راهکار مقابله با سوء ظنّ چیست؟

مدتی است که حس بدی پیدا کرده‌ام و آن اینکه، نسبت به نماز و عزاداری و ...، کم فروغ شده‌ام انگار علاقه‌ای ندارم، ولی فوق العاده علاقه قلبی دارم ولی این حس بد باعث می‌شود که از این کارها لذت کافی را نبرم و باعث آزار من می‌شود. در ضمن در مورد افراد هم در ذهنم فکر بد می‌کنم مثلا کسی چند دقیقه نمازش دیر می‌شود، سریع فکر بد درباره‌اش می کنم. بیشتر در مواقعی که من نمازم را زودتر می خوانم و نماز افراد مذکور چند دقیقه دیرتر می شود. لطفا کمکم کنید تا رهایی پیدا کنم.

با عرض سلام و تشکر از ارتباطتان

در رابطه با مطلب اولتان، با توجه به علاقه قلبی که به نماز و عزاداری دارید به شما توصیه می‌کنم برای اینکه حس بدتان از بین برود درباره اهمیت این امور در زندگی و نقش آنها در آرامش انسان و فوایدی دیگری که دارد تحقیق  و تامل کنید. خواندن آن مطالب و تامل در آنها، باعث می شود به مرور آن حس بد از انسان جدا گردد.

و در مورد مطلب دومتان باید عرض کنم ظاهرا شما دچار سوء ظن شده اید، وباید بدانیم که:

سوء ظن یکی از رذایل، و نوعی بیماری فکری و اخلاقی است که به شکل منفی در فرد، کسی یا چیزی ایجاد می‌شود. فرد بدگمان و بدبین کسی است که برداشت‌های ذهنی خود را از دیگران بر وجه زشت و نادرست حمل می‌کند، در حالیکه حمل بر وجه شایسته نیز وجود دارد.

یکی از کارهای جدی شیطان همین ایجاد سوءظن در دل انسان نسبت به دیگران است. و در آموزه‌های دینی به شدت از آن نهی شده است.

در روایتی از حضرت على علیه السلام نقل شده است: «لا اِیْمانَ مَعَ سُوءِ ظَنٍّ: كسى كه سوء ظن دارد ایمان ندارد.»[۱]

و نیز از همان حضرت روایت شده است كه فرمودند: «سُوءُ الظَّنِ یُفْسِدُ الاْمُورَ وَ یَبْعَثُ عَلَى الشُّرُورِ: سوء ظن كارها را به فساد می‌كشد و سبب انواع شر می‌شود.»[۲]

در نهج البلاغه نیز می‌خوانیم: «لاتَظُنَّنَّ بِكَلِمَة خَرَجَتْ مِنْ اَحَد سُوءً وَ اَنْتَ تَجِدُ لَها فِى الْخَیْرِ مُحْتَمَلا (مَحْمِلا): هر سخنى كه از دهان كسى خارج می‌شود، گمان بد نسبت به آن مَبر، در حالى كه می‌توانى آن را حمل بر صحیح كنى.»[۳]

و باید بدانید که اگر هر چه سریعتر جلوی این مشکل و این رذیله اخلاقی را نگیرید مانند یک بیماری مسری سرایت می کند چون شیطان القائات تدریجی دارد و آرام آرام کار را به جایی می‌رساند که زندگی شما را تباه می‌کند. با آن مقابله کنید و برای حل آن چند راهکار پیشنهاد می‌گردد:

۱- حمل کردن کار بر صحت: قاعده کلّى درباره افراد مسلمان این است، کارهایى که از یکدیگر می‌بینند، تا آن‌جا که امکان دارد و توجیه قابل قبولى دارد باید آن را حمل بر درستی کنند و از حمل کردن اعمال و گفتار یکدیگر بر بدى خودداری نمایند.

امام علی علیه السلام در این زمینه می‌فرمایند:« کار برادر (دینى) خود را به بهترین وجه آن قرار بده؛ تا این که کارى کند که راه توجیه را بر تو ببندد و هیچ‌گاه به سخنى که از (دهان) برادرت بیرون می‌آید، گمان بد مبر در صورتى که براى آن سخن، تفسیر نیکویى می‌‏یابى»[۴]

۲- اجتناب از قضاوت سریع:

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «هر گاه گمان«بد» بردى، (آن را مطلبى ثابت و محقق نگیر و زود) قضاوت نکن»[۵]

۳- منظور از نهی از سوء‌ ظن، نهی از ترتیب‌ ‌اثر دادن به آن است، یعنی هرگاه گمان بدی نسبت ‌به  شخصی در ذهن پیدا شد در مرحله عمل،به آن نباید کوچکترین اعتنایی نمود، یعنی نحوه برخورد خود را تغییر ‌ندهید. بنابراین‌ ‌آنچه گناه است ترتیب اثر دادن به گمان بد می‌باشد.

۲‌- از همنشینی با‌ ‌افرادی که این خصیصه را دارند، خودداری کنید. زیرا انسان بر اثر مجالست با آنها از ویژگی‌های‌ ‌اخلاقی ایشان تأثیر می‌پذیرد و کم‌کم به دیگران بدبین می‌شود.

۳- توجه به آثار بد منفی نگری و سوء ظن و دقت در آیات و روایاتی که‌ ‌سوء ظن را نکوهش کرده و به حـسـن ظن ترغیب نموده‌اند.‌

پی‌نوشت:

[۱]. غررالحكم، ج ۶، ص ۳۶۲
[۲]. تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص۲۶۳
[۳]. نهج البلاغه، كلمات قصار، حدیث ۳۶۰
[۴]. بحار الأنوار، ج ۷۲، ص ۱۹۶
[۵]. همان، ج ۷۴، ص ۱۵۵