ذبیح چه کسی بود؟ اسماعیل یا اسحاق؟

رسول مکرم اسلام (ص) از نسل حضرت اسماعیل هستند. و همین مساله ظاهرا برای یهودیان انگیزه ای ساخته، تا با توانمندی های خود در زمینه تحریف، اسحاق را به عنوان ذبیح معرفی کنند و این مساله را از افتخارات رسول اکرم (ص) حذف کنند. و به تبع این غرض یهودیان، روایاتی از سوی یهودیان تازه مسلمان شده جعل شد (اسرائیلیات) و در بین مسلمانان مطرح شد که در نتیجه آن بعضی از مسلمانان نیز معتقد هستند، ذبیح اسحاق بوده است.[۱]

این در حالی است که پیامبر (ص) خود را فرزند دو ذبیح معرفی می کنند که یکی از آنها اسماعیل بوده و دیگری پدرشان عبدالله بوده که طبق نذر عبدالمطلب به عنوان ذبیح قرعه به نامشان افتاد.[۲]

و عبد اللّه عبّاس نیز می گوید یهویان دروغ گفتند که ذبیح اسحاق بوده، ذبیح اسماعیل بوده است.[۳]

و روایات شیعه در معرفی حضرت اسماعیل به عنوان ذبیح بسیار است.

در قرآن نیز مساله به صراحت بیان نشده است. اما آنچه با ظواهر آیات مختلف قرآن هماهنگ است این است كه ذبیح" اسماعیل" بوده است، زیرا:

در یك جا مى‏ خوانیم: «وَ بَشَّرْناهُ بِإِسْحاقَ نَبِیًّا مِنَ الصَّالِحِینَ[صافات/۱۱۲] ما او را بشارت به اسحاق دادیم كه پیامبرى بود از صالحان»

این تعبیر به خوبى نشان مى ‏دهد كه خداوند بشارت به تولد اسحاق را بعد از این ماجرا و به خاطر فداكاریهاى ابراهیم به او داد، بنا بر این ماجراى ذبح مربوط به او نبود.

بعلاوه هنگامى كه خداوند نبوت كسى را بشارت مى‏دهد، مفهومش این است كه زنده مى‏ماند، و این با مساله ذبح در كودكى سازگار نیست.

ثانیا: در آیه ۷۱ سوره هود مى ‏خوانیم: «فَبَشَّرْناها بِإِسْحاقَ وَ مِنْ وَراءِ إِسْحاقَ یَعْقُوبَ: ما او را به تولد اسحاق بشارت دادیم و نیز به تولد یعقوب بعد از اسحاق» این آیه نشان مى ‏دهد كه ابراهیم مطمئن بود اسحاق مى ‏ماند و فرزندى همچون یعقوب از او به وجود مى‏ آید، بنا بر این نوبتى براى ذبح باقى نخواهد ماند."[۴]

همچنین زمانی كه حضرت ابراهیم(ع) امر الاهی مبنی بر ذبح را با فرزند خویش در میان میگذارد، وی با قبول این مسئله خود را برای امتثال امر الاهی مهیا و صبور میداند و خطاب به پدر خویش می­فرماید: «قالَ یا أَبَتِ افْعَلْ ما تُؤْمَرُ سَتَجِدُنی‏ إِنْ شاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّابِرینَ»[صافات/۱۰۲] از سوی دیگر، خداوند در قرآن، اسماعیل(ع) را به صبر توصیف، آنجا كه می‌گوید: «وَ إِسْمَعِیلَ وَ إِدْرِیسَ وَ ذَا الْكِفْلِ كُلٌّ مِّنَ الصَّابرین »[انبیاء/۸۵]

[۱]. بعضی از اهل تسنن معتقدند که ذبیح اسحاق بوده : تفسیر نمونه، ج‏۱۹، ص۱۱.
[۲]. تفسیر القمی، ج‏۲، ص ۲۲۶.
[۳]. رک:روض الجنان، ج‏۱۶، ص ۲۱۱.
[۴]. تفسیر نمونه، ج‏۱۹، ص ۱۱۹.