آیا خدا بدون کمک انسان می تواند انسانی را خلق کند؟

این سخن به مثابه آن است که بگوییم، خورشید بدون کمک نور خود نمی تواند روشنایی ایجاد کند! حال آنکه نور خورشید، جدای از آن نیست. انسان هر آنچه دارد، از خدای متعال است و بدون خواست الهی، لحظه ای وجود نخواهد داشت. چه برسد به آنکه بتواند کوچکترین تاثیری ایجاد کند.

خصوصا در مسائلی مثل تولید مثل که دست قدرت الهی بسیار عیان است. به راستی اگر دست تدبیر الهی: تمایل به جنس مخالف، عشق و علاقه به فرزند، تمایل به داشتن فرزند برای دوران پیری و ... در ذات انسان قرار نمی داد، نسل بشر ادامه می یافت؟

پس وقتی در مواقع حاکم بودن اراده انسان، نمی توان او را مستقل و جدا از خدا دید، در جایی که غریزه نقش بسیار پررنگی ایفا می کند، باید به طریق اولویت مسخر بودن انسان، تحت اراده الهی را دید.

این مساله همان توحید فاعلی است که اگر درست فهمیده شود، شبهات و سوالات بسیاری مرتفع خواهد شد. توحید فاعلی به معنای آن است که هر چه انجام می شود، فعل خداست اگر چه اراده دیگری هم در کار باشد.

مثل اینکه یک رمان نویس، داستانی ایجاد کرده که در آن قهرمان داستان، افعال متعددی را انجام می دهد. هر فعلی که قهرمان داستان انجام می دهد، جدای از خواست و اراده نویسنده نیست. همین سیطره خواست الهی در افعال و اعمال انسانی است که قرآن در داستان حضرت ابرهیم ع و نمرود نقل می کند:

(أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِي حَاجَّ إِبْرَاهِيمَ فِي رَبِّهِ أَنْ آتَاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ إِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّيَ الَّذِي يُحْيِي وَيُمِيتُ قَالَ أَنَا أُحْيِي وَأُمِيتُ ۖ قَالَ إِبْرَاهِيمُ فَإِنَّ اللَّهَ يَأْتِي بِالشَّمْسِ مِنَ الْمَشْرِقِ فَأْتِ بِهَا مِنَ الْمَغْرِبِ فَبُهِتَ الَّذِي كَفَرَ ۗ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ)[سورة البقرة ۲۵۸] آیا ندیدی (وآ گاهی نداری از) کسی (= نمرود پادشاه بابل) که با ابراهیم درباره ی پروردگارش به مجادله و گفتگو پرداخت؟بدان خاطر که خداوند به او پادشاهی داده بود.(و از کبر و غرور سرمست شده بود،) هنگامی که ابراهیم گفت: «پروردگار من کسی است که زنده می کند و می میراند» (نمرود) گفت:« من (نیز) زنده می کنم و می میرانم». ابراهیم گفت: «همانا خداوند، خورشید را از مشرق می آورد، پس تو آن را از مغرب بیاور! » (در اینجا) آن کسی که کفر ورزیده بود مبهوت شد. و خداوند قوم ستمگر را هدایت نمی کند.

این آیه بیان می دارد، هر آنچه انسان می کند و مطابق قوانین خلقت الهی است، نمی تواند جدای از خواست الهی دیده شود و اگر کسی مدعی مقابله با خداست باید خارج از چهارچوب ضوابط هستی (مخلوق الهی) توانایی خود را نشان دهد.