شهر سوال ـ ادیان آسمانی، پیشوایان دینی و علمای اخلاق، تأكید زیادی به خودشناسی و لزوم پرداختن به خویش دارند، که اصرار و توصیه آن ها ارشاد به یك حقیقت فطری و عقلی است. مرحوم آمدی در كتاب شریف غررالحكم و دررالكلم، در این زمینه،نزدیک به سی روایت را با مضامین گوناگون از مولای متّقیان علی(ع)، جمع آوری نموده است. معروف ترین روایت در این زمینه، از پیامبر گرامی(ص) می باشد كه خودشناسی را راه خداشناسی معرّفی فرمودند: «من عرف نفسه فقد عرف ربّه؛ هر كس نفس خویش را شناخت، خدای خویش را شناخت».[۱]
اخلاق و عرفان
برای تهذیب نفس چه باید بکنیم؟
شهر سوال ـ همان گونه كه در پرورش اندام، از نرمش و فعالیتهای ساده و اندك آغاز میشود و به تدریج به ورزشهای سنگینتر وارد میشوند، در تربیت روح نیز باید از اندك شروع كرد و به تدریج به مراحل بالاتر رسید.
چگونه به نماز اول وقت مقید شویم؟
شهر سوال ـ پی جویی برای جواب این سوال، خود قدم شروع مناسبی است. چرا که نشان دهنده تمایل برای انجام این کار، و درک مقداری از نیکی آن است. هر چند که درک کاملی از فضیلت این عمل نیست. چرا که در صورت فهم کامل از جایگاه نماز اول وقت، انسان بدون هیچ گونه تردیدی با عزم راسخ به آن مبادت می کند و هیچ مشکلی را بر سر راه خود نمی پذیرد.
شرایط توبه چیست؟
شهر سوال ـ غالباً انسان ها گرفتار لغزش هایی می شوند و اگر در توبه بسته بود، رستگاری برای كسی میسر نمی شد، از این رو خدای حكیم و رحیم توبه را دوای دردهای معنوی و علاج امراض قلبی و پاك كننده انواع آلودگی ها قرار داده است، تا انسان پس از گرفتاری به گناه، به بركت توبه پاك شده و اهل نجات گردد. خوش بخت كسی است كه از این باب رحمت قدردانی كرده و از آن استفاده كند.
چرا از خدا بترسیم؟
شهر سوال ـ با این معنا روشن می شود که ترس انسان از خدا مثل ترس انسان از پادشاه مذکور در مثال است. که در واقع ترس از ثمره عمل خود انسان است. از همین رو امیرالمومنین (ع) می فرمایند: هیچ یک از شما ترس نداشته باشد مگر از گناه خویش[۲]
اخلاص چیست و مخلصین چه مراتبی دارند؟
شهر سوال ـ «اخلاص» به معنای خالص كردن، پاك گردانیدن و سالم گشتن از آمیختگی است[۱] و در اصطلاح و فرهنگ اسلامی به دو معنا آمده است؛ یكی به مفهوم پاك كردن نیت از غیر خدا و انجام عمل برای خدا، یعنی غیر خدا را هنگام عمل درنظر نداشتن و خالص ساختن خویشتن از بندگی غیر خدا است. دوم، مراد از آن امر اعتقادی است، یعنی اینكه بنده، خدای خویش را از صفاتی كه شایسته مقام خداوندی نیست، خالص و منزه بداند.
آیا آرزوی مرگ گناه هست؟
شهر سوال ـ گاهی انسان به خاطر ضعف، ناامیدی و ناتوانی و بی‌حوصله شدن طلب مرگ می‌کند و شکیبایی و پایداری را در مقابل سختی‌ها و کشاکش‌های روزگار از دست داده است و از این جهت مرگ را کانون آرامش و رهایی خود می‌بیند، چنین کسی باید خوب دقت کند، که آیا اعمالش به گونه ای بوده است که مرگ برای او کانون آرامش و رهایی باشد؟ یا اینکه فقط تلاش می کند از چاله ای که در آن افتاده، بیرون بیاید، اگر چه خروج از چاله فرو افتادن در چاه باشد!
براى پیراستن خود از اعمال زشت، چه کنیم؟
شهر سوال ـ ۱- شناخت اخلاق پسندیده و ناپسند : انسان در ابتداء باید مرز و حدود میان اخلاق ناپسند را از اخلاق پسندیده تشخیص دهد تا بتواند بر انجام یا ترک آن تصمیم بگیرد؛ زیرا ارتکاب بعضی از اعمال زشت، از عدم شناخت انسان ناشى مى شود و این اعمالِ زشت ، مانع رشد و تکامل انسان است.
ویژگی های مومن چیست؟
شهر سوال ـ اگر كسى در مرحله پایین ترى از ایمان است او را با آرامى و نرمى به درجه ایمان خود بكشانید و چیزى كه توانایى آن را ندارد به او تحمیل نكنید كه موجب شكست او خواهد شد، چرا كه هر كس مؤ منى را خورد كند، لازم است براى اصلاح و جبران شكست او اقدام نماید.این درجات متفاوت ایمان در میان بزرگانى از اصحاب پیامبر صلى الله علیه و آله هم جارى بود به طورى كه مقداد در پله هشتم ایمان و ابوذر در پله نهم و سلمان فارسى در پله دهم ایمان قرار داشت
در مورد آداب توبه و استغفار توضیح دهید؟
شهر سوال ـ پیامبر اکرم(ص) میفرماید: بندهای نیست که گناهی کند (هر چه و هر اندازه که باشد) سپس پشیمان شود و توبه کند مگر این که خداوند به مغفرت و آمرزش به او نظر کند، سپس پیامبر به شخصی که میخواست توبه کند فرمود: «برخیز و غسل کن و برای خدا سجده نما».[۲]
آیا عمل استمنا حرام است و اینکه علت اصلی حرام بودن این عمل واقعا چیست؟
شهر سوال ـ استمنا حرام و از گناهان كبيره است. اما اين مسئله که علت حرمت استمنا چيست؟
چرا خدا بعضی از بندگان را بیشتر از باقی بندگان دوست دارد؟
شهر سوال ـ اگر فرض کنیم خدا بین بنده های خود فرق گذاشته، هیچ اشکالی بر او وارد نیست. چون هیچ کس هیچ طلبی از خدا ندارد. و خدای متعال هر چه در حق ما انجام دهد لطف است. فرض کنید کسی به یک گدا هزار تومان می دهد و فردا به گدایی دیگر دو هزار تومان می دهد. آیا گدای اول می تواند از کسی که به او پول داده شکایت کند و بگوید حق من را تضییع کرده است؟
