شهر سوال ـ موجودات آسمانى و زمینى (همان طور كه با آنچه از كمال دارند از كمال صانع خود حكایت مى كنند همچنین) با نقصى كه در آنها است و جبران كننده آن خدا است، و با حوائجى كه دارند و برآورنده اش خدا است، خدا را از هر نقص و حاجت منزه مى دارند، چون هیچ حاجت و نقصى نیست مگر آن كه تنها كسى كه امید برآوردن آن حاجت و جبران كردن آن نقص در او مى رود خداى تعالى است، پس خود او مسبح و منزه از هر نقص و حاجت است.[۵]
کلام و عقاید
چه ربطی بین خلقت شیطان از آتش، و آتش بودن عذاب جهنم است؟
شهر سوال ـ مارج" در اصل از" مرج" (بر وزن مرض) به معنى اختلاط و آمیزش است، و در اینجا منظور اختلاط شعلههاى مختلف آتش مىباشد، زیرا هنگامى كه آتش شعلهور مىشود گاه به رنگ سرخ، گاه به رنگ زرد، گاه به رنگ آبى، گاه به رنگ سفید درمىآید.بعضى گفتهاند كه معنى" تحرك" نیز در آن هست (از" امرجت الدابة" یعنى" حیوان را در چراگاه رها كردم" زیرا یكى از معانى" مرج" همان مرتع است).باز در اینجا دقیقا براى ما روشن نیست كه آفرینش" جن" از این آتشهاى رنگارنگ چگونه بوده است؟[۴]
اگر استدلال عقلی، وجود خدا را اثبات می کند، پس چرا همه خدا را قبول ندارند، در حالی که همه عاقل هستند؟
شهر سوال ـ آقاى بیكن تذكر مىدهد كه بدان! بشر در معرض این خطا هست، پس این خطا را نكن. هواهاى نفسانى در فكر و عقیده تأثیر دارد؛ گاهى آنچه كه تو مىگویى، زبان هواى نفست است نه زبان فكر و عقلت، متوجه‌ش باش. متوجه بت بازار باش؛ این چیزى كه مىگویى تلقین اجتماع است نه فكر عقل تو، پس مواظبش باش. آنچه كه مىگویى فكر تو نیست، تحت تأثیر اكابر و اسلاف قرار گرفته اى و مطلب را قبول كرده اى، اگر عظمت آنها را دور بریزى مىبینى یقین ندارى، پس مواظبش باش.
چندسال از نافرمانی شیطان می گذرد و آیا شیطان فقط برای گمراهی نسل آدم و حوا بوده؟
شهر سوال ـ آنچه از آیات قرآن و روایات استفاده می شود، اینکه تا قبل از خلقت حضرت آدم (ع) شیطان از بندگان درگاه الهی بوده است. تا آنجا که خطاب دستور سجده بر آدم که متوجه ملائک بوده، او را نیز شامل شده است:
«وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلیسَ أَبى وَ اسْتَكْبَرَ وَ كانَ مِنَ الْكافِرینَ؛[بقره/۳۴] و به فرشتگان گفتیم: آدم را سجده كنید. همه سجده كردند جز ابلیس، كه سرباز زد و برترى جست. و او از كافران بود.»
آیا در روز قیامت فقط به حساب انسان ها رسیدگی میشود؟
شهر سوال ـ آنچه روشن است اینکه جنیان نیز در روز قیامت، در حسابرسی با انسان مشترک هستند. چون جن ها نیز مانند انسان مخاطب دستورات دینی هستند و تکلیف الهی به دوششان است. بنابراین پاداش و عقاب برای آنها مساله ای کاملا طبیعی است:
در روز قیامت بغیر از انسان، چه موجودات دیگری ظاهر خواهند شد؟
شهر سوال ـ وَ یَوْمَ یَحْشُرُهُمْ جَمیعاً یا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَكْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ؛ و روزى كه همگان را گرد آورد و گوید: اى گروه جنیان، شما بسیارى از آدمیان را پیرو خویش ساختید.
وقتی روح غیر مادی است پس شکلی غیر مادی خواهد داشت. شکل غیر مادی روح در ابتدای خلقت به صورتی است؟
شهر سوال ـ اگر به مجرد بودن روح دقت کنید، روشن است که نباید از روح انتظار شکلی مادی داشته باشیم. چون شکل مادی تنها برای امور مادی متصور است. به عنوان نمونه، گرسنگی یک درک و فهم است و به این اعتبار مادی نیست. آیا می توانید برای آن شکلی بیان کنید؟ دوست داشتن یک امر غیر مادی است، آیا می توانید برای آن شکلی تصویر کنید؟
آیا در روز قیامت غیر از انسان، موجودات دیگری نیز حضور دارند؟
شهر سوال ـ تمام موجوداتی که در زندگی انسان، به گونه ای شاهد اعمال انسان بوده اند و در روز قیامت اقامه شهادت خواهند کرد. این قسم بسیار گسترده است و زمین و شب و روز و ... همه را شامل می شود:
«وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى عَلَى اللَّهِ كَذِباً أُولئِكَ یُعْرَضُونَ عَلى رَبِّهِمْ وَ یَقُولُ الْأَشْهادُ هؤُلاءِ الَّذینَ كَذَبُوا عَلى رَبِّهِمْ أَلا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمینَ؛[هود/۱۸] اینان را به پروردگارشان عرضه خواهند داشت و شاهدان گواهى خواهند داد كه اینانند كه بر پروردگارشان دروغ مى بسته اند. هان، لعنت خدا بر ستمكاران باد.»
نقش دین در رفع بحرانهای اخلاقی، معرفتی، روحی و روانی چيست؟
شهر سوال ـ سوال شما بسیار گسترده است و نیاز به کنکاش بسیار دارد. و شاید چندین کتاب در جواب آن مورد نیاز باشد. اجمالا جواب کوتاهی خدمتتان عرض می شود. و در صورت تمایل شما برای دریافت مطالب بیشتر، منتظر سوال های جزئی تر شما هستيم.
دلیل قطعی و منطقی برای اثبات روح؟
شهر سوال ـ ما در تمام عمر، از خود با کلمه (من) تعبیر می کنیم، با اینکه تغییرات و دگرگونیهایی برای بدن ما پیش می آید لیکن آن چیز که حقیقت ما به او است، هیچ کاستی و افزایشی مانند آنچه بر بدن وارد می شود پیدا نمی کند. بطور مثال اگر انسان بر اثر کمبود مواد غذایی، بیماری، پرکاری، پیری یا سرما و گرما ناتوان و لاغر شود، این کاهش و ضعف تنها در بدن او احساس می شود، ولی از حقیقت انسانی او چیزی کاسته نخواهد شد و ما او را همان انسان قبلی می دانیم، همچنین بر اثر رسیدگی کامل به وضع غذایی بدن، انسانیّت او رشد و قوّت پیدا نخواهد کرد.
آیا روحی که خداوند به انسان ها عطا می فرماید دارای شکل خاصی است؟
شهر سوال ـ و ظاهرا معنای این فطرت این است که اگر مانعی بر سر راه انسان قرار نگیرد، به طور طبیعی به خداپرستی و خداشناسی می رسد. چون در ابتدای تولد کسی چیزی نمی داند: «وَ اللَّهُ أَخْرَجَكُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهاتِكُمْ لا تَعْلَمُونَ شَیْئاً وَ جَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ الْأَفْئِدَةَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ؛[نحل/۷۸] خدا شما را از بطن مادرانتان بیرون آورد و هیچ نمىدانستید. و برایتان چشم و گوش و دل بیافرید. شاید سپاس گویید.»
منظور از آتش جهنم چه می باشد چه سنخیت با آتش دنیوی دارد؟
شهر سوال ـ قطعا آتش دنیا نمونه ای بسیار کوچک از آتش جهنم می باشد. و برای اینکه ما نمونه ای از آن آتش در اختیار نداریم، فهم دقیق آن برایمان ممکن نیست. آتش جهنم، آتشی است که ماده احتراقش خود انسان یا سنگ است:
