پس از طوفان نوح(ع)، انسان چگونه در زمین پراكنده شد؟ و مدت پیامبری حضرت نوح چقدر بود؟

برای پاسخ به سؤال شما باید به این مطلب اشاره كرد كه آیا طوفان حضرت نوح همگانی و عالمگیر بوده ،یا اینكه مربوط به منطقه قوم حضرت نوح بوده است؟
در میان مفسران قرآن، درباره عالمگیر بودن طوفان نوح اختلاف دیدگاه وجود دارد. بعضی بر این عقیده ‌اند که طوفان نوح منحصرا در منطقه ‌ای که وی و قومش در آن ساکن بوده ‌اند اتفاق افتاده است و شواهدی را نیز بر این ادعا بیان داشته اند.
از جمله اینكه اطلاق كلمه ارض بر یك منطقه وسیع جهان در قرآن مكرر آمده است چنانكه در سرگذشت بنی اسرائیل می خوانیم «مشرقها و مغربهای زمین را در اختیار گروه مستضعفان (بنی اسرائیل) قرار دادیم»[۱]
حمل حیوانات در كشتی نیز می تواند به دلیل جهانی بودن طوفان نوح نباشد چرا که  ممكن است به خاطر این باشد كه در آن قسمت از زمین، نسل حیوانات قطع نگردد، بخصوص اینكه در آن روز نقل و انتقال حیوانات از نقطه های دوردست كار آسانی نبود.


این نكته قابل توجه است كه طوفان نوح به عنوان مجازات آن قوم سركش بود، و ما هیچ دلیلی در دست نداریم كه دعوت نوح به سراسر زمین رسیده باشد، اصولاً با وسائل آن زمان رسیدن دعوت یك پیامبر (در عصر خودش) به همه نقاط، بسیار بعید به نظر می رسد.[۲]

عد‌ه ‌ای دیگر بر این عقیده ‌اند که مستفاد از آیات قرآن، عالمگیر بودن طوفان نوح است.[۳]

در کنار استناد این گروه به ظهور بسیاری از آیات قرآنی، برخی از ایشان به دو شاهد عمده استناد جسته ‌اند:
یکی جهانی بودن نبوت حضرت نوح و دیگری فرمان خداوند به نوح مبنی بر گزینش و سوار نمودن جفت از حیوانات مختلف.
در توضیح شاهد اول گفته می‌شود اکثر مسلمانان قائل به عالمگیر بودن رسالت نوح هستند.[۴]
در این صورت بدون شک می‌توان گفت عذاب موعود او نیز عالمگیر بوده است.

درباره شاهد دوم نیز گفته شده است اینکه طبق نقل قرآن به نوح امر شد تا از هر نوع حیوان زوجی را سوار بر کشتی سازد، اگر طوفان منحصر به منطقه ‌ای از مناطق زمین می‌بود، امری بی ‌فایده ‌بود؛ چرا که دیگر نیازی به تحمل این همه مشقت در ساخت کشتی‌ای با آن عظمت و جمع ‌آوری و سوار نمودن آن همه حیوان و تهیه آذوقه ‌شان نمی ‌بود،بنابر این به تأویل ‌بردن آیاتی که ظاهر در عمومیت طوفان است، تقیید کلام وحی، بدون وجود دلیلی محکم است.[۵]
بعلاوه بحث‌‌های ژئولوژی(زمین-شناسی) هیچ منافاتی با بروز طوفانی آنچنان سهمگین ندارد. به طوری که می‌توان ادعا نمود بخشی از نتایج بدست آمده از کاوش‌های زمین ‌شناسان در خصوص فراگیر بودن آب بر روی زمین مربوط به ماجرای طوفان نوح می‌باشد.
در تاریخ طبیعی نیز دورانی بنام دوران بارانهای سیلابی دیده می شود كه اگر آن را الزاماً مربوط به قبل از تولد جانداران ندانیم قابل تطبیق بر طوفان نوح نیز هست.
این نظریه نیز در تاریخ طبیعی زمین هست كه محور كره زمین تدریجاً تغییر پیدا می كند، یعنی قطب شمال و جنوب تبدیل به خط استوا و خط استوا جای قطب شمال و جنوب را می گیرد، روشن است كه به هنگام گرم شدن یخهای فوق العاده متراكم قطبی، آب دریاها به اندازه ای بالا می آید كه بسیاری از خشكیها را فرا می گیرد و با نفوذ در لایه های زمین به صورت چشمه های خروشان از نقاط دیگر سر بر می آورد، و همین گسترش آبها باعث فزونی ابرها و بارش بارانهای زیادتر می گردد.[۶]

امّا در مورد چگونگی پراكنده شدن انسان برروی زمین پس از طوفان نوح باید عرض كنم:
در برخی روایات آمده كه حضرت نوح ‏علیه ‏السلام سه پسر مؤمن داشت كه همراه وی سوار كشتی شدند و نسل بشر بعد از فروكش كردن طوفان از آن سه پسر تداوم پیدا كرد، لیكن برخی روایات دیگر مانند روایت ابی ‏الجارود از امام محمد باقرعلیه ‏السلام تداوم نسل بشر را انحصاراً از حضرت نوح تأیید نمی‏كند. امام باقرعلیه ‏السلام در توضیح آیه «وَجَعَلْنَا ذُرِّیتَهُ هُمُ الْبَاقِین»[۷]
می‏فرماید: "منظور این است كه حق (حق پرستی) و نبوت و كتاب آسمانی و ایمان در دودمان نوح باقی ماند، ولی تمام كسانی كه از فرزندان آدم روی زمین زندگی می‏كنند، از اولاد نوح نیستند، چرا كه خداوند متعال‏ در قرآن می‏گوید:
« حَتَّى إِذَا جَاءَ أَمْرُنَا وَفَارَ التَّنُّورُ قُلْنَا احْمِلْ فِیهَا مِنْ كُلٍّ زَوْجَینِ اثْنَینِ وَأَهْلَكَ إِلَّا مَنْ سَبَقَ عَلَیهِ الْقَوْلُ وَمَنْ آمَنَ وَمَا آمَنَ مَعَهُ إِلَّا قَلِیلٌ(هود/۴۰) (این وضع همچنان ادامه یافت) تا آن زمان که فرمان ما فرا رسید، و تنور جوشیدن گرفت؛ (به نوح) گفتیم: «از هر جفتی از حیوانات (از نر و ماده) یک زوج در آن (کشتی) حمل کن! همچنین خاندانت را (بر آن سوار کن) -مگر آنها که قبلا وعده هلاک آنان داده شده [= همسر و یکی از فرزندانت‌]- و همچنین مؤمنان را!» اما جز عده کمی همراه او ایمان نیاوردند!».

هم چنین امام باقرعلیه ‏السلام آیه ۳ سوره اسراء را شاهد می‏ آورد:« ذُرِّیةَ مَنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ إِنَّهُ كَانَ عَبْدًا شَكُورًا»
كه خطاب به بنی اسرائیل است و به آن‏ها می‏گوید: "ای فرزندان كسانی كه با نوح بر كشتی سوار كردیم!"؛به این نتیجه می رسیم كه همه انسان‏های كنونی از نسل حضرت نوح نیستند.[۸]
 
مدت پیامبری حضرت نوح:
در رابطه با مدت پیامبری حضرت نوح خداوند متعال درآیه ۱۴سوره عنكبوت می فرماید:«وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَى قَوْمِهِ فَلَبِثَ فِیهِمْ أَلْفَ سَنَةٍ إِلَّا خَمْسِینَ عَامًا فَأَخَذَهُمُ الطُّوفَانُ وَهُمْ ظَالِمُونَ؛ و ما نوح را بسوی قومش فرستادیم؛ و او را در میان آنان هزار سال مگر پنجاه سال، درنگ کرد؛ اما سرانجام طوفان و سیلاب آنان را فراگرفت در حالی که ظالم بودند».

 آیه فوق تنها بخشی از زمان پیامبری ایشان را بیان می کند و زمان کامل آن در روایات مورد اشاره قرار گرفته است که ایشان بعد از طوفان نیز ۵۰۰ سال زندگی کرده اند و بنا بر همین دوره نبوت ایشان بیش از ۹۵۰ سال بوده است:

امام صادق (ع) می فرمایند:  نوح (ع) دو هزار و پانصد سال زندگى كرد، هشتصد و پنجاه سال پيش از آنكه به پيامبرى مبعوث شود و نهصد و پنجاه سال ميان قوم خود آنان را به هدايت دعوت مى ‏كرد و دويست سال مشغول ساختن كشتى بود و پانصد سال پس از فرود آمدن از كشتى و فرو كش كردن آب و ساختن شهرها و سكونت فرزندانش در آنها.[۹]


[۱]. اعراف/۱۳۷.
[۲]. تفسیر نمونه، ج۹، ص۱۰۲.
[۳]. تفسیرنمونه، ج۹، ص ۱۰۲؛ ج۱۲، ص۳۷ ؛ المیزان، ج ۱۰، ص ۲۵۹.
[۴]. المیزان، ج ۱۰، ص ۲۵۹؛ تفسیر نمونه، ج۲۵، ص۵۸.
[۵]. المیزان، ج۱۰، ص۲۶۴.
[۶]. المیزان، ج ۱۰، ص ۲۶۶؛تفسیرنمونه؛ج۹ص۱۰۲-۱۰۳.
[۷]. صافات (۳۷) آیه ۷۷.
[۸]. البحرانی، تفسیر البرهان، ج ۴، ص ۱۹، و تفسیر نمونه ج ۱۹، ص ۸۴ و تفسیر نورالثقلین، ج ۴، ص ۴۰۵.
[۹]. الكافی ، ج‏۸، ص۲۸۴.