آيا در زمان پيامبر و حضرت علي (ع) هم زنداني داشته ايم؟ و آيا اساسا حکم زندان در اسلام وجود دارد؟

در اسلام دلایلی برای مشروعیت زندان وجود دارد.چند آیه در این باره مورد استدلال بوده اند:

۱-و از زنان شما آنان كه مرتكب فحشا مى‏شوند، ... زنان را در خانه محبوس دارید تا مرگشان فرا رسد یا خدا راهى پیش پایشان نهد. (۱۵نساء) (البته این حکم بعدا با سنگسار نسخ شده اما اصل زندان در آیه آمده است)
۲- آیه ۱۰۶ سوره مائده که وقتی به شهادت شاهدی شک می کنند ، او را حبس می کنند. البته در زمان کوتاهی
۳- آیه ۵ سوره توبه که درباره مشرکینی است که هم زیستی مسالمت آمیز با مسلمانان نداشتند: بگیرید و به حبس افكنید و در همه جا به كمینشان نشینید.

اما زندان در احادیث:
در روایات نیز نمونه های فراوانی وجود دارد که چند نمونه از آنها بیان می شود :
۱-عبد ابن سنان از امام صادق (ع) روایت كرده كه آن حضرت فرمود: مردی به حضور پیامبر آمد و گفت: من مادری دارم كه هر كس به سوی او دست دراز كند، آن شخص را به خود میپذیرد و فرمود: او را زندانی كن.
۲-در روایت غیاث ابن ابراهیم از امام جعفر صادق (ع) : علی (ع) كسانی كه بدهی خود پرداخت نمی كردند، زندانی می كرد آنگاه كه تهیدستی و ورشكستگی بودن آن شخص، مشخص میشد، او را آزاد می كرد. تا برود و مالی بدست آوردت.
۳- در حدیث موثقه عمار از امام صادق (ع) نقل شده كه آن حضرت فرمود: مردی را به پیش امیر المومنین (ع) آوردند كه كفیل مرد دیگری شده بود، آن حضرت او را زندانی كرد و فرمود: رفیقت را بیار.
۴- علی (ع) فرمود: بر امام واجب است كه عالمان فاسق، پزشكان نادان و بیسواد (غیر متخصص) و دلالان و واسطه های مفلس و كلاهبر را زندانی كند .

همچنین نخستین زندان در اسلام را حضرت علی (ع) در كوفه از بوریای فارس ساخت و آنجا را «نافع» نامید و سپس زندان دیگری از خاك و گل بنا كرد اسم آنجا را «مخیس» (خار كردن ـ نرم كردن) گذاشت.

برای آشنایی بیشتر می توان به منابع زیر مراجعه کرد:
كتاب مبانی فقهی حكومت اسلامی جلد ۴ بحث یازدهم ص ۱۴۱
كتاب احكام زندان در اسلام ص ۹۶-۱۱۶
حقوق زندانى و موارد زندان در اسلام، نوشته نجم الدین طبسی.

اما زندان در زمان پیامبر (صلی الله علیه و آله) و امام علی (علیه السلام):
آنچه باید مد نظر داشته باشیم زندان به این صورتی که امروزه شاهد آن هستیم در آن دوران نبوده است چون بخاطر محدودیت جمعیت مجرمین و معدود بودن جرایم و اجرای سریع حدود الهی عملاً نیازی به زندان بصورت گسترده و یک سازمان مستقل نبوده است.اما در مواردی که لازم بود افراد برای مدتی تحت نظر و کنترل باشند،آنها را زندانی می کردند که به چند نمونه اشاره می کنیم:

پيامبر صلّى اللّه عليه و آله وقتى از خيبر باز مى‌گشت، زنى يهودى كه به ظاهر ايمان آورده بود، يك ذراع گوشت (سردست گوسفند) سرخ كرده و زهرآلود را جلوى آن حضرت گذاشت ... گوشت گوسفند به دستور خدا، به سخن آمد و گفت: اى رسول خدا، مرا نخور كه مسموم هستم .... آن حضرت فرمود: آن زن را بياوريد، و دستور داد او را زندانى كردند.[۱]
امام صادق عليه السّلام فرمود: «پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله متهم به قتل را ۶ روز زندانى مى‌كرد؛ اگر اولياى مقتول بيّنه مى‌آوردند [حكم مى‌كرد] وگرنه او را آزاد مى‌كرد».[۲]
در روايت آمده است: على عليه السّلام پس از اين‌كه هشتاد ضربه به نجاشى- به سبب شرب خمر- زد، او را زندانى كرد و سپس بيست تازيانه به او زد.[۳]

۱-  بحار الانوار، ج ۱۷، ص ۳۱۹؛ موارد السجن، ص ۷۴.
۲- الكافى، ج ۷، ص ۳۷۰، ح ۵.
۳- الكافى، ج ۷، ص ۲۱۶