در احادیث و روایات چه دستوراتی درباره عیب پوشی داریم؟

پیامبر عظیم الشأن اسلام در مقام انسانی کامل، خود را به عیب پوشی ازدیگران آراسته بود و پیروان خویش را نیز به این امر توصیه می فرمود. آن حضرت به سبب شرح صدر خویش، کسی را رسوا نمی کرد و تا آنجا که امکان داشت، عذرهای مردمان را می پذیرفت. این بزرگوار حتی پرده کفر منافقان را نیز نمی درید و با آنکه به خوبی از همه چیز آگاه بود، همواره پنهانشان می داشت تا آنان که شایسته تربیت و هدایتند، به راه هدایت آیند و اسرار مردم از پرده برون نیفتد.۳ از آن حضرت روایت است که فرمود:
مَنْ سَتَرَ اَخاهُ الْمُسْلِمَ فِی الدُّنْیا فَلَمْ یفْضَحْهُ سَتَرَهُ اللّهُ یوْم الْقِیامَه (جلال الدین سیوطی، جامع الصغیر، ج ۲، ص ۶۰۹.)
هر که بر عیب برادر مسلمانش در دنیا پرده پوشد و او را رسوا نسازد، خداوند در قیامت، عیب او را بپوشاند.
همچنین حضرت در کلامی دیگر خطاب به مسلمانان می فرماید: «اُسْتُرُوا عَلی اِخْوانِکمْ؛ عیوب برادران خود را بپوشانید».(وسائل الشیعه،، باب امر به معروف و نهی از منکر، باب ۳۲، ح ۷.)
گروهی از انسان ها بی خبر از همه عیب هایی که خود گرفتار آنند، همواره به تجسس در لغزش ها و عیب های دیگران سرگرمند، در حالی که به فرموده حضرت علی علیه السلام: «بزرگ ترین عیب آن است که به عیب دیگران مشغول شوی، حال آنکه همان عیب در تو نیز وجود دارد».(نهج البلاغه، حکمت ۳۵۳.)
از بیهقی نقل است که گفت: می بینم که هر آدمی زادی، عیب دیگری را می بیند و از عیبی که خود بدان گرفتار است، نابینا می ماند و می بینم که هر مردی عیب هایش بر وی پوشیده است و عیبی که برادرش داراست، بر وی آشکار می شود.(ابوالفضل بیهقی، تاریخ بیهقی، ص ۱۵۶.)
امام باقر علیه السلام نیز در رهنمودی گهربار فرموده است: برای اثبات عیب اخلاقی یک انسان، همین کافی است که نقص دیگران را ببیند و همان را در خود مشاهده نکند یا اینکه مردم را به ترک کاری سرزنش کند که خود، قادر به ترک آن نیست.(اصول کافی، ج ۳، ص ۴۵۹.)
گفتنی است، عیب پوشی، رفتاری کریمانه است که عواطف افراد را به سوی آدمی جلب می کند و مهر او را نیز در ژرفای وجودشان جای می دهد و آنها را به اصلاح و اجرای فضیلت ها مصمم می سازد.
انسان های بزرگ و پارسا، به جای عیب جویی از دیگران، در جست وجوی عیب خویش و رفع آن هستند و تا زمانی که خود را از همه عیب ها پاکیزه نبینند، به خود جرئت عیب جویی از مردم را نمی دهند. از حضرت علی علیه السلام روایت است: «خوشا به حال آن کس که عیب خودش، او را از پرداختن به عیب های مردم باز دارد.» در جایی دیگر نیز می فرماید: «کسی که عیب جویی می کند، باید از خودش آغاز کند».( ابن تمیم آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ح ۸۴۸۹.)
سعدی در حکایتی آورده است: یکی از بزرگان، از پارسایی پرسید: نظر تو درباره فلان عابد چیست که مردم از او سخن ها می گویند و در غیاب او از او عیب جویی می کنند؟ پارسا گفت: در ظاهر او عیبی نمی بینم و از باطنش نیز آگاهی ندارم.(کلیات سعدی، به تصحیح: محمد علی فروغی، ص ۶۳.)
معنای ستار بودن خدا، آن است که اعمال انسان ها را از دیگر انسان ها می پوشاند تا آبروی آنان حفظ گردد. از رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) روايت شده است :
« كسى كه توبه كند ، خدا توبه اش را مى پذيرد و به اعضايش فرمان مى رسد كه گناهانش را بر او پوشيده دارند، و به قطعه هاى زمين امر مى شود كه گناهانش را بر او كتمان كنند، و آنچه را كاتبان عمل در پرونده اش نوشته اند از ياد آنان مى برند » .(بحارالانوار، ج ۶ ، ص ۲۸).
خداوند توفیق مسلمانی در تمامی شئونات زندگی را به ما بدهد.