آیا رجعت مورد اعتقاد شیعه همان تناسخ نیست؟

" «رجعت» در لغت عرب به معناى «بازگشت» است و در اصطلاح، بر «بازگشت گروهى از انسانها پس از مرگ و پیش از روز رستاخیز» اطلاق مى ‏شود كه همزمان با نهضت جهانى مهدى موعود علیه السلام صورت مى ‏گیرد و این حقیقت، نه با عقل منافات دارد و نه با منطق وحى.

از دیدگاه اسلام و آیین‏ هاى دیگر الهى، جوهره انسان را روح مجرّد وى تشكیل مى‏ دهد، كه از آن به «نفس» نیز تعبیر مى ‏شود و بعد از فناى بدن، باقى مى ‏ماند و به حیات جاودانه خود ادامه مى‏ دهد.
از سوى دیگر پروردگار بزرگ، از نظر قرآن، قادر مطلق است و هیچ مانعى، توانایى او را محدود نمى ‏سازد.

با این دو مقدمه كوتاه، روشن مى‏ گردد كه مسأله رجعت، از دیدگاه عقل امرى است ممكن؛ زیرا با اندك تأملى معلوم مى ‏شود كه بازگرداندن این گروه از انسانها، به مراتب از آفرینش نخستین آنان، سهل‏ تر است. بنابراین پروردگارى كه در وهله اول آنان را آفریده است، بى ‏تردید بر بازگرداندن مجدّد آنان توانایى دارد. "[۱]

" مسأله رجعت از دیدگاه شیعه هرگز مستلزم اعتقاد به تناسخ نیست؛ زیرا نظریه تناسخ بر انكار رستاخیز مبتنى است و جهان را درگردش دائم مى ‏داندكه هردوره‏اى‏تكرار دوره‏ پیش از آن است.
براساس این نظریه، روح هر انسانى پس از مرگ، بار دیگر به دنیا باز مى ‏گردد و به بدن دیگرى منتقل مى ‏شود. پس اگر روح در زمان گذشته از نیكوكاران بوده، در بدنى قرار مى ‏گیرد كه دوران بعد را با خوشى مى ‏گذراند و اگر از بدكاران بوده، به بدنى منتقل مى ‏شود كه دوران بعد را با سختى‏ ها سپرى مى‏ كند. و این بازگشت در حكم رستاخیز او است! در حالى كه معتقدان به رجعت، به پیروى از شریعت اسلام، به قیامت و معاد ایمان دارند و از سوى‏ دیگر انتقال یك روح جدا شده از بدن را به بدن دیگر محال مى ‏دانند. و تنها بر آنند كه گروهى از انسانها، پیش از قیامت به این جهان باز مى ‏گردند و پس از برآورده شدن حكمتها و مصالح آن، بار دیگر به سراى جاودانى مى ‏شتابند تا در روز رستاخیز، همراه با دیگر انسانها برانگیخته شوند؟ و هرگز یك روح، پس از جدا شدن از بدن، به بدن دیگرى منتقل نمى ‏گردد. "[۲]

رجعت نمونه های زیادی در اقوام پیشین دارد که قرآن نیز آنها را نقل کرده و ما چند مورد از آن را نقل می کنیم:
۱. رجعت عده ‏اى از بنى اسرائیل:
« وَ إِذْ قُلْتُمْ یا مُوسى‏ لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتَّى نَرَى اللَّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْكُمُ الصَّاعِقَةُ وَ أَنْتُمْ تَنْظُرُونَ * ثُمَّ بَعَثْناكُمْ مِنْ بَعْدِ مَوْتِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ؛[بقره/ ۵۵ و ۵۶] و [یاد كنید] هنگامى را كه گفتید اى موسى هرگز به تو ایمان نمى ‏آوریم مگر آنكه خدا را آشكارا ببینیم پس صاعقه شما را فراگرفت در حالى كه مى ‏نگریستید سپس شما را پس از مردنتان برانگیختیم، شاید سپاسگزارى كنید»

۲. رجعت هزاران نفرى كه از شهر خود بیرون آمدند:
« أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذینَ خَرَجُوا مِنْ دِیارِهِمْ وَ هُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَقالَ لَهُمُ اللَّهُ مُوتُوا ثُمَّ أَحْیاهُمْ إِنَّ اللَّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا یَشْكُرُونَ؛[بقره/۲۴۳] آیا به كسانى كه براى گریز از مرگ از شهر خود بیرون آمدند در حالى كه هزاران نفر بودند، ننگریستى. پس خدا به آنان گفت بمیرید سپس آنها را زنده ساخت. بى ‏تردید خداوند بر مردم بخشش فراوانى دارد و لكن بیشتر آنان سپاسگزارى نمى‏ كنند»

۳. رجعت و زنده شدن مردگان به دست عیسى (ع):
« وَ رَسُولاً إِلى‏ بَنی‏ إِسْرائیلَ أَنِّی قَدْ جِئْتُكُمْ بِآیَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ ... وَ أُحْیِ الْمَوْتى‏ بِإِذْنِ اللَّهِ؛[آل عمران/۴۹] و [او را] فرستاده ‏اى به سوى بنى اسرائیل [قرار داد كه مى ‏گفت‏] من از طرف پروردگارتان نشانه‏ اى براى شما آورده ‏ام ... و مردگان را به اذن خدا زنده مى ‏كنم»

[۱]. شیعه پاسخ میدهد، آیت الله مکارم، ص: ۴۸.
[۲]. شیعه پاسخ میدهد، آیت الله مکارم، ص: ۵۲.