کلام و عقاید

اختیار در چند ساحت معنا می یابد. بعضی مواقع منظور از اختیار، مقابل جبر فلسفی است که صرف وجود دو راهی علیرغم هر شرایطی برای اختیار کافیست. و بعضی مواقع اختیار به معنای عدم وجود اکراهی از جانب اجتماع برای ترجیح دادن یک گزینه است. اختیار مد نظر سوال غیر از هر دو نوع است و اشکال به حاکمیت وجود عقل در انسان است.

هیچ انسانی هم در نزد وجدان خویش، این گونه نمی اندیشد. کدام انسانی می تواند یک هزارم این محاسبه تصادفات را در زندگی خود مد نظر قرار دهد؟ آیا کسی در هنگام گرسنگی، منتظر می ماند که شاید انفجاری در آشپزخانه اش، سبب ایجاد یک غذای خوشمزه شود؟ آیا کسی در هنگام لزوم رفتن به مقصدی خاص، منتظر می ماند که در اثر این گونه خیال پردازی های بچه گانه یکدفعه چشم باز کند و ببیند که از بین این همه وسیله نقلیه و محرک ها، یک دفعه چیزی آمده و او را از جایش بلند کرده و به مقصد رسانده؟

مسلمانان در این مساله درگیر نیستند، بلکه یک مساله جزئی برای آنهاست و مسائل اصلی آنها مسائلی مثل برپایی عدالت و محقق کردن عدالت و ... است. و در کنار این واقعیت بد نیست توجه کنیم که آنچه عصر فضا را از گذشته متمایز کرده است، ریزبینی ها و دقت های فراوان در هر مساله ای است.

زیادی گمراهان، هرگز نمی تواند یک گمراهی را وجیه و معقول سازد. و انسانی که در عصر ارتباطات قرار گرفته و انواع و اقسام فرقه های انحرافی و باطل را می بینید، باید دقت کند که بین بحث همزیستی مسالمت آمیز با دیگران و حق بودن دیگران فرق است. کما اینکه هر کسی که امروزه اندیشه انحرافی دارد، لزوما جهنمی نخواهد بود. چرا که ممکن است، گمراهی اش در اثر جهل او باشد و خدای متعال او را مورد مغفرت خود قرار دهد.

اگر میت حداقل های لازم را داشته باشد و کافر نبوده باشد، علاوه بر آنکه می تواند از تاثیرات جاری اعمال سابقش بهره مند شود، از ثواب کارهای نیکی که دیگران به او اهداء می کنند، نیز بهره مند می شود.