دو روایت از روایات ما نشان مى دهند كه پیامبر اكرم(ص) در نماز خود بر خود و خاندانش صلوات مى فرستاد. یكى از این دو روایت، روایت معراج نام دارد و در این روایت، خداوند متعال، كیفیت خواندن نماز را به پیامبر خود تعلیم مى دهد. روایت معراج، طولانى است و چكیده آن به این صورت است:
امام صادق(ع) فرمود: «خداوند پیامبر خود را به معراج برد، هنگامى كه ملائكه عظمت پیامبر(ص) را مشاهده كردند مدهوش گشتند و به سجده افتادند، جبرئیل گفت: الله اكبر، الله اكبر و پس از آن درهاى آسمان هاى جهان غیب باز شد و فرشتگان همه بر آن حضرت سلام كردند. پیامبر اكرم(ص) به هر آسمانى مى رفت فرشتگان آن مدهوش مى گشتند و به سجده مى افتادند. در دومین آسمان جهان غیب، جبرئیل گفت: اشهد ان لا اله الا الله، اشهد ان لا اله الا الله. سپس پیامبر اكرم(ص) به آسمان سوم جهان غیب وارد شد و جبرئیل گفت: اشهد ان محمدا رسول الله، اشهد ان محمدا رسول الله و فرشتگان آسمان سوم بر آن حضرت(ص) سلام كردند. سپس آن حضرت(ص) به آسمان چهارم جهان غیب قدم نهاد و جبرئیل گفت: حى على الصلوه، حى على الصلوه، حى على الفلاح، حى على الفلاح، حى على خیرالعمل، حى على خیرالعمل، قدقامت الصلوه، قدقامت الصلوه. پس از آن جبرئیل به آن حضرت گفت: یا محمد سر خود را بالا بگیر. من سرم را بالا گرفتم و دیدم همه حجاب ها كنار رفته است. سپس خداوند بر آن حضرت وحى كرد كه وضو بگیرد و نماز بخواند و پس از پایان وضو خداوند وحى كرد كه یا محمد تكبیر بگو. پس از آن خداوند به آن حضرت وحى كرد كه بخوان:
«بسم الله الرحمن الرحیم، الحمد لله رب العالمین، الرحمن الرحیم، مالك یوم الدین، ایاك نعبد و ایاك نستعین، اهدنا الصراط المستقیم، صراط الذین انعمت علیهم غیر المغضوب علیهم و الضآلین، بسم الله الرحمن الرحیم، قل هو الله احد، الله الصمد، لم یلد و لم یولد، و لم یكن له كفوا احد».
پس از آن خداوند وحى كرد كه به ركوع برود. آن حضرت به ركوع رفت و خداوند این جمله را به او وحى كرد:
سبحان ربى العظیم و بحمده، سبحان ربى العظیم و بحمده، سبحان ربى العظیم و بحمده.
پس از آن خداوند وحى كرد كه بلند شو و به سجده برو و آن حضرت به سجده رفت و گفت:
سبحان ربى الاعلى و بحمده، سبحان ربى الاعلى و بحمده، سبحان ربى الاعلى و بحمده.
آن حضرت به دستور خداوند بلند شد و مانند ركعت اول، ركعت دوم را هم به جا آورد و بعد از سجده دوم تشهد خواندند. در مورد تشهد، خداوند به پیامبر(ص) وحى كرد: یا محمد بر خود و خاندانت صلوات بفرست و پیامبر هم چنین خواند:
صلى الله على و على اهل بیتى و پس از آن، آن حضرت(ص) اجماع عظیم ملائكه و پیامبر را مشاهده كرد. خداوند وحى كرد: یا محمد بر آنان سلام كن. آن حضرت هم چنین خواند: السلام علیكم و رحمه الله و بركاته».(۱)
این حدیث بسیار طولانى است و سندش هم صحیح است. وسائل الشیعه در جلد چهارم، ص ۶۸۱، س ۲ به این حدیث اشاره كرده است.
نویسنده وسائل الشیعه حدیث معراج را از علل الشرایع شیخ صدوق ذكر كرده است.
نویسنده بحار الانوار، در ج ۸۵، چاپ ایران، ص ۲۸۰، س ۴ به حدیث معراج اشاره كرده است.
جواهر الكلام، ج ۱۰، چاپ بیروت، ص ۲۵۶ به این حدیث اشاره كرده است.
بر اساس این حدیث، پیامبر اسلام(ص)، در نماز بر خود و خاندانش صلوات مى فرستاد و این صلوات، بر او وحى شده است نه این كه از پیش خود ساخته باشد همان طورى كه اذان هم به آن حضرت وحى شده است.
چكیده روایت دوم چنین است: امام موسى بن جعفر(ع) فرمود:
«اولین نمازى كه پیامبر(ص) خواندند نمازى بود كه در محضر خداوند خواندند. آن حضرت در شب معراج، كیفیت نماز را به وحى الهى دریافت كردند و یك نماز با كیفیت بى نظیر اقامه كردند. خداوند پس از وحى همه اجزاى نماز، به آن حضرت گفت: یا محمد سر خود را از سجده بلند كن و چنین بگو: اشهد ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله، اللهم صلى على محمد و آل محمد.(۲)
این حدیث هم، حدیث معراج است و در این حدیث هم پیامبر اسلام از سوى خدا مأمور گفتن «اللهم صل على محمد و آل محمد» شده است. بنابراین آن حضرت در نماز خود بر خود و خاندانش صلوات مى فرستاد. بحار الانوار، ج ۸۵، ص ۲۸۰ به حدیث معراج اشاره كرده است. جواهر الكلام، ج ۱۰، ص ۲۵۶ به این حدیث اشاره كرده است. در مستمسك العروه، ج ۶، ص ۴۳۹ و ۴۴۰ به این روایات اشاره كرده است. در روایات اهل سنت هم به این مسئله اشاره شده است. از كعب بن عجزه نقل شده كه پیامبر در نماز بر خود و خاندانش صلوات مى فرستاد و مى گفت: «اللهم صل على محمد و آل محمد كما صلیت على ابراهیم و بارك على محمد و آل محمد كما باركت على ابراهیم و آل ابراهیم انك حمید مجید».(۳) در بحار الانوار، ج ۸۵، ص ۲۷۹، س ۴ روایت كعب بن عجره را آورده است و عبارتش چنین است: «كان رسول الله صلى الله علیه و آله یقول فى صلاته: اللهم صل على محمد و آل محمد كما صلیت على ابراهیم و آل ابراهیم». بر پایه این روایت، پیامبر اسلام در نماز، بر خود و خاندانش صلوات مى فرستاده است. پاسخ بخش پایانى پرسش: هر پیامبرى در دین خود نماز خاصى داشت و كیفیت نماز آنان با كیفیت نماز پیامبر اسلام متفاوت بود و اجزاء و شرایط نماز آنان، با اجزاء و شرایط پیامبر اسلام یكسان نبود.
(۱) (فروع كافى، ج سوم، ص ۴۸۲، باب النوادر، كتاب الصلوه، چاپ اسلامیه، ح اول)
(۲) (وسائل الشیعه، چاپ بیست جلدى، ج ۴، ص ۶۸۱، ح ۱۱، باب ۱ از ابواب افعال الصلوه)
(۳) (ملحقات احقاق الحق، ج ۲۴، ص ۴۸۰)
نظرات