آیا در حکومت دینی به جهان آخرت اصالت داده می شود و نیازهای معیشتی مردم مورد بی توجهی قرار می گیرد؟

در دین، از ارزش های معنوی استفاده می شود تا زندگی اجتماعی بشر سامان داده شود. یعنی دقیقا عکس مطلب منعکس شده در سوال، اهمیت معاد و ارزش آن عاملی برای توجه بیشتر به معیشت اجتماع است. در این جا نمونه هایی از بیانات دینی در این راستا را ذکر می کنیم:

۱- یکی از اهداف اصیل پیامبران، برقراری عدالت در جامعه است و یکی از ابعاد عدالت، عدالت اقتصادی است:

«لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْكِتابَ وَ الْمیزانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ[حدید/۲۵] ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم، و با آنها كتاب (آسمانى) و میزان (شناسایى حقّ از باطل و قوانین عادلانه) نازل كردیم تا مردم قیام به عدالت كنند.»

۲- توجه به نیازهای افراد جامعه و تلاش برای برطرف کردن آنها، یکی از راه های کسب توشه برای زندگی پس از مرگ است. به همین دلیل توجه بیشتر به معاد، تلاش بیشتر برای رفع نیازهای دیگران را سبب می شود:

امام باقر (ع) می فرماید كسى كه براى برآوردن حاجت مؤمن قدمى بردارد خداوند دستور فرماید كه هفتاد و پنج هزار فرشته او را روز قیامت سایه كنند و هر قدمى كه برمیدارد برایش حسنه ‏اى نوشته مى ‏شود و گناهى از نامه عملش برداشته شود و بآن قدم درجه‏ اى باو در بهشت داده شود هر گاه از حاجت آن مؤمن فارغ شد خداوند پاداش حج و عمره در نامه عملش مى ‏نویسد.[۱]

امام صادق (ع) می فرماید: هر كس حاجت برادر مسلمان خود را- در حال قدرت- برآورده نسازد، خداوند اژدهایى از آتش را در قبر بر او مسلّط نماید، كه تا روز قیامت او را بگزد.[۲]

روایات در این زمینه بسیار بسیار زیاد هستند و دو روایت بالا نمونه کوچکی از آنهاست.

۳- سیره اولیاء دینی نشان از اهتمام و توجه جدی آنها به وضعیت معیشت مردم دارد. و ماجرای بردن آذوقه به خانه نیازمندان توسط ائمه اهل بیت (علیهم السلام) مساله ای بوده که حتی در دوران حکومت های غاصب نیز انجام می شده است. به عنوان مثال:

هشام بن سالم گفت هر وقت تاریكى شب همه جا را مى‏ گرفت و مقدارى از شب میگذشت حضرت صادق علیه السّلام انبانهایى از نان و گوشت و پول برمیداشت و بر شانه میگرفت میرفت بدر خانه مستمندان مدینه بین آنها تقسیم میكرد با اینكه او را نمیشناختند پس از درگذشت امام صادق دیگر آن شخص را نیافتند فهمیدند آن جناب امام صادق بوده.[۳]

۴- یکی از واجبات مهم در اسلام، پرداخت های مالی است که از آن برای رفع نیازهای معیشتی مردم استفاده می شود: امام صادق (ع) می فرماید: اسلام بر ۵ ستون استوار شده است که یکی از آنها زکات است.[۴]

بنابراین اندک شناختی از اسلام نشان می دهد که توجه به معاد هیچ گونه منافاتی با توجه به نیازهای معیشتی ندارد. و اگر کسی اسلام را صحیح بفهمد، می داند که حتی زهد اسلامی، سبب آبادانی دنیا می شود.
              
«زهد این است كه تو از محرك‏هاى غریزه و عادت كه محدود به تو هستند و در این حوزه مى ‏جوشند فراتر بیایى؛ تنها به خودت محدود نشوى؛ ... زهد این است كه به اندازه توانت بكوشى و به اندازه نیازت بردارى. زهد كم كار كردن نیست، كم برداشتن است. زاهد از یهودى بیشتر مى ‏كوشد و از درویش كمتر برمى ‏دارد و همین است كه توسعه مى ‏آورد و رشد صنعت و رشد عدالت را همساز مى‏ نماید. مادام كه تو در حصار خودت باشى، زیاد به دست مى ‏آورى؛ ولى جمع مى ‏كنى و در كنار تو جمعى پریشان مى ‏مانند.

اگر از این حصار آزاد شدى و از این بند بیرون آمدى و به زهد و آزادى رسیدى، آن وقت همه در سفره‏ى نعمت و قدرت و ثروت و اعتبار و عزت تو، سهم خواهند یافت و این انگیزه‏ى وسیع و گسترده، به توسعه صنعت و ثروت نزدیك‏تر است؛ كه مى ‏بینیم امام زاهدان عابد و آزاد مردان عاشق، چگونه در روز با تمامى دارایى نخلستان‏ها، حتى شكم خود را پر نمى ‏كند. مى ‏كوشد و بر نمى ‏دارد. این معناى زهد است و این زهد، عامل توسعه و بروز ثروت و صنعت و باعث آبادى آب و خاك و زندگى و جمعیت و جماعت است.»[۵]


[۱]. إرشاد القلوب إلى الصواب، ج‏۱، ص: ۱۴۶.
[۲]. إرشاد القلوب إلى الصواب، ج‏۱، ص: ۱۴۲.
[۳]. بحار الأنوار ، ج‏۴۷، ص: ۳۸.
[۴]. أمالی الصدوق، ص ۲۶۸،  المجلس الخامس و الأربعون.
[۵]. از معرفت دینى تا حكومت دینى، علی صفائی حائری، ص: ۲۱۹.