آیا پیروان ادیان دیگر با توجه به انجام کلیه اعمال دینی خود سزاوار بهشت هستند؟

إِنَّ الَّذِینَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ وَ الْمُشْرِكِینَ فِی نارِ جَهَنَّمَ خالِدِینَ فِیها؛[بینه/۶] كافران از اهل كتاب و مشركان در آتش دوزخند، جاودانه در آن مى‌‏مانند.
در این آیه اهل کتاب (مسیحیان و یهودیان) را از اهل دوزخ و جاودانه در آن می خواند. اما در آیه ۴ همین سوره، این اهل کتاب را این چنین توصیف کرده است:
وَ ما تَفَرَّقَ الَّذینَ أُوتُوا الْكِتابَ إِلاَّ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْهُمُ الْبَیِّنَةُ؛[بینه/۴] و اهل كتاب پراكنده نشدند مگر از آن پس كه برایشان برهانى روشن آمد.
پس روشن می شود که همه اهل کتاب، محکوم به دوزخ ابدی نیستند. و حکم مسیحیان و یهودیانی که با جهل بر دین خود مانده اند، فرق می کند. و حکم دوزخ ابدی برای تمام کسانی است که مسیر عناد را می پیمایند و علیرغم فهم واقعیت با آن دشمنی می کنند:

مَنْ كَسَبَ سَیِّئَةً وَ أَحاطَتْ بِهِ خَطیئَتُهُ فَأُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فیها خالِدُونَ؛[بقره/۸۱] آنان كه مرتكب كارى زشت شدند و گناهشان گرد بر گردشان بگرفت، اهل جهنمند و جاودانه در آن.

آیت الله تهرانی در کتاب معاد شناسی می گوید:
افرادى از كافران كه دنبال حق بوده و در جستجو و تفحّص بر آمده‏اند، ولى‏ بواسطه استضعاف، طبقه حاكم راه وصول آنها را به حقیقت و اسلام و ایمان به محمّد مصطفى حبیبُ الله مسدود كرده‏اند؛ آنها جزء مستضعفین محسوب، و طبق آیه اى كه در این باره داریم با آنان رفتار مى شود.  و امّا كسانى كه هیچگونه تحت ظلم و ستمى قرار نگرفته‌‏اند، و با اراده و اختیار، دینى را غیر از اسلام اختیار مى‏كنند، و در تفحّص و تجسّس بر نمى‏آیند و یا به مقدار كافى تفحّص نمى‌‏كنند و بالنّتیجه دستشان از نور اسلام خالى مى‏ماند؛ آنان در راه‏های عالم آخرت نیز نور ندارند، و گرفتار كجرویها و انحرافات و سرگشتگى‌‏ها شده، و بالاخره غیر از راه دوزخ نمى‌‏توانند راه دیگرى را بپیمایند.[۱]

این عده از اهل کتاب که نتوانسته اند، حق را بیابند، مشمول این آیه هستند که :
فَأُولئِكَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ ساءَتْ مَصیراً * إِلاَّ الْمُسْتَضْعَفینَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ لا یَسْتَطیعُونَ حیلَةً وَ لا یَهْتَدُونَ سَبیلاً؛[نساء،آيات ۹۷و۹۸ ] منزلگاهشان جهنم است كه چه بد سر انجامى است * مگر آن مستضعفینى از مردان و زنان و كودكان كه نه مى‏‌توانند استضعاف كفار را از خود دور سازند، و نه مى ‏توانند از آن سرزمین به جایى دیگر مهاجرت كنند.

این عده که حقیقتا دلشان در مقابل حق خاضع است، در قرآن مورد مدح نیز قرار گرفته اند:
لَتَجِدَنَّ أَقْرَبَهُم مَّوَدَّةً لِّلَّذِینَ ءَامَنُواْ الَّذِینَ قَالُواْ إِنَّا نَصَارَى‏  ذَالِكَ بِأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّیسِینَ وَ رُهْبَانًا وَ أَنَّهُمْ لَا یَسْتَكْبرِونَ؛[مائده/۸۲] هر آینه می‌یابى آنان كه گفتند ما نصارائیم دوست‏ترین مردم نسبت به مؤمنین و این براى این جهت است كه ملت نصارا قسیسین و رهبان دارند و اصولا مردمى هستند كه تكبر نمى‌‏ورزند.

و روز قیامت نسبت به سعی و تلاش آنها، قضاوت عادلانه ای برایشان خواهد بود:
وَ أَنْ لَیْسَ لِلْإِنْسانِ إِلاَّ ما سَعى‏؛[نجم/۳۹] براى مردم پاداشى جز آنچه خود كرده‌‏اند نیست.

[۱]. معاد شناسى، ج‏۱۰، ص: ۲۵۰.