چرا امام حسین(ع) به سمت کوفه حرکت کرد و در مدینه نماند تا کشته نشود و قیامش بی فایده نشود؟

عده ای رفتن به کوفه را سبب کشته شدن امام حسین(ع) دانسته و دلیل نهی برخی از بزرگان از رفتن به کوفه را همین مطلب معرفی کرده اند، حال آنکه طبق نقل منابع تاریخی مسلم است که جان امام حسین(ع) در خود مدینه نیز در خطر بوده است. این موضوع قطعی است که بلافاصله بعد از مرگ معاویه، یزید به حاکم مدینه نامه نوشته و از او می خواهد از چند نفر از جمله حسین بن علی بیعت بگیرد و در صورت عدم بیعت جواب نامه را به همراه سربریده او بفرستد.به همین دلیل امام حسین(ع) مدینه را ترک کرده و به مکه رفتند،بعد از گذشت مدتی حدود یک ماه،نامه های کوفیان مبنی بر دعوت آن حضرت برای رفتن به کوفه به دست امام رسید،امام،مسلم بن عقیل را برای بررسی اوضاع کوفه،فرستادند که حدود هجده هزار نفر با او بیعت کردند، بعد از این بود که امام حسین(ع) تصمیم به رفتن به کوفه گرفتند، اینجا بود که برخی آن حضرت را از رفتن به کوفه نهی کردند، چرا که کوفیان در حوادث گذشته و در مواجهه با امام علی و امام حسن(علیهما السلام)،امتحان خود را پس داده بودند.

یکی از عواملی که سبب شد تا امام حسین(ع) درست زمانی که مراسم حج در حال آغاز شدن بود،از مکه خارج شوند، تهدیدی بود که متوجه جان ایشان بود. از برخی عبارات امام حسین علیه السلام چنین بر می آید که امام ماندن بیشتر در مکه را مساوی با بروز خطر جانی برای خود می دانست، چنان که در جواب ابن عباس می فرماید کشته شدن در مکانی دیگر برای من دوست داشتنی تر از کشته شدن در مکه است.(۱)

در بعضی از متون به صراحت سخن از این مطلب به میان آمده که یزید عده ای را همراه با سلاح های فراوان برای ترور امام علیه السلام در مکه فرستاده بود.(۲)

همچنین به برادرشان محمد حنفیه به صراحت از قصد ترور یزید در محدوده حرم امن الهی نسبت به خود سخن گفته و فرمودند: «ای برادر می‏ترسم که یزید بن‌معاویه مرا در حرم غافلگیر کند و من کسی باشم که احترام حرم با کشتن او از بین می‏رود».(۳)

طبق برخی نقل ها یزید، عمرو بن سعید بن عاص را با لشکری عظیم امیر حج کرد و از او خواست که امام حسین(علیه السلام) را دستگیر نماید و اگر نتوانست به قتلش رساند و سی نفر از شیاطین بنی امیه را در میان حاجیان قرار داد و آنان را مأمور کرد که به هر شکل ممکن، امام حسین(علیه السلام) را به قتل برسانند. وقتی امام حسین(علیه السلام) از این توطئه آنان آگاه شد، از احرام حج خارج گردید و آن را عمره مفرده قرار داد.(۴)

بنابراین اگر آن حضرت به کوفه هم نمی رفتند،بخاطر عدم بیعت با یزید بن معاویه کشته می شد.

اما اینکه قیام و کشته شدن امام حسین(ع) را بی فایده فرض شده است،باید گفت: توجه به بازتاب ها و پیامدهای قیام امام حسین(ع) ثابت می کند که این قیام بیشترین و مهمترین اثر را داشته است،قیام امام حسین در حوزه های مختلف آثار متعددی داشت كه در طول تاریخ ظهور و بروز پیدا كرد. در این جا به برخی از آن ها اشاره می شود:

۱) پاسداری از دین

بی تردید قیام امام حسین(ع) سبب بقای دین رسول خدا شد. اگر قیام امام نبود، امویان دین ستیز چیزی از دین و آموزه های آن باقی نمی گذاشتند. یكی از علل قیام امام حسین(ع) حفظ دین و همان ارزش های اسلامی بود كه حضرت بارها بدان اشاره نمود.(۵) تأثیر گزاری قیام امام حسین(ع) به گونه ای بودكه گفته اند: "إنّ الأسلام محمدی الحدوث، حسینی البقاء"(۶) به قول شاعر:

اگر كه دین مصطفی هنوز در جهان به پا است    از آن سـر بریدة تو هسـت و از نـوای تو(۷)

در اشعار منسوب به امام حسین(ع) آمده است: "إن كان دین محمد لم یستقیم إلا بقتلی یا سیوف خذینی".(۸)

۲) آزادی و آزادگی

از مهم ترین آثار نهضت كربلا و از الفبای فرهنگ عاشورا، آزادگی و حریّت و تن به ظلم ندادن است. امام حسین(ع) فرمود: "مرگ با عزت بهتر از زندگی با ذلّت است".(۹) امام حسین(ع) با عدم پذیرش بیعت در یك جنگ نابرابر شركت كرده و به مردم اعلام نموده كه آزاده بوده و پاسدار آزادی باشند.

درس آزادی به دنیا داد رفتار حسین          بذر همت در جهان افشاند افكار حسین

با قیام خویش بر اهل جهان معلوم كرد       تابع اهل ستم گشتن بُوَد عار حسین(۱۰)

مهاتما گاندی (رهبر استقلال طلب هند) می گوید: "من زندگی امام حسین(ع)، آن شهید بزرگ اسلام را به دقت خوانده ام و توجه كافی بر صفحات كربلا نموده ام و بر من روشن شده است كه اگر هندوستان بخواهد یك كشور پیروز گردد، باید از امام حسین پیروی كند".(۱۱)

۳) شكل گیری قیام ها

یكی از آثار مهم قیام امام حسین(ع) را می توان قیام هایی دانست كه بعد از حادثة عاشورا به وجود آمدند. قیام امام موجب شد كه فرهنگ ظلم ستیزی در جامعه حاكم شده و مردم بدانند كه رهبران ستمگر بر آنان حكومت می كردند. افزون بر آن مردم آگاه شدند كه مرتكب چه گناه بزرگی شده و فرزند پیامبر خدا را به قتل رسانده اند. قیام توابین، قیام مختار، قیام مردم مدینه و ... از انقلاب امام حسین(ع) تأثیر پذیرفته و برخی از آن ها به خونخواهی امام حسین(ع) به وجود آمدند. در عصر حاضر نیز نهضت هایی مانند انقلاب اسلامی ایران، جنبش ضد اشغالگری لبنان و فلسطین از قیام امام حسین(ع) تأثیر پذیرفته اند. از این رو امام حسین(ع) قیام خود را الگو معرّفی نمود.(۱۲)

۴) آثار دیگر

آثار قیام امام به پیامدهای مذكور خلاصه نمی شود، بلكه قیام امام آثار دیگری مانند آگاه ساختن مسلمانان و افشای ماهیت امویان، اصلاح جامعه، از بین بردن سلطه استبدادی بنی امیه بر جهان اسلام، از بین بردن بدعت ها و كجروی ها، احیای فریضه امر به معروف و نهی از منكر، محبوبیت خاندان پیامبر و ... را نیز در پی داشت.(۱۳)

پی نوشتها:

۱. ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج ۸، ص ۱۵۹.
۲. سید بن طاووس، لهوف، ص ۸۲.
۳. طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۳۹۴؛ ابن‏اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۵۴۷. سید ابن‌طاووس، اَلْمَلْهُوف علی قَتْلَی الطُّفُوف، ص۱۲۸.
۴. بحار الانوار، ج۴۵، ص۹۸.
۵. حیاه الامام الحسین، ج ۲، ص ۲۶۴.
۶. جواد محدثی،فرهنگ عاشورا، ص ۱۴۹.
۷. همان.
۸. همان، ص ۱۵۱.
۹. مناقب ابن شهر آشوب، ج ۴، ص ۶۸.
۱۰. فرهنگ عاشورا، ص ۲۷.
۱۱. همان، ص ۲۷۹.
۱۲. تاریخ طبری، ج ۴، ص ۳۰۴، مقتل خوارزمی، ج ۱، ص ۲۳۵.
۱۳. فرهنگ عاشورا، ص ۶۲.