارند و در همین راه از دنیا می روند در زمره شهدا هستند و اجرشان مانند آنان است.

برای نمونه روایتی آمده است: «كسی كه در راه تحصیل علم از دنیا برود، شهید مرده است»[۱] یا در روایت دیگری آمده است: «اگر كسی با وضو بخوابد و مرگ او در خواب فرا رسد، نزد خداوند شهید است»[۲] . هم چنین در روایت دیگری آمده است: «هر كس بمیرد و حب آل محمد صلی الله علیه و اله در دلش باشد ، شهید است»

استاد مطهری میفرمایند شهید كسی است كه یك روح بزرگ دارد؛ روحی كه هدف مقدس دارد. كسی است كه در راه عقیده كشته شده است. كسی است كه برای خودش كار نكرده است. كسی است كه در راه حق و حقیقت و فضیلت قدم برداشته است. مَثَل شهید، مَثَل شمع است كه خدمتش از نوع سوخته شدن و فانی شدن و پرتو افكندن است. تا دیگران در این پرتو كه به بهای نیستی او تمام شده، بنشینند و آسایش بیابند و كار خویش را انجام دهند. آری، شهدا شمع محفل بشریتند. سوختند و محفل بشریت را روشن كردند.
شهادت، قداست خود را از این جا كسب می كند كه فدا كردن آگاهانه تمام هستی خود است در راه هدف مقدس.

درست است که همه ما در دنیا اهداف و آرزوهایی داریم، ولی در یک نگاه بالاتر و کلی تر، بزرگترین آرزوی همه، رسیدن به کمال نهایی و سعادت واقعی ست. اما مهمترین مسئله تشخیص وظیفه به شکل صحیح و انجام دادن این وظیفه با تمام توان است.

با اینحال برای كسب مقام شهید در قیامت راه هائی وجود دارد كه در روایات مطح گردیده است.

یکی از این راه ها طلب شهادت است.
پیامبر اكرم فرمود: «هر كه براستی خواهان شهادت باشد، (ثواب آن) به او داده می شود، هر چند به شهادت نرسد».
در روایت دیگر فرمود: «هر كه صادقانه از خداوند شهادت را مسئلت كند، خداوند او را به منزل های شهیدان برساند، هر چند در بستر خود بمیرد».
 همچنین فرمود: «بسا كسانی كه با جنگ افزار كشته شوند، اما نه شهید باشند و نه ممدوح و بسا كسانی كه در بستر خود به مرگ طبیعی بمیرند، اما نزد خداوند صدیق و شهید به شمار آیند»

یکی دیگر از این راه ها حفظ پاکدامنی و عفت است. امیرالمومنین علی علیه السلام: «مجاهدی كه در راه خدا به شهادت رسیده باشد، پاداشش بیشتر از كسی نیست كه بتواند گناه كند و پاكدامنی ورزد»

راه دیگر ایمان و حب آل محمد صلی الله علیه و اله و سلم است. ایمان، حب آل محمد؛ امیرالمومنین علی علیه السلام فرمودند: « مومن در هر جائی كه بمیرد و در هر لحظه و ساعتی كه جانش گرفته شود، شهید است». و پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله و سلم هم فرموده اند: «هر كه بر دوستی آل محمد بمیرد، شهید است».  همچنین از امام سجاد علیه السلام نقل شده که فرمودند «هر كه در زمان غیبت قائم ما برموالات و دوستی ما بمیرد، خداوند پاداش هزار شهید، مانند شهیدان بدر و احد به او عطا كند».

روایات در این مورد زیاد هستند و نشان می دهد که شهادت، فقط منحصر در میدان جنگ نیست و می توان با اصلاح اعمال و رفتار، پاداش شهادت را به دست آورد.

پی نوشت:
۱- سفینه البحار، شیخ عباس قمی، دارالاسوه، ج ۴، ص ۵۱۳
۲- همان
۳- میزان الحكمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، نشر دار الحدیث، ج ۶، ص۰ ۲۸۸ تا ۲۸۸۴