چرا امامت به صورت موروثی بوده است؟

موروثی بودن یعنی اینکه ضابطه و معیار حاکم در انتخاب فرد، رابطه پدر و پسری یا خانوادگی باشد. در حالی که شواهد و دلایل بسیاری نشان می دهد که ظابطه انتخاب امام، معیارهای خانوادگی نبوده است.

اولا تعیین امام امری الهی است. چرا که با دلایل قطعی و عقلی (که در جای خویش بیان شده) امام باید دارای عصمت باشد و عصمت صفتی است که تنها خدای متعال به آن آگاه است. بنابراین هیچ کسی غیر از خدای متعال حق تعیین امام را ندارد. و روشن است که خدای متعال  رابطه های خانوادگی را معیار انتخاب امام قرار نمی دهد.

ثانیا عدم اصل قرار دادن روابط خانوادگی در سیره و منش ائمه و منطق اسلامی به خوبی روشن است.

حسن بن موسى الوشّاء بغدادى روایت كرد كه گفت: من در خراسان در مجلس على بن موسى الرّضا- علیه السّلام- بودم و زید بن موسى در آنجا حاضر بود و به جماعت حضّار، فخر میفروخت كه ما چنین و چنانیم، و ابو الحسن علیه السّلام كه با دیگران مشغول گفتگو بود سخنان زید را شنید و رو به او كرده گفت: اى زید! آیا حرفهاى نقّالان كوفه‏ تو را مغرور كرده و فریب خورده‏اى ... اینكه موسى بن جعفر علیهما السّلام پدرت اطاعت خدا كند، روزها را روزه بگیرد و شبها را به نماز و عبادت پردازد و تو معصیت و نافرمانى خدا كنى، سپس در روز رستاخیز هر دو در عمل مساوى باشید و جزاى هر دو بهشت باشد، پس بدون تردید تو عزیزتر از او در نزد خدا باشى (چون او با طاعات خود مستحقّ بهشت شده است و تو بى‏طاعت و با معصیت همان پاداش را گرفته‏اى) آرى علىّ بن الحسین علیهما السّلام فرموده است: براى نیكوكار ما دو چندان پاداش و اجر است و براى بدكار ما دو چندان عذاب و جریمه.[۱]

همچنین شخصی به امام عرض کرد: به خدا سوگند، هیچ کس در روی زمین از حیث برتری و شرافتِ پدران به شما نمی‌رسد. امام فرمود: «تقوا به آنان شرافت داد و اطاعت پروردگار آنان را بزرگوار ساخت.»[۲]

بنابراین روشن است که تعیین امامان با توجه به رابطه خانوادگی آنها صورت نگرفته است. اما قرار داشتن آنها در یک نسل به این جهت است که امام علاوه بر دارا بودن کمالات روحی و معنوی، باید از طهارت آباء و نیاکان هم برخوردار باشد. و به همین دلیل پیامبران و امامان از نسل های روشن و ثابتی هستند.

[۱]. عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج‏۲، ص: ۲۳۲.
[۲]. عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۱۷۴.