در مقابل انسانهای بد دهن چه باید کرد؟

فرو بردن خشم یكی از فضائل اخلاقی است كه محدود به زمان یا مكان یا فرد خاصی نیست و در همه شرایط به عنوان یك فضیلت به حساب می‏آید. قرآن مجید یكی از اوصاف پرهیزكاران را "وَالْكَظِمِينَ الْغَيْظَ" می‏داند و این صفت را مقید به قید و وصفی نكرده است،[۱] یعنی در هر حال این صفت، پسندیده و قابل تحسین است.
این تصور باطلی است كسی فكر كند با خشمگین شدن می‏تواند فردی را تنبیه و مجازات كند و یا خود را تخلیه نماید.

امام علی‏ علیه‏ السلام شنیدند كه مردی به قنبر دشنام می‏گوید و قنبر برای جواب او خود را آماده كرده است. حضرت فرمود: "قنبر آرام باش! دشنام گویی را با خواری و بی اعتنایی واگذار كه با این كار خدا را خشنود و شیطان را خشمگین می‏سازی و دشمنت را كیفر می‏دهی" سپس قسم یاد كرد كه هرگز شخص با ایمان، پروردگار خود را از چیزی مانند حلم راضی نساخته و شیطان را از عملی مثل سكوت، خشمگین نكرده و احمق را همانند خاموشی مجازات ننموده است. البته حق دفاع برای همه كس محفوظ است.[۲]

اسلام ظلم پذیری و تسلیم در برابر زورگویی را نمی‏ پذیرد، ولی دفاع منحصر در خشمگین شدن نیست. با حفظ آرامش و فرو بردن خشم نیز می‏توان از خویش دفاع كرد. در محكمه دادگاه معمولاً از موكل خود با استدلال و برهان و اقامه دلیل دفاع می‏كنند، بدون آن كه پرخاش نمایند. بنابراین برای پیشگیری از زورگویی یا جسارت بیش‏تر می‏توان از راه‏های قانونی استفاده كرد، اما انتقام جویی و ارضای خشم كم با كرامت نفس و شأن انسانی منافات دارد، روش انحرافی است كه اسلام آن را تجویز نكرده است. امام علی‏ علیه‏ السلام می‏فرماید: «لا تفضحوا انفسكم تشفعوا غیظكم؛ برای آن كه غضب خویش را شفا بخشید، خود را رسوا نكنید».[۳]
در یك مورد خشم پسندیده است و آن خشمی است كه برای خدا باشد. امام علی‏ علیه ‏السلام یكی از امتیازات برتر ابوذر غفاری را خشم برای خدا می‏داند و خطاب به او می‏فرماید: "تو برای خداوند خشمگین شدی، پس تنها تكیه گاه و امید خویش را خدایی قرار ده كه برایش به خشم آمدی".[۴] هم چنین حضرت خشم آنان را كه دربرابر فاسقان و گناه‏كاران به خشم آمدند و وظیفه نهی از منكر را فراموش نكردند و در برابر شبهات بی‏دینان ساكت ننشستند، می‏ ستاید و كار آنان را بزرگ می‏شمرد[۵] و می‏فرماید: "كسی كه فاسقان را دشمن دارد و برای‏ خداوند در غضب شود، خدا نیز در حمایت از او به خشم می‏آید و در روز قیامت خشنودش می‏كند".[۶]


[۱]. آل عمران (۳)، آیه ۱۳۴.
[۲]. سفینةالبحار، ج ۱، ماده حلم، ص ۳۰۰.
[۳]. غررالحكم، ج ۶، ص ۲۷۷.
[۴]. نهج البلاغه، خطبه ۱۳۰.
[۵]. همان، نامه ۳۸.
[۶]. همان، نامه ۳۱.