آیا همسران پیامبر (ص) نیز از اهل بیت هستند؟
روایات متعددی مصداق اهل بیت را معرفی کرده و حتی طبق احادیث اهل سنت نیز ممکن نیست که همسران پیامبر (ص) از اهل بیت شمرده شوند. در اینجا به بعضی از روایات اهل سنت اشاره می کنیم:
این احادیث را مى توان در چهار بخش خلاصه كرد:
۱- روایاتى كه از بعضى از همسران پیامبر صلى الله علیه و آله نقل شده و با صراحت مى گوید، هنگامى كه پیامبر صلى الله علیه و آله سخن از این آیه شریفه مى گفت، از حضرتش سؤال كردیم كه آیا ما هم جزء این آیه هستیم؟ فرمود: شما خوبید اما مشمول این آیه نیستید!
از جمله ثعلبى در تفسیر خود از «ام سلمه» همسر گرامى پیامبر صلى الله علیه و آله نقل مى كند كه پیامبر صلى الله علیه و آله در خانه خود بود كه فاطمه (س) غذایى نزد آن حضرت آورد، پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «همسر و دو فرزندت حسن و حسین علیه السلام را صدا كن»، آنها آمدند، سپس غذا خوردند بعد پیامبر صلى الله علیه و آله عبایى بر آنها افكند و گفت: «اللّهُمَّ! هؤُلاءِ اهْلُ بَیْتى وَ عِتْرَتى فَاذْهِبْ عَنْهُمُ الرِّجسَ وَ طَهِّرْهُمْ تَطْهیراً خداوندا اینها اهل بیت من و عترت منند، پلیدى را از آنها دور كن، و از هر گونه آلودگى پاكشان گردان» و در اینجا بود كه آیه إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ ... نازل شده ... من گفتم اى رسول خدا! آیا من هم با شما هستم؟! فرمود: انَّكِ الى خَیْرٍ: «تو بر نیكى هستى»(امّا در زمره این گروه نیستى.)[۱]
و نیز ثعلبى از علماى معروف اهل سنت كه در اواخر قرن چهارم و اوائل قرن پنجم مىزیسته، و تفسیر كبیر او معروف است از «عایشه» همسر پیامبر صلى الله علیه و آله چنین نقل مىكند: هنگامى كه از او درباره جنگ جمل و دخالتش در آن جنگ ویرانگر سؤال كردند (با تأسف) گفت: این یك تقدیر الهى بود! و هنگامى كه درباره على علیه السلام سؤال كردند، چنین گفت: آیا از من درباره كسى سؤال مى كنى كه محبوبترین مردم نزد پیامبر صلى الله علیه و آله بود، و از كسى مى پرسى كه همسر محبوبترین مردم نزد رسول خدا صلى الله علیه و آله بود، من با چشم خود دیدم على و فاطمه و حسن و حسین علیه السلام را كه پیامبر صلى الله علیه و آله آنها را در زیر پارچه اى جمع كرده بود، و فرمود: خداوندا! اینها خاندان منند و حامیان من، رجس و پلیدى را از آنها ببر، و از آلودگى ها پاكشان فرما، من گفتم اى رسول خدا آیا من نیز از آنها هستم فرمود: دور باش تو بر خیر و نیكى هستى (اما جزء این جمع نمى باشى)».[۲]
این گونه احادیث با صراحت مىگوید كه همسران پیامبر صلى الله علیه و آله جزء اهل بیت در این آیه نبودند.
۲- داستان حدیث كساء در روایات فوق العاده فراوانى با تعبیرات مختلف وارده شده و قدر مشترك همه آنها این است كه پیامبر صلى الله علیه و آله على علیه السلام و فاطمه و حسن و حسین علیه السلام را فرا خواند- و یا به خدمت او آمدند- پیامبر صلى الله علیه و آله عبا- یا پارچهاى و ... بر آنها افكند و گفت: خداوندا! اینها خاندان منند رجس و آلودگى را از آنها دور كن، و در این هنگام آیه إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ نازل گردید.
قابل توجه اینكه این حدیث را مسلم در صحیح از قول «عایشه»[۳] و همچنین حاكم در «مستدرك» و بیهقى در «سنن»، و ابن جریر در «تفسیرش» و سیوطى در «الدّر المنثور» آورده است. حاكم حسكانى نیز در شواهد التنزیل آن را آورده است[۴] در صحیح «ترمذى» نیز كراراً این حدیث نقل شده، در یكجا از «عمرو بن ابى سلمه» و در جاى دیگر از «امّ سلمه».[۵]
نكته دیگر اینكه «فخر رازى» به مناسبتى در ذیل آیه مباهله (آیه ۶۱ آل عمران) بعد از نقل این حدیث (حدیث كساء) مىافزاید: «بدان كه این روایت همچون روایتى است كه صحتش مورد اتفاق در میان علماى تفسیر و حدیث است».[۶]
این نكته نیز قابل توجه است كه امام «احمد حنبل» در مسند خود، این حدیث را از طرق مختلف آورده است.[۷]
۳- در بخش دیگرى از روایات كه آن نیز متعدد و فراوان است مىخوانیم كه بعد از نزول آیه تطهیر، پیامبر صلى الله علیه و آله چندین ماه (در بعضى شش ماه، و در بعضى هشت یا نه ماه آمده است) هنگامى كه براى نماز صبح از كنار خانه فاطمه (س) مى گذشت صدا مىزد: هنگام نماز است اى اهل بیت! خداوند تنها مىخواهد پلیدى را از شما اهل بیت دور سازد و شما را پاك كند.
این حدیث در «شواهد التنزیل» نوشته مفسر معروف «حاكم حسكانى» از «انس بن مالك» نقل شده است.[۸]
۴- روایات متعددى كه از ابو سعید خدرى صحابه معروف نقل شده و اشاره به آیه تطهیر كرده، با صراحت مىگوید:
«این آیه درباره رسول خدا صلى الله علیه و آله و على و فاطمه و حسن و حسین علیه السلام نازل شده است.[۹]
كوتاه سخن اینكه: روایاتى كه درباره آیه تطهیر و اختصاص آنها به پیامبر صلى الله علیه و آله و على علیه السلام و فاطمه و امام حسن و امام حسین علیه السلام در منابع معروف اسلامى آمده است به قدرى زیاد است كه آن را در ردیف روایات متواتره قرار مى دهد، و از این نظر جاى تردیدى در آن باقى نمى ماند، تا آنجا كه در شرح احقاق الحق آن را از بیش از هفتاد منبع از منابع معروف اهل سنت (علاوه بر منابع معروف پیروان اهل بیت) نقل مى كند و مى گوید: «اگر همه این منابع را احصاء كنیم از هزار هم مىگذرد»![۱۰]
برگرفته از: یكصد و هشتاد پرسش و پاسخ، آیت الله مکارم، ص: ۲۷۲
[۱]. حاكم حسكانى در شواهد التنزیل، جلد ۲، صفحه ۵۶.
[۲]. به نقل از مجمع البیان ذیل آیه ۳۳ احزاب.
[۳]. صحیح مسلم، ج ۴، ص ۱۸۸۳، حدیث ۲۴۲۴.
[۴]. شواهد التنزیل، ج ۲، ص ۳۳، حدیث ۳۷۶.
[۵]. صحیح ترمذى، ج ۵، ص ۶۹۹، حدیث ۳۸۷۱ (باب فضل فاطمه)- چاپ احیاء التراث.
[۶]. تفسیر فخر رازى، ج ۸، ص ۸۰.
[۷]. مسند احمد، جلد اول، صفحه ۳۳۰، جلد ۴، صفحه ۱۰۷ و جلد ۶، صفحه ۲۹۲.
[۸]. شواهد التنزیل، ج ۲، صفحه ۱۱ و ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ و ۱۵ و ۹۲.
[۹]. در شواهد التنزیل، چهار حدیث در این زمینه آمده است، جلد ۲، از صفحه ۲۴ تا ۲۷ حدیث ۶۹۵ و ۶۶۰ و ۶۶۱ و ۶۶۴.
[۱۰]. اقتباس از جلد دوم احقاق الحق، از صفحه ۵۰۲ تا ۵۶۳.
نظرات