در مورد آداب توبه و استغفار توضیح دهید؟

حقیقت توبه، پشیمانی قلبی است؛ پشیمانی که در عمل خود را نشان می‏‌دهد که مهم‏ترین نمُود آن انجام واجبات و تدارک و قضای آن چه عمل نشده و ترک محرّمات است. با همین مقدار توبه تحقق پیدا می‏کند. توبه آداب خاصی دارد که باید آن را از مستحبات توبه دانست که عبارتند از:
۱- سه روز روزه گرفتن؛
امام صادق(ع) می‏‌فرماید: توبه نصوح که خداوند به آن امر فرموده، روزه گرفتن روز چهارشنبه و پنج‏شنبه و جمعه است.[۱]
۲- غسل توبه؛
پیامبر اکرم(ص) می‌‏فرماید: بنده‌‏ای نیست که گناهی کند (هر چه و هر اندازه که باشد) سپس پشیمان شود و توبه کند مگر این که خداوند به مغفرت و آمرزش به او نظر کند، سپس پیامبر به شخصی که می‏‌خواست توبه کند فرمود: «برخیز و غسل کن و برای خدا سجده نما».[۲]
۳- خواندن دو یا چهار رکعت نماز؛
امام صادق (ع) می‏فرماید: «هر بنده‌‏ای که گناهی کرد، پس برخیزد و طهارت کند (وضو بگیرد) و دو رکعت نماز بخواند و از خداوند طلب آمرزش نماید، بر خدا است که توبه ‏اش را بپذیرد، چون خود فرموده ‏است: هر کس کار زشتی کند یا به خودش ستم نماید، پس استغفار کند، خدا را آمرزنده و مهربان می‌‏یابد».[۳]
در روز یکشنبه ماه ذی‌القعده رسول‏ خدا(ص) به یارانش فرمود: کیست که بخواهد توبه کند؟ گفتند: همه می‏‌خواهیم توبه کنیم، حضرت فرمود: غسل کنید و وضو بگیرید و چهار رکعت نماز بخوانید. در هر رکعت پس از حمد، سوره قل هو الله را سه مرتبه و قل اعوذ برب الناس و قل اعوذ برب الفلق را یک مرتبه بخوانید، پس هفتاد مرتبه استغفار کنید و آخرش بگویید:
لا حول و لا قوه الا باالله العلی العظیم، نیز این دعا را بخوانید: یا عَزِیزُ، یا غَفّارُ، اغْفِرلی ذُنُوبِی وَ ذُنُوبَ جَمِیعِ الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ فانه لا یغْفِرُ الذُّنُوبَ اًّلاّ أنْتَ. هر کس از امت من این عمل را به‏ جا آورد، از آسمان ندا می‏شود که توبه‏‌ات پذیرفته و گناهانت آمرزیده شد.
اصحاب گفتند: اگر کسی این عمل را در غیر این ماه به ‏جا آورد، چگونه است؟ حضرت فرمود: مثل همان است که بیان کردم. این کلمات را جبرئیل در شب معراج به من یاد داد.[۴]
۴- دعاهای توبه؛
مناسب است کسی که می‌‏خواهد توبه کند، دعاهای توبه‏‌ای را که از ائمه معصومین وارد شده‏ است، به ویژه دعاهای صحیفه سجادیه، مخصوصاً دعای ۳۱ و یا مناجات خمسْ عشر، به‏ خصوص مناجات تائبین را بخواند.
۵- استغفار (درخواست بخشش)؛
قرآن مجید می‏فرماید: «وَأَنِ اسْتَغْفِرُواْ رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُواْ إِلَيْهِ؛[۵] و از پروردگارتان طلب مغفرت كنيد و بسوى او بازگرديد».


[۱]. محمد بن الحسن الحر العاملي، وسائل الشيعه، مؤسسه آل البيت، قم، ۱۴۰۹ ه. ق، ج ۱۱، ص ۳۶۲.
[۲]. المحدث النوري، مستدرك الوسائل، مؤسسه آل البيت، قم، ۱۴۰۸ ه. ق، ج ۲، ص ۵۱۳.
[۳]. وسائل الشیعه، ج ۱۱، ص ۳۶۳.
[۴]. سید بن طاووس، الاقبال، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۶۷ ه ش، ص ۳۰۸.
[۵]. هود(۱۱) آیات ۳ و ۵۲ و ۹۰.