مكان سكونت امام زمان (عج) كجاست؟

روایاتى که درباره مکان امام زمان(ع) وجود دارند چند دسته ‏اند:

۱ - برخى از روایات محل خاصى را تعیین نکرده و جایگاه آن حضرت را در بیابان‏ها و کوه‏ها معرفى مى ‏کند. از آن جمله حضرت مهدى(ع) به پسر مهزیار فرمود: «فرزند مهزیار! پدرم امام حسن(ع) از من پیمان گرفت و فرمان داد که براى سکونت کوهاى سخت و سرزمین‏هاى خشک و دور دست را برگزینیم».[۱]
از این روایت استفاده مى ‏شود که حضرت از دسترسى مردم دور است و کسى که از محل سکونت وى آگاه نیست.

۲ - برخى روایات محل خاصى را به عنوان محل سکونت آن حضرت یاد نموده ‏اند، مثلا در برخى از روایات در مدینه و پیرامون آن اشاره شده است. ابوبصیر مى‏ گوید از امام باقر(ع) شنیدم که فرمود: «لابد لصاحب هذا الامر من عزلة و لابد فى عزلته من قوة و ما بثلاثین من وحشته، و نعم المنزل طیبة[۲]، صاحب زمان(ع) را عزلت و غیبتى است که در آن، غیبت، نیرومند است به سى نفرى که با حضرت هستند وحشت و تنهایى را از وى دور مى ‏کنند (و به قوت وى مى ‏افزاید) و خوب جایگاهى است (مدینه) طیبه.»
از این روایات استفاده مى ‏شود که حضرت در مدینه منوره منزل دارد و افرادى همواره با ایشان به صورت ناشناس هستند.

برخى روایات مکان امام زمان(ع) را کوه«رضوان» که در اطراف مدینه است، بیان کرده ‏اند، عبدالاعلى آل سام مى‏ گوید: با امام صادق(ع) از مدینه خارج شدیم، به روحاء (اطراف مدینه) که رسیدیم حضرت نگاهش را به کوهى دوخت و مدت زمانى ادامه داد، و فرمود: این کوه رضوان نام دارد، خوب پناهگاهى است براى خائف (امام غائب) در غیب صغرا و غیبت کبرى.[۳]

از روایات دیگر استفاده مى ‏شود که امام زمان(ع) در مکانى به نام «ذى طوى» که در اطراف مکه است، زندگى مى ‏کند و از همان جا نیز با یاران خود قیام مى ‏کنند. امام باقر(ع) فرمود: «امام زمان را غیبتى است در بعضى از دره‏ ها و اشاره کرد به منطقه ذى طوى».[۴]

۳ - برخى روایات جایگاه خاصى را براى امام زمان(ع) نام نمى ‏برد، ولى از حضرت به عنوان فردى یاد مى ‏کند که با مردم و در میان مردم و با آنان حشر و نشر دارد و به گونه ‏اى ناشناس زندگى مى‏کند. امام صادق(ع) فرمود: «صاحب الامر شباهتى نیز به حضرت یوسف پیامبر(ع) دارد جاى انکار نیست که خداوند با حجت خود همان کارى را انجام دهد که با یوسف انجام داد. صاحب الزمان(ع)، آن مظلوم حق از دست داده، در میان مردم رفت و آمد مى ‏کند و در بازار قدم مى ‏نهد و گاهى بر فرش منزل‏هاى دوستان مى‏ نشیند، لیکن او را نمى‏ شناسند تا زمانى که خداوند به وى اذن دهد تا وى خود را معرفى کند، آن گونه که یوسف(ع) اجازه داد هنگامى که برادرانش گفتند: تو یوسفى؟ گفت: آرى من یوسفم».[۵]

از این روایت استفاده مى‏ شود که امام زمان(ع) مکان معین نداشته در میان جمع و جامعه است، با مردم حشر و نشر دارد و زندگى طبیعى و معمولى دارد. در مراسم مذهبى و مناسک حج شرکت مى ‏جوید، ولى شناخته شده نیست و این امرى است که سابقه داشته و دارد. عنایت امام(ع) به مردم و هدایت و رهبرى مردم از سوى دیگر نشان از آن دارد که آن حضرت در همه جا بوده و در همه جا حضور دارد.

از جمع بین روایات نیز مى ‏توان استفاه کرد که امام زمان(ع) در همه جا حضور دارد و این منافات ندارد به آن دسته از روایت که مکان معین مانند مدینه و مکه را بیان کرده‏اند؛ زیرا آن دسته روایات ناظر بر آن است که در برخى از زمان‏ها و مکان‏هاى خاص حضور پیدا مى ‏کند. آن دسته از روایات که مکان مشخصى را براى امام بیان نکرده ناظر بر آن است که حضرت در همه جا حضور دارد. بى تردید یکى از مصادیق حضور امام در همه جا، همان مکان‏هاى خاصى مى‏ باشد.

[۱]. شیخ طوسى، کتاب الغیبه، ص ۲۶۶.
[۲]. بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۵۳ و اصول کافى، ج ۱، ص ۳۴۰.
[۳]. شیخ طوسى، کتاب الغیبه، ص ۱۶۲.
[۴]. نعمانى، کتاب الغیبه، ص ۱۸۲.
[۵]. نعمانى، کتاب الغیبه، ص ۱۶۴.