اخلاق و عرفان

شهر سوال ـ « توبه بنده محفوف و پیچیده به دو توبه از خدا است، و در بین آن دو قرار مى‏گیرد، باین معنا كه بنده در هیچ حالى از احوال، از خداى خود بى نیاز نیست، و اگر بخواهد از لجن‏زار گناه نجات یافته، توبه كند، محتاج به این است كه خدا چنین توفیقى باو بدهد، و اعانت و رحمت خود را شامل حال او بسازد، تا او موفق بتوبه بگردد، و وقتى موفق بتوبه شد، تازه باز محتاج بیك توبه دیگرى از خداست، و آن این است كه باز خدا برحمت و عنایتش بسوى بنده رجوع كند، و رجوع او را بپذیرد، پس توبه بنده وقتى قبول شود، بین دو توبه از خدا قرار گرفته است، هم چنان كه آیه: "ثُمَّ تابَ عَلَیْهِمْ لِیَتُوبُوا[توبه/۱۱۸] پس خدا بسوى ایشان توبه آورد، تا ایشان توبه كنند" بر این معنا دلالت دارد.»[۱]

شهر سوال ـ زندگی انسان با انواع سختی ها و مصیبت ها آمیخته شده و هرگز نمی تواند خالی از آن باشد. از دست دادن عزیزان، مریضی ها، ظلم های انسان های دیگر، محدودیت های دنیا و ... همه عواملی است که بشر را مبتلا به درد و رنج می کند. و خدای متعال نیز بر خالی نبودن زندگی انسان از این درد و رنج ها سوگند یاد کرده است.

شهر سوال ـ « توبه بمعنى رجوع و برگشتن است ... در مجمع ذیل آیه ۳۷ بقره فرموده: اصل توبه رجوع از عمل گذشته است.»[۱] بنابراین در توبه حتی گفتن کلمه ای با زبان نیز لازم نیست. بلکه همین مقدار که انسان از عمل زشت گذشته خود دست بشوید و مصمم بر عدم انجام آن در آینده باشد، توبه محسوب می شود. البته توبه، قرین استغفار است. استغفار نگاهی به گذشته و طلب بخشش الهی برای آن است و توبه نگاهی به آینده است تا زشتی های گذشته در آن تکرار نشود.

شهر سوال ـ عوامل متعددی سبب می شود که دعای انسان به اجابت نرسد. این عوامل ممکن است مرتبط با موضوعی که آن را می خواهیم، یا نوع دعا کردن ما، یا نوع عملکرد ما باشد. بنابراین باید عوامل عدم استجابت دعا را بشناسیم تا اگر قابل رفع هستند، آنها را رفع نماییم. و اگر از مسائلی است که قابل رفع نیست (مثل عدم استجابت دعا به خاطر مصلحت نبودن) نظر به حکمت الهی داشته و او را شکر گوییم. با این نگاه عوامل مانع استجابت دعا را بیان می کنیم: